Quæsitum, et partos gladio vel pyxide nummos? Rari quippe boni: numerus vix est totidem, quot Thebarum portæ, vel divitis ostia Nili. Nona ætas agitur, pejoraque sæcula ferri Temporibus, quorum sceleri non invenit ipsa Nomen et a nullo posuit natura metallo. Nos hominum divûmque fidem clamore ciemus, Quanto Fæsidium laudat vocalis agentem Sportula. Dic, senior, bullâ dignissime, nescis, Quas habeat Veneres aliena pecunia? nescis, Quem tua simplicitas risum vulgo moveat, quum Exigis a quoquam, ne pejeret, et putet ullis Esse aliquod numen templis, aræque rubenti ?
Quondam hoc indigenæ vivebant more, priùs quàm Sumeret agrestem posito diademate falcem
Saturnus fugiens; tunc, quum virguncula Juno,
Et privatus adhuc Idæis Jupiter antris. Nulla super nubes convivia cœlicolarum, Nec puer Iliacus, formosa nec Herculis uxor Ad cyathos, et jam siccato nectare tergens Brachia Vulcanus Liparæâ nigra tabernâ. Prandebat sibi quisque deus, nec turba deorum Talis, ut est hodie, contentaque sidera paucis Numinibus miserum urguebant Atlanta minori Pondere. Nondum aliquis sortitus triste profundi Imperium, aut Siculâ torvus cum conjuge Pluton. Nec rota, nec Furiæ, nec saxum, aut vulturis atri Pœna; sed infernis hilares sine regibus umbræ. Improbitas illo fuit admirabilis ævo.
Credebant hoc grande nefas, et morte piandum, Si juvenis vetulo non adsurrexerat et si Barbato cuicunque puer, licèt ipse videret Plura domi fraga, et majores glandis acervos. Tam venerabile erat præcedere quatuor annis, Primaque par adeò sacræ lanugo senectæ ! Nunc, si depositum non infitietur amicus, Si reddat veterem cum totâ ærugine follem, Prodigiosa fides, et Tuscis digna libellis, Quæque coronatâ lustrari debeat agnâ. Egregium sanctumque virum si cerno, bimembr Hoc monstrum puero, aut miranti sub aratro Piscibus inventis, et fœtæ comparo mulæ, Sollicitus, tanquam lapides effuderit imber, Examenve apium longâ consederit uvâ
Culmine delubri, tanquam in mare fluxerit amnis Gurgitibus miris, et lactis vortice torrens. Intercepta decem quereris sestertia fraude Sacrilegâ? Quid si bis centum perdidit alter Hoc arcana modo? majorem tertius illâ
Summam, quam patulæ vix ceperat angulus arcæ ? Tam facile et pronum est superos contemnere testes, Si mortalis idem nemo sciat! Adspice, quantâ Voce neget? quæ sit ficti constantia vultus? Per solis radios, Tarpeiaque fulmina jurat, Et Martis frameam, et Cirrhæi spicula vatis, Per calamos venatricis pharetramque Puellæ, Perque tuum, pater Egæi Neptune, tridentem; Addit et Herculeos arcus, hastamque Minervæ, Quidquid habent telorum armamentaria cœli.
Si verò 1 pater est: Comedam, inquit, flebile nati Sinciput elixi, Pharioque madentis aceto.
Sunt, in Fortunæ qui casibus omnia ponant, Et nullo credant mundum rectore moveri, Naturâ volvente vices et lucis, et anni; Atque ideo intrepidi quæcunque altaria tangunt. Est alius, metuens ne crimen pœna sequatur : Hic putat esse deos, et pejerat, atque ita secum: Decérnat, quodcunque volet, de corpore nostro Isis, et irato feriat mea lumina sistro,
Dummodo vel cæcus teneam, quos abnego, nummos. Et phthisis, et vomicæ putres, et dimidium crus
Sunt tanti? Pauper locupletem optare podagram Ne dubitet Ladas, si non eget Anticyrâ, nec Archigene. Quid enim velocis gloria plantæ Præstat, et esuriens Pisææ ramus olivæ ?
Ut sit magna, tamen certè lenta ira deorum est. Si curant igitur cunctos punire nocentes, Quando ad me venient? sed et exorabile numen Fortasse experiar: solet his ignoscere. Multi Committunt eadem diverso crimina fato: Ille crucem sceleris pretium tulit, hic diadema. Sic animum diræ trepidum formidine culpæ Confirmant. Tunc te sacra ad delubra vocantem Præcedit, trahere immo ultro ac vexare paratus. Nam, quum magna malæ superest audacia causa, Creditur a multis fiducia. Mimum agit ille, Urbani qualem fugitivus scurra Catulli : Tu miser exclamas, ut Stentora vincere possis,
Vel potiùs, quantùm Gradivus Homericus: Audis, Jupiter, hæc, nec labra moves, quum mittere vocem Debueras, vel marmoreus, vel aeneus? aut cur In carbone tuo chartâ pia thura solutâ Ponimus, et sectum vituli jecur, albaque porci Omenta? Ut video, nullum discrimen habendum est Effigies inter vestras, statuamque Vagellî.
