Versibus incomptis ludunt risuque soluto,

Oraque corticibus sumunt horrenda cavatis,

Et te, Bacche, vocant per carmina laeta, tibique
Oscilla ex alta suspendunt mollia pinu.

Hinc omnis largo pubescit vinea fetu,

390

Complentur vallesque cavae saltusque profundi
Et quocumque deus circum caput egit honestum.
Ergo rite suum Baccho dicemus honorem
Carminibus patriis, lancesque et liba feremus,
Et ductus cornu stabit sacer hircus ad aram,
Pinguiaque in veribus torrebimus exta colurnis.
Est etiam ille labor curandis vitibus alter,
Cui numquam exhausti satis est: namque omne quotannis
Terque quaterque solum scindendum glaebaque versis
Aeternum frangenda bidentibus, omne levandum
Fronde nemus. Redit agricolis labor actus in orbem,
Atque in se sua per vestigia volvitur annus.
Ac iam olim, seras posuit cum vinea frondes
Frigidus et silvis Aquilo decussit honorem,

395

400

Iam tum acer curas venientem extendit in annum
Rusticus, et curvo Saturni dente relictam
Persequitur vitem attondens fingitque putando.
Primus humum fodito, primus devecta cremato
Sarmenta, et vallos primus sub tecta referto;
Postremus metito. Bis vitibus ingruit umbra,
Bis segetem densis obducunt sentibus herbae;
Durus uterque labor: laudato ingentia rura,
Exiguum colito. Nec non etiam aspera rusci
Vimina per silvam et ripis fluvialis harundo
Caeditur, incultique exercet cura salicti.
Iam vinctae vites, iam falcem arbusta reponunt,
Iam canit effectos extremus vinitor antes:
Sollicitanda tamen tellus pulvisque movendus,
Et iam maturis metuendus Iuppiter uvis.
Contra non ulla est oleis cultura: neque illae
Procurvam expectant falcem rastrosque tenaces,
Cum semel haeserunt arvis aurasque tulerunt;
Ipsa satis tellus, cum dente recluditur unco,
Sufficit umorem et gravidas cum vomere fruges.
Hoc pinguem et placitam Paci nutritor olivam.

405

410

415

420

425.

Poma quoque, ut primum truncos sensere valentes
Et viris habuere suas, ad sidera raptim

Vi propria nituntur opisque haud indiga nostrae.
Nec minus interea fetu nemus omne gravescit,
Sanguineisque inculta rubent aviaria bacis.
Tondentur cytisi, taedas silva alta ministrat,
Pascunturque ignes nocturni et lumina fundunt.
Et dubitant homines serere atque impendere curam?
Quid maiora sequar? Salices humilesque genistae
Aut illae pecori frondem aut pastoribus umbram
Sufficiunt, saepemque satis et pabula melli.
Et iuvat undantem buxo spectare Cytorum
Naryciaeque picis lucos, iuvat arva videre
Non rastris, hominum non ulli obnoxia curae.
Ipsae Caucaseo steriles in vertice silvae,
Quas animosi Euri adsidue franguntque feruntque,
Dant alios aliae fetus, dant utile lignum
Navigiis pinos, domibus cedrumque cupressosque.
Hinc radios trivere rotis, hinc tympana plaustris
Agricolae, et pandas ratibus posuere carinas.
Viminibus salices, fecundae frondibus ulmi,
At myrtus validis hastilibus et bona bello
Cornus, Ituraeos taxi torquentur in arcus.
Nec tiliae leves aut torno rasile buxum
Non formam accipiunt ferroque cavantur acuto.
Nec non et torrentem undam levis innatat alnus
Missa Pado; nec non et apes examina condunt
Corticibusque cavis vitiosaeque ilicis alvo.
Quid memorandum aeque Baccheia dona tulerunt ?
Bacchus et ad culpam causas dedit; ille furentes
Centauros leto domuit, Rhoecumque Pholumque
Et magno Hylaeum Lapithis cratere minantem.

O fortunatos nimium, sua si bona norint,
Agricolas! quibus ipsa procul discordibus armis
Fundit humo facilem victum iustissima tellus.
Si non ingentem foribus domus alta superbis
Mane salutantum totis vomit aedibus undam,
Nec varios inhiant pulchra testudine postes,
Inlusasque auro vestes Ephyreiaque aera,
Alba neque Assyrio fucatur lana veneno,

430

435

440

445

450

455

460

465

Nec casia liquidi corrumpitur usus olivi;
At secura quies et nescia fallere vita,
Dives opum variarum, at latis otia fundis,
Speluncae, vivique lacus, et frigida Tempe,
Mugitusque boum, mollesque sub arbore somni
Non absunt; illic saltus ac lustra ferarum,
Et patiens operum exiguoque adsueta iuventus,
Sacra deum, sanctique patres; extrema per illos
Iustitia excedens terris vestigia fecit.

