P. VERGILI MARONIS

GEORGICON

LIBER PRIMUS

QUID faciat laetas segetes, quo sidere terram
Vertere, Maecenas, ulmisque adiungere vites
Conveniat, quae cura boum, qui cultus habendo
Sit pecori, apibus quanta experientia parcis,
Hinc canere incipiam. Vos, o clarissima mundi
Lumina, labentem caelo quae ducitis annum;
Liber et alma Ceres, vestro si munere tellus
Chaoniam pingui glandem mutavit arista,
Poculaque inventis Acheloia miscuit uvis;
Et vos, agrestum praesentia numina, Fauni,
Ferte simul Faunique pedem Dryadesque puellae :
Munera vestra cano. Tuque o, cui prima frementem
Fudit equom magno tellus percussa tridenti,
Neptune; et cultor nemorum, cui pinguia Ceae
Ter centum nivei tondent dumeta iuvenci ;
Ipse nemus linquens patrium saltusque Lycaei
Pan, ovium custos, tua si tibi Maenala curae,
Adsis, o Tegeaee, favens, oleaeque Minerva
Inventrix, uncique puer monstrator aratri,
Et teneram ab radice ferens, Silvane, cupressum;
Dique deaeque omnes, studium quibus arva tueri,
Quique novas alitis non ullo semine fruges,
Quique satis largum caelo demittitis imbrem;
Tuque adeo, quem mox quae sint habitura deorum
Concilia incertum est, urbesne invisere, Caesar,

5

ΙΟ

15

20

25

Terrarumque velis curam, et te maximus orbis
Auctorem frugum tempestatumque potentem
Accipiat, cingens materna tempora myrto;
An deus immensi venias maris ac tua nautae
Numina sola colant, tibi serviat ultima Thule,
Teque sibi generum Tethys emat omnibus undis;
Anne novum tardis sidus te mensibus addas,
Qua locus Erigonen inter chelasque sequentes
Panditur-ipse tibi iam bracchia contrahit ardens
Scorpius et caeli iusta plus parte reliquit-
Quidquid eris-nam te nec sperant Tartara regem
Nec tibi regnandi veniat tam dira cupido,
Quamvis Elysios miretur Graecia campos
Nec repetita sequi curet Proserpina matrem-
Da facilem cursum atque audacibus adnue coeptis,
Ignarosque viae mecum miseratus agrestes
Ingredere et votis iam nunc adsuesce vocari.
Vere novo gelidus canis cum montibus umor
Liquitur et Zephyro putris se glaeba resolvit,
Depresso incipiat iam tum mihi taurus aratro
Ingemere, et sulco attritus splendescere vomer.
Illa seges demum votis respondet avari
Agricolae, bis quae solem, bis frigora sensit;
Illius immensae ruperunt horrea messes.

30

35

40

45

At prius ignotum ferro quam scindimus aequor,

50

Ventos et varium caeli praediscere morem

Cura sit ac patrios cultusque habitusque locorum,

Et quid quaeque ferat regio et quid quaeque recuset.

Hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

Arborei fetus alibi, atque iniussa virescunt

55

Gramina. Nonne vides croceos ut Tmolus odores,
India mittit ebur, molles sua tura Sabaei,
At Chalybes nudi ferrum, virosaque Pontus
Castorea, Eliadum palmas Epiros equarum?
Continuo has leges aeternaque foedera certis
Imposuit natura locis, quo tempore primum

60

Deucalion vacuum lapides iactavit in orbem,

Unde homines nati, durum genus. Ergo age, terrae

Pingue solum primis extemplo a mensibus anni

Fortes invertant tauri, glaebasque iacentes

65

Pulverulenta coquat maturis solibus aestas;
At si non fuerit tellus fecunda, sub ipsum
Arcturum tenui sat erit suspendere sulco:
Illic, officiant laetis ne frugibus herbae,

Hic, sterilem exiguus ne deserat umor harenam.
Alternis idem tonsas cessare novales,