Accipe, quæ contrà valeat solatia ferre,
Et qui nec Cynicos nec Stoïca dogmata legit. A Cynicis tunicâ distantia, non Epicurum Suspicit exigui lætum plantaribus horti. Curentur dubii medicis majoribus ægri; Tu venam vel discipulo committe Philippi. Si nullum in terris tam detestabile factum Ostendis, taceo; nec pugnis cædere pectus Te veto, nec planâ faciem contundere palmâ, Quandoquidem accepto claudenda est janua damno, Et majore domûs gemitu, majore tumultu
Planguntur nummi, quàm funera. Nemo dolorem Fingit in hoc casu, vestem deducere summam Contentus, vexare oculos humore coacto Ploratur lacrymis amissa pecunia veris. Sed si cuncta vides simili fora plena querelâ, Si, decies lectis diversâ parte tabellis,
Vana supervacui dicunt chirographa ligni, Arguit ipsorum quos littera, gemmaque princeps Sardonychus, loculis quæ custoditur eburnis : Ten', O delicias! extra communia censes Ponendum? Quî tu gallinæ filius albæ,
Nos viles pulli nati infelicibus ovis ?
Rem pateris modicam, et mediocri bile ferendam, Si flectas oculos majora ad crimina. Confer Conductum latronem, incendia sulphure cœpta Atque dolo, primos quum janua colligit ignes; Confer et hos, veteris qui tollunt grandia templi Pocula adorandæ rubiginis, et populorum Dona, vel antiquo positas a rege coronas.
Hæc ibi si non sunt, minor exstat sacrilegus, qui Radat inaurati femur Herculis, et faciem ipsam Neptuni; qui bracteolam de Castore ducat. An dubitet, solitus totum conflare Tonantem? Confer et artifices, mercatoremque veneni, Et deducendum corio bovis in mare, cum quo Clauditur adversis innoxia simia fatis.
Hæc quota pars scelerum, quæ custos Gallicus Urbis Usque a lucifero, donec lux occidat, audit?
Humani generis mores tibi nôsse volenti
Sufficit una domus. Paucos consume dies, et
Dicere te miserum, postquam illinc veneris, aude. Quis tumidum guttur miratur in Alpibus? aut quis In Meroë crasso majorem infante mamillam? Cærula quis stupuit Germani lumina, flavam Cæsariem, et madido torquentem cornua cirro? Nempe quòd hæc illis natura est omnibus una. Ad subitas Thracum volucres nubemque sonoram
Pygmæus parvis currit bellator in armis :
Mox impar hosti raptusque per aëra curvis
Unguibus a sævâ fertur grue. Si videas hoc Gentibus in nostris, risu quatiare: sed illîc, Quanquam eadem assiduè spectentur prælia, ridet Nemo, ubi tota cohors pede non est altior uno. Nullane perjuri capitis fraudisque nefandæ Pœna erit? Abreptum crede hunc graviore catenâ Protenus, et nostro (quid plus velit ira?) necari Arbitrio manet illa tamen jactura, nec unquam Depositum tibi sospes erit. Sed corpore trunco Invidiosa dabit minimus solatia sanguis : At vindicta bonum vitâ jucundius ipsâ. Nempe hoc indocti, quorum præcordia nullis Interdum aut levibus videas flagrantia causis. Quantulacunque adeò est occasio, sufficit iræ. Chrysippus non dicet idem, nec mite Thaletis Ingenium, dulcique senex vicinus Hymetto, Qui partem acceptæ sæva inter vincla cicuta Accusatori nollet dare. Plurima felix Paulatim vitia atque errores exuit omnes,
Prima docet rectum Sapientia: quippe minuti
Semper et infirmi est animi exiguique voluptas
Ultio. Continuò sic collige, quòd vindictâ
Nemo magis gaudet, quàm fœmina. Cur tamen hos tu
Evasisse putes, quos diri conscia facti
Mens habet attonitos, et surdo verbere cædit,
Occultum quatiente animo tortore flagellum?
Pœna autem vehemens ac multo sævior illis,
Quas et Cædicius gravis invenit, et Rhadamanthus
Nocte dieque suum gestare in pectore testem. Spartano cuidam respondit Pythia vates :
Haud impunitum quondam fore, quòd dubitaret
Depositum retinere, et fraudem jure tueri Jurando. Quærebat enim, quæ numinis esset Mens, et an hoc illi facinus suaderet Apollo ? Reddidit ergò metu, non moribus; et tamen omnem Vocem adyti dignam templo veramque probavit Exstinctus totâ pariter cum prole domoque, Et, quamvis longâ deductis gente, propinquis. Has patitur pœnas peccandi sola voluntas. Nam scelus intra se tacitum qui cogitat ullum, Facti crimen habet. Cedo, si conata peregit? Perpetua anxietas nec mensæ tempore cessat, Faucibus ut morbo siccis, interque molares Difficili crescente cibo: sed vina misellus Exspuit; Albani veteris pretiosa senectus Displicet. Ostendas melius, densissima ruga Cogitur in frontem, velut acri ducta Falerno. Nocte brevem si fortè indulsit cura soporem, Et toto versata toro jam membra quiescunt ; Continuò templum, et violati numinis aras, Et, quod præcipuis mentem sudoribus urguet, Te videt in somnis: tua sacra et major imago Humanâ turbat pavidum, cogitque fateri.
Hi sunt, qui trepidant, et ad omnia fulgura pallent,
Quum tonat, exanimes primo quoque murmure cœli ;
Non quasi fortuitus, nec ventorum rabie, sed
Iratus cadat in terras et judicet ignis.
Illa nihil nocuit, curâ graviore timetur
Proxima tempestas, velut hoc dilata sereno. Præterea, lateris vigili cum febre dolorem
Si cœpêre pati, missum ad sua corpora morbum
Infesto credunt a numine: saxa deorum
Hæc et tela putant. Pecudem spondere sacel Balantem, et Laribus cristam promittere galli
Non audent quid enim sperare nocentibus ægris Concessum? vel quæ non dignior hostia vitâ?
Mobilis et varia est fermè natura malorum.
Quisuam hominum est, quem tu contentum videris uno Flagitio? Dabit in laqueum vestigia noster
« PreviousContinue » |