Me vero primum dulces ante omnia Musae,
Quarum sacra fero ingenti percussus amore,
Accipiant, caelique vias et sidera monstrent,
Defectus solis varios lunaeque labores;

Unde tremor terris, qua vi maria alta tumescant
Obicibus ruptis rursusque in se ipsa residant,

Quid tantum Oceano properent se tinguere soles
Hiberni, vel quae tardis mora noctibus obstet.
Sin, has ne possim naturae accedere partes,
Frigidus obstiterit circum praecordia sanguis,
Rura mihi et rigui placeant in vallibus amnes,
Flumina amem silvasque inglorius. O ubi campi
Spercheosque et virginibus bacchata Lacaenis
Taygeta, o qui me gelidis convallibus Haemi
Sistat, et ingenti ramorum protegat umbra?
Felix, qui potuit rerum cognoscere causas,
Atque metus omnes et inexorabile fatum
Subiecit pedibus strepitumque Acherontis avari.
Fortunatus et ille, deos qui novit agrestes,

470

475

480

485

490

Panaque Silvanumque senem Nymphasque sorores.
Illum non populi fasces, non purpura regum
Flexit et infidos agitans discordia fratres,
Aut coniurato descendens Dacus ab Histro,

495

Non res Romanae perituraque regna: neque ille
Aut doluit miserans inopem aut invidit habenti.
Quos rami fructus, quos ipsa volentia rura
Sponte tulere sua, carpsit, nec ferrea iura
Insanumque forum aut populi tabularia vidit.
Sollicitant alii remis freta caeca, ruuntque
In ferrum, penetrant aulas et limina regum;
Hic petit excidiis urbem miserosque penates,

500

505

54 P. VERGILI MARONIS GEORG. LIB. II.

Ut gemma bibat et Sarrano dormiat ostro;
Condit opes alius defossoque incubat auro;
Hic stupet attonitus rostris; hunc plausus hiantem
Per cuneos geminatus enim plebisque patrumque
Corripuit; gaudent perfusi sanguine fratrum,
Exilioque domos et dulcia limina mutant
Atque alio patriam quaerunt sub sole iacentem.
Agricola incurvo terram dimovit aratro :
Hinc anni labor, hinc patriam parvosque penates
Sustinet, hinc armenta boum meritosque iuvencos.
Nec requies, quin aut pomis exuberet annus
Aut fetu pecorum aut Cerealis mergite culmi,
Proventuque oneret sulcos atque horrea vincat.
Venit hiemps: teritur Sicyonia baca trapetis,
Glande sues laeti redeunt, dant arbuta silvae :
Et varios ponit fetus autumnus, et alte
Mitis in apricis coquitur vindemia saxis.
Interea dulces pendent circum oscula nati,
Casta pudicitiam servat domus, ubera vaccae
Lactea demittunt, pinguesque in gramine laeto
Inter se adversis luctantur cornibus haedi.
Ipse dies agitat festos fususque per herbam,
Ignis ubi in medio et socii cratera coronant,
Te libans, Lenaee, vocat, pecorisque magistris
Velocis iaculi certamina ponit in ulmo,
Corporaque agresti nudant praedura palaestrae.
Hanc olim veteres vitam coluere Sabini,
Hanc Remus et frater, sic fortis Etruria crevit
Scilicet, et rerum facta est pulcherrima Roma,
Septemque una sibi muro circumdedit arces.
Ante etiam sceptrum Dictaei regis et ante
Impia quam caesis gens est epulata iuvencis,
Aureus hanc vitam in terris Saturnus agebat;
Necdum etiam audierant inflari classica, necdum
Impositos duris crepitare incudibus enses.

Sed nos immensum spatiis confecimus aequor,
Et iam tempus equom fumantia solvere colla.

510

515

520

525

530

535

540

NOTES.

[1-42. Prelude. Subject of Georgics: Tilling land, breeding cattle, keeping bees. Invocation of Gods-Sun and Moon, Bacchus, Ceres, Fauns, Nymphs, Neptune, Pan, Silvanus and Augustus.]

1. laetas, 'rich', a picturesque rustic word adopted by V. So sata laeta, pascua laeta, gramine laeto, &c.

The subjunctives faciat, conveniat, sit are indirect questions depending on canere.

sidere: the stars, the common poetic sign of the seasons and weather, are with peculiar fitness so regarded in the Rustic Poem.

2. Maecenas, C. Cilnius Maecenas, Roman eques of great wealth and good Tuscan family, favourite and minister of Augustus, and patron and friend of the most distinguished poets of Rome. Vergil, Horace, Propertius, and Varius were all members of his circle. Horace (Sat. 1. 9) gives a charming description of the ease, good sense, kindliness and simplicity which characterised M.'s relations to the men of letters whom he befriended.

'Training the vine to the elm' was the ordinary method of culture. 3. How to tend cattle, what care is needed for keeping herds, what skill for the thrifty bees'.

qui cultus habendo pecori, dat. of object or work contemplated, like decemviri legibus scribendis: a natural variation for the simpler and vaguer construction with the genitive which we have in cura boum. 4. Notice hiatus, pecori | apibus.

5. hinc canere incipiam, 'now shall I essay to sing'; hinc frequently so used in the beginning of writings.

6. lumina, the sun and moon. [Some make 5-9 all one sentence and identify sun and moon with Liber and Ceres, which is hardly likely.]

Observe the melodious and imaginative expression 'lead along the heavens the gliding year', suggesting the grand and noiseless movement of the seasons.

caelo, poetic use of local abl. (movement along): so portantur pelago, A. 1. 364: recto flumine ducam, A. VIII. 57, &c.

7. Liber, old Latin deity, protecting the vine: afterwards identified with the Greek Bacchus, as Ceres with Demeter goddess of corn.