70

75

80

85

Et segnem patiere situ durescere campum;
Aut ibi flava seres mutato sidere farra,
Unde prius laetum siliqua quassante legumen
Aut tenuis fetus viciae tristisque lupini

Sustuleris fragiles calamos silvamque sonantem.
Urit enim lini campum seges, urit avenae,
Urunt Lethaeo perfusa papavera somno:
Sed tamen alternis facilis labor, arida tantum
Ne saturare fimo pingui pudeat sola neve
Effetos cinerem immundum iactare per agros.
Sic quoque mutatis requiescunt fetibus arva;
Nec nulla interea est inaratae gratia terrae.
Saepe etiam steriles incendere profuit agros,
Atque levem stipulam crepitantibus urere flammis :
Sive inde occultas vires et pabula terrae
Pinguia concipiunt, sive illis omne per ignem
Excoquitur vitium atque exudat inutilis umor,
Seu plures calor ille vias et caeca relaxat
Spiramenta, novas veniat qua sucus in herbas;
Seu durat magis, et venas adstringit hiantes,
Ne tenues pluviae rapidive potentia solis
Acrior aut Boreae penetrabile frigus adurat.
Multum adeo, rastris glaebas qui frangit inertes
Vimineasque trahit crates, iuvat arva, neque illum
Flava Ceres alto nequiquam spectat Olympo;
Et qui, proscisso quae suscitat aequore terga,
Rursus in obliquum verso perrumpit aratro
Exercetque frequens tellurem atque imperat arvis.
Umida solstitia atque hiemes orate serenas,
Agricolae hiberno laetissima pulvere farra,
Laetus ager;
nullo tantum se Mysia cultu
Iactat et ipsa suas mirantur Gargara messes.
Quid dicam, iacto qui semine comminus arva
Insequitur, cumulosque ruit male pinguis harenae,

Deinde satis fluvium inducit rivosque sequentes,
Et, cum exustus ager morientibus aestuat herbis,
Ecce supercilio clivosi tramitis undam

Elicit? Illa cadens raucum per levia murmur
Saxa ciet, scatebrisque arentia temperat arva.
Quid qui, ne gravidis procumbat culmus aristis,
Luxuriem segetum tenera depascit in herba,
Cum primum sulcos aequant sata, quique paludis
Collectum umorem bibula deducit harena?
Praesertim incertis si mensibus amnis abundans
Exit et obducto late tenet omnia limo,

IIO

115

Nec tamen, haec cum sint hominumque boumque labores

Unde cavae tepido sudant umore lacunae.

Versando terram experti, nihil improbus anser

Strymoniaeque grues et amaris intuba fibris
Officiunt aut umbra nocet. Pater ipse colendi

120

Haud facilem esse viam voluit, primusque per artem
Movit agros curis acuens mortalia corda,

Nec torpere gravi passus sua regna veterno.

Ante Iovem nulli subigebant arva coloni;

125

Ne signare quidem aut partiri limite campum

Fas erat in medium quaerebant, ipsaque tellus
Omnia liberius nullo poscente ferebat.
Ille malum virus serpentibus addidit atris,
Praedarique lupos iussit pontumque moveri,
Mellaque decussit foliis, ignemque removit,
Et passim rivis currentia vina repressit,
Ut varias usus meditando extunderet artes
Paullatim, et sulcis frumenti quaereret herbam,
Ut silicis venis abstrusum excuderet ignem.
Tunc alnos primum fluvii sensere cavatas;
Navita tum stellis numeros et nomina fecit
Pleiadas, Hyadas, claramque Lycaonis Arcton ;
Tum laqueis captare feras et fallere visco
Inventum, et magnos canibus circumdare saltus;
Atque alius latum funda iam verberat amnem.
Alta petens, pelagoque alius trahit umida lina;
Tum ferri rigor atque argutae lamina serrae,
(Nam primi cuneis scindebant fissile lignum)
Tum variae venere artes. Labor omnia vicit

130

135

140

145