Dicere si tentes aliquid, tacitusve recedas,
all one Tantundem est; feriunt pariter: vadimonia deinde
Libertas pauperis hæc est:

Irati faciunt.

Pulsatus rogat, et pugnis concisus adorat,

Ut liceat paucis cum dentibus inde reverti.

280

Nec tamen hæc tantùm metuas: nam, qui spoliet te,

Non deerit, clausis domibus, postquam omnis ubique

Fixa catenatæ siluit compago tabernæ.

285

Interdum et ferro subitus grassator agit rem,lly on

Armato quoties tutæ custode tenentur

Et Pomtina palus et Gallinaria pinus.

Sic inde huc omnes, tanquam ad vivaria, currunt,
Quâ fornace graves, quâ non incude catena?c.
Maximus in vinclis ferri modus, ut timeas, ne
Vomer deficiat, ne marræ et sarcula desint.
Felices proavorum atavos, felicia dicas
Sæcula, quæ quondam sub regibus atque tribunis
Viderunt uno contentam carcere Romam.

His alias poteram et plures subnectere causas:

Sed jumenta vocant, et sol inclinat: eundum est;

Nam mihi commotâ jamdudum mulio virgâ

Annuit. Ergò vale nostri memor, et, quoties te

Roma tuo refici properantem reddet Aquino,

preserves.

fieri

290

295

300

Me quoque ad Helvinam Cererem vestramque Dianam

Convelle a Cumis. Satirarum ego, ni pudet illas,
Adjutor gelidos veniam caligatus in agros.

*

SATIRA IV.

ECCE iterum Crispinus! et est mihi sæpè vocandus

Ad partes, monstrum nullâ virtute redemptum

A vitiis, æger, solâque libidine fortis.—

Quid refert igitur, quantis jumenta fatiget

Porticibus? quantâ nemorum vectetur in umbrâ?

Jugera quot vicina foro, quas emerit ædes?

Nemo malus felix; minimè corruptor, et idem

Incestus, cum quo nuper vittata jacebat,

Sanguine adhuc vivo terram subitura, sacerdos.

Sed nunc de factis levioribus: et tamen alter

Si fecisset idem, caderet sub judice morum.

Nam quod turpe bonis, Titio Seioque, decebat

Crispinum. Quid agas, quum dira et fœdior omni

Crimine persona est? Mullum sex millibus emit,

Equantem sanè paribus sestertia libris,
Ut perhibent, qui de magnis majora loquuntur.
Consilium laudo artificis, si munere tanto
Præcipuam in tabulis ceram senis abstulit orbi.
Est ratio ulterior, magnæ si misit amicæ,
Quæ vehitur clauso latis specularibus antro.
Nil tale exspectes: emit sibi.
Multa videmus,

Quæ miser et frugi non fecit Apicius. Hoc tu
Succinctus patriâ quondam, Crispine, papyro?
Hoc pretio squama? potuit fortasse minoris
Piscator, quàm piscis, emi. Provincia tanti
Vendit agros; sed majores Appulia vendit.
Quales tunc epulas ipsum glutisse putemus
Endoperatorem, quum tot sestertia, partem
Exiguam, et modicæ sumptam de margine cœnæ,
Purpureus magni ructârit scurra Palatî,
Jam princeps equitum, magnâ qui voce solebat
Vendere municipes frictâ de merce siluros?
Incipe, Calliope, licet et considere: non est
Cantandum, res vera agitur. Narrate, puellæ
Pierides. prosit mihi vos dixisse puellas!

15

20

25

30

35

got caught

covere

Quum jam semianimum laceraret Flavius orbem
Ultimus, et calvo serviret Roma Neroni;
Incidit Adriaci spatium admirabile rhombi
Ante domum Veneris, quam Dorica sustinet Ancon,
Implevitque sinus: neque enim minor hæserat illis,
Quos operit glacies Mæotica, ruptaque tandem
Solibus effundit torpentis ad ostia Ponti
Desidiâ tardos, et longo frigore pingues.
Destinat hoc monstrum cymbæ linique magister
Pontifici summo. Quis enim proponere talem
Aut emere auderet, quum plena et littora multo
Delatore forent? Dispersi protenus algæ
Inquisitores agerent cum remige nudo,
Non dubitaturi fugitivum dicere piscem,
Depastumque diù vivaria Cæsaris, inde

Elapsum veterem ad dominum debere reverti.

Si quid Palfurio, si credimus Armillato,

Res fisci est, ubicunque natat. Donabitur ergò,

Quidquid conspicuum, pulchrumque est æquore toto,

Ne pereat. Jam letifero cedente pruinis
Autumno, jam quartanam sperantibus ægris,
Stridebat deformis hiems, prædamque recentem
Servabat tamen hic properat, velut urgueat Auster.

:

40

45

50

55

8

for a little while

Utque lacus suberant, ubi, quanquam diruta, servat
Ignem Trojanum et Vestam colit Alba minorem,
Obstitit intranti miratrix turba parumper.
Ut cessit, facili patuerunt cardine valvæ.
Exclusi spectant admissa opsonia Patres.
Itur ad Atridem. Tum Picens, Accipe, dixit,
Privatis majora focis: genialis agatur

pestive

Iste dies, propera stomachum laxare saginis, Katice.

