maken, en tot de voorsz. requeste civile en nieuwe feiten bij den processe gevougt en recht versocht.

was,

't Hof met rijpe deliberatie van Rade, deur gesien en over gewogen hebbende, alle 't gene ter materie dienende en heeft mogen moveren. Doende recht uit den naam van wegen, de Hooge Overigheid en Graaffelijkheid van Holland, Zeeland en Vriesland, interineert de clausule. van relief, releveert den Impetrant van de indebite prosecutie zijnder appellatie, en zonder te letten ор de requeste civile van den Gedaagden, die hij van geen noode hadde, verklaart den Impetrant bij de Sententie van den Provincialen Rade in questie, te wesen niet bezwaard, condemneert hem in de boete van 't fol appel, mitsgaders in de kosten van den processe tot taxatie van den Hoogen Rade.

Aldus gepronuncieert den 29. Martij, 1597. 't Oorconde 't Zegel van Justitie van den voorsz. Hoogen Rade hier onder aan gehangen.

E.

ORDE VAN CYPRUS.

Uit de versjes, staande op de Schilderij van Joan Van Scorel onder de portretten van Pieter Van Leeuwaerden en Jan Albertsz. Van der Aa verneemt men, dat deze pelgrims de ridderorde van Cyprus naar hun vaderland medebrachten. Om die reden zijn zij afgebeeld met de vercierselen eener orde, welke men hieronder uitvoerig beschreven zal vinden. Dewijl deze ridderlijke instelling niet algemeen bekend wordt geacht, vindt men het namelijk raadzaam hieronder af te drukken, de beschrijving welke daarvan voorkomt in Adriaan Schoonebeek Historie van alle ridderlijkeen krijgsorders. 8° Amsterdam 1697. Tweede deel blz. 122.

:

Koninklijke Ridders van Ciprus oft stilswijgen.

Guido Lusignan, Koning van Jerusalem, had dat Rijk afgestaan aan Richard, Koning van Engeland, die hem daar voor het Koninkrijk Cyprus gaf. 't Zelve twee jaar bestiert hebbende, liet hij het door de dood aan zijn broeder Almerik over, die men meent dat in 't jaar 1195 het begin aan deze Order gegeven heeft, hoewel andere met meerder zekerheid dit aan Guido zelfs toeschrijven, en dat hij de Ridderschap het allereerst aan zijn broeder Almerik, en daar na aan drie honderd Baronnen gaf. Het teken van d' Order was een gulden met gesteente bezette halsband uit verscheide S bestaande, waar onder aan een diergelijke letter S, om een silver swaard met een goude greep geslingert, waar op stond Pro Fide Servanda, hing. Andere schrijven met meerder grond, 't zelve in 't Frans geweest te zijn, Pour Loyauté maintenir, om dat men te Venetien bij den Heer Jan Baptist Kornato, Voorzorger van S. Markus, een aaloud overblijfzel vind, waar in twee Schilden zijn, in 't een, dat in vieren gedeelt is, ziet men

Bijdragen Gesch Bisd. v. Haarlem. XIe Deel.

21

in 't eerste en vierde park 't Koninklijk wapen van Jerusalem, en in 't tweede en derde den rooden klimmenden Leeuw van het geslacht der Lusignans. 't Ander is 't wapen der Kornaren, gedeelt in Azur en Goud, waar op een swaard, omslingert met een bandje, waar op men met heel oude letteren leest, Pour Loyaute maintenir, licht. En Sansovinus brengt tot bevestiging dit volgende bij: Pieter Lusignan, Koning van Cyprus en Jerusalem, zullende na den Paus Urbanus V trekken, wierd in 't Hof van Frederik Kornato te Venetien gehuisvest, en willende den nakomeling een geheugteken van de achting die hij voor dezen grooten man had, nalaten, schonk aan hem niet alleen de Ridderlijke Order, maar vereerde zijn nakomelingen erffelijk met het teiken van deze Ridderschap in haar wapen. Diergelijk een voorbeeld is 'er noch daar men vind: Pour Lialté maintenir. Deze S beteikent Silentium of Stils wijgen, 't swaard datter door is wil de straffe verbeelden, als ze haar plicht hier in te buiten gaan; en de woorden, Pro Fide servanda, de beloften der bescherming van 't Katholyk geloof. Mennens brengt noch een ander maakzel van 't Hals-cieraat bij, 't wapen der Lusignans bevattende, dat mede uit vier deelen bestaat; 't eerste als 't Jerusalemse, zijnde vijf goude kruissen op silver, 't tweede der Lusignans, hoewel dit het wapen van Ciprus is, mede silver, met vier azuure banden, gedekt met den roode klimmende Leeu, 't derde van Armenien is goud met die zelve Leeu, en in 't vierde is nochmaals zoo een Leeu op silver, wegens Luxemburg; en zommige meenen zelfs dat dit het eigen stamwapen der Lusignans is. Nog doet zig een ander soort van Hals-cieraad op, in de beschrijvingen der Ridderlijke Orders, te Parijs gedrukt in 't jaar 1671. Deze dekt het wapen met een gesloote kroon, en doet 'er een gulde koord met zes strikken omswieren, daar hij dan een R,