Et tua servatum consume in sæcula rhombum.
Ipse capi voluit:" quid apertius? et tamen illi
Surgebant crista. Nihil est, quod credere de se
Non possit, quum laudatur dîs æqua potestas.
Sed deerat pisci patinæ mensura. Vocantur
Ergò in consilium proceres, quos oderat Ille;
In quorum facie miseræ magnæque sedebat
Pallor amicitiæ. Primus, clamante Liburno,
Currite! jam sedit! raptâ properabat abollâ
Pegasus, attonitæ positus modò villicus Urbi.
Anne aliud tunc præfecti? quorum optimus atque
Interpres legum sanctissimus, omnia quanquam
Temporibus diris tractanda putabat inermi
Justitiâ. Venit et Crispi jucunda senectus,
Cujus erant mores, qualis facundia, mite
Ingenium maria ac terras populosque regenti
Quis comes utilior, si clade et peste sub illâ
Sævitiam damnare et honestum afferre liceret
Consilium? Sed quid violentius aure tyranni,
Cum quo de pluviis, aut æstibus, aut nimboso
Vere locuturi fatum pendebat amici ?
Ille igitur nunquam direxit brachia contra
Torrentem, nec civis erat, qui libera posset
Verba animi proferre, et vitam impendere vero.
Sic multas hiemes atque octogesima vidit
Solstitia, his armis illâ quoque tutus in aulâ.
Proximus ejusdem properabat Acilius ævi

L

Cum juvene, indigno, quem mors tam sæva maneret,
Et Domini gladiis tam festinata; sed olim

95

Prodigio par est cum nobilitate senectus;

Unde fit, ut malim fraterculus esse gigantis.
Profuit ergò nihil misero, quòd cominus ursos
Figebat Numidas, Albanâ nudus arenâ
Venator. Quis enim jam non intelligat artes
Patricias? quis priscum illud miretur acumen,
Brute, tuum? Facile est barbato imponere regi.

100

Nec melior vultu, quamvis ignobilis, ibat
Rubrius, offensæ veteris reus atque tacendæ,
Et tamen improbior satiram scribente cinado.
Montani quoque venter adest abdomine tardus;
Et matutino sudans Crispinus amomo,
Quantùm vix redolent duo funera; sævior illo
Pompeius tenui jugulos aperire susurro;
Et, qui vulturibus servabat viscera Dacis,
Fuscus, marmoreâ meditatus prælia villâ,
Et cum mortifero prudens Veiento Catullo,

105

110

1

120

Nemo magis rhombum stupuit: nam plurima dixit
In lævam conversus ; at illi dextra jacebat
Bellua sic pugnas Cilicis laudabat, et ictus,
Et pegma, et pueros inde ad velaria raptos.
Non cedit Veiento: sed, ut fanaticus, œstro
Percussus, Bellona, tuo divinat, et, Ingens
Omen habes, inquit, magni clarique triumphi:
Regem aliquem capies, aut de temone Britanno
Excidet Arviragus: peregrina est bellua: cernis
Erectas in terga sudes? Hoc defuit unum
Fabricio, patriam ut rhombi memoraret, et annos.
Quidnam igitur censes? conciditur? Absit ab illo
Dedecus hoc, Montanus ait: testa alta paretur,
Quæ tenui muro spatiosum colligat orbem.
Debetur magnus patinæ subitusque Prometheus.
Argillam atque rotam citiùs properate; sed ex hoc
Tempore jam, Cæsar, figuli tua castra sequantur.
Vicit digna viro sententia. Noverat ille

125

130

135

Ostrea, callebat primo deprêndere morsu;
Et semel adspecti littus dicebat echini.
Surgitur, et misso proceres exire jubentur
Consilio, quos Albanam dux magnus in arcem
Traxerat attonitos, et festinare coactos,

145

Tanquari de Cattis aliquid torvisque Sygambris

Dicturus, tanquam et diversis partibus orbis
Anxia præcipiti venisset epistola pinnâ.

Atque utinam his potiùs nugis tota ille dedisset
Tempora sævitiæ, claras quibus abstulit Urbi,
Llustresque animas impune, et vindice nullo !
Sed periit, postquam cerdonibus esse timendus
Cœperat: hoc nocuit Lamiarum cæde madenti.

150

SATIRA V.

Si te propositi nondum pudet, atque eadem est mens,
Ut bona summa putes, alienâ vivere quadrâ ;
Si potes illa pati, quæ nec Sarmentus iniquas
Cæsaris ad mensas, nec vilis Galba tulisset:
Quamvis jurato metuam tibi credere testi.
Ventre nihil novi frugalius. Hoc tamen ipsum
Defecisse puta, quod inani sufficit alvo :

Nulla crepido vacat? nusquam pons, et tegetis pars
Dimidiâ brevior? Tantine injuria cœnæ ?
Tam jejuna fames, quum pol sit honestius illîc
Et tremere, et sordes farris mordere canini?
Primo fige loco, quòd tu discumbere jussus
Mercedem solidam veterum capis officiorum.
Fructus amicitiæ magnæ cibus: imputat hunc rex,
Et, quamvis rarum, tamen imputat. Ergò duos post

10

15

Si libuit menses neglectum adhibere clientem,
Tertia ne vacuo cessaret culcita lecto;

Unà simus, ait. Votorum summa! Quid ultrà

Quæris? Habet Trebius, propter quod rumpere somnum
Debeat, et ligulas dimittere, sollicitus, ne
Tota salutatrix jam turba peregerit orbem

Sideribus dubiis, aut illo tempore, quo se

Frigida circumagunt pigri sarraca Bootæ.

Qualis cœna tamen? Vinum, quod succida nolit
Lana pati de convivâ Corybanta videbis.

25

Jurgia proludunt; sed mox et pocula torques

Saucius, et rubrâ deterges vulnera mappâ,
Inter vos quoties libertorumque cohortem
Pugna Saguntinâ fervet commissa lagenâ.
Ipse capillato diffusum consule potat,
Calcatamque tenet bellis socialibus uvam,
Cardiaco nunquam cyathum missurus amico.

30