en dan een S op voegt, waar onder een Medaille aanhangt, met een silver swaard op Azuur gevult, waar van dien Schrijver het sinnebeeld op de volgende wijze uitleit. De Order wierd van 't stilswijgen genoemt, en om dat het een Koninklijke was, leest hij de R. S. Silentium Regium, en dat den Koning door de S aan de Ridders bijzonder 't geheim houden wilde vermanen, en dat de strikken in de koord banden waren van broederschap en liefde, het welk Mennens met deze woorden ook bevestigt: Per literam autem S, quae silentii apud Romanos nota fuit, secretum societatis, et amicitiae simulacrum individuamque pro Patriae defensione societatem denotari. Elias Ashmole meent dat de snoer niet van goud was, maar van witte Zijde, en dat de letteren niet het bovenstaande, maar Securitas Regni betekende, dat ook op de Medaille soude staan. De Ridders waren verbonden voor 't geloof te strijden, een diepe stils wijgentheid van Staatszaken, en stantvastige wettelijkheid in 's Konings dienst te onderhouden. Zij leefden ook na den Regel van den H. Basilius. Deze Order van Cyprus nam binnen korten tijd machtig toe, verkreeg verscheide rijke Bevelhebberijen, en is bijzonder in Italien aangegroeit. De GrootMeesterlijke Waardigheid is ontrent twee hondert en tachtig jaren onder de Koningen van Cyprus geweest, tot op Koningin Katharina Kornaro, Weduwe van den Koning Jacob Lusignan, moeder en erfgenaam van haar zoon Jacob, die na zijns vaders dood gebooren wierd De onrusten die zij met de Baronnen en Grooten van haar Rijk had, verplichte haar om haar Kroon aan de Republyk van Venetien op te dragen, en haar leven stilletjes te slijten. Met deze overdracht is, nevens het Koninkrijk, ook het Groot-Meesterschap zints onder de Hertogen van Venetien gebleven.

F.

OVERWEGINGEN OP HET LIJDEN DES HEEREN

VOOR DEGENEN, DIE IN DEN GEEST DE HEILIGE PLAATSEN WILLEN BEZOEKEN.

A° 1518.

Dit boekje bevat vele groote en kleine houtsneden tusschen den tekst en sommigen over eene geheele bladzijde, tafereelen afbeeldende uit de lijdensgeschiedenis des Verlossers. Het is :

Gheprent in die vermaerde coopstadt van Antwerpen buyten dye camerpoorte Inden gulden eenhoren bi mi Willem vorsterman. Int iaer ons heeren. M. ccccc ende. xviij. Den . xij. dach van October Cum gratia et priuilegio; en voorhanden in de Koninklijke Bibliotheek te 's Gravenhage. Eene andere uitgaaf is:

Gheprent tot Delff in Hollant bij die vismart Bi mi Cornelis henric. z. Lettersnijder Int iaer ons heren . M. ccccc en xx en een (niet kompleet) exemplaar er van is voorhanden in de Stads Bibliotheek te Haarleın. (Cat. 2o deel blz. 115 no 9. 2.)

Dit is een devote meditacie op die passie ons liefs heeren Ende van plaetse tot plaetsen dye mate gheset daer onse lieue here voer ons gheleden hevet met dye figuren ende met schone oracien daer op dienende. Ende so dicke alsmen dit deuotelijc leest so verdientmen alle die aflaten so volcomelijc als oftmen alle die heylige plaetsen binnen Jherusalem lichamelic versochte. Ende een deuoet priester die langen tijt te Jherusalem heeft ghewoont die heeft dit ghemeten ende bescreuen.

Item dit deuoet boecxken heeft een weerdich priester ghenaemt heer Bethlem bescreuen die int heilighe lant