derlicke grote lelike vervaerlike serpente wt geghaen ende heeft den eersten tafel daer sij anquam enen bete gegeven dat die tafel daer of terstont ontween is ghebersten overdwers ende croop alsoe voort van die een tafel tot die ander totten dorden ende den vierden tot dertich tafelen alsoe toe, slaende alsodanighen crijseliken gheluyt, ja al hadde die duvel wt der hellen ghelaten geweest, waer doer een ygheliken wanende sijn lijff quyt te sijn die dit saghen Ende die zoudaen beroert wesende mit groter anxte ende groter vresen, weder ryep sijn opset mit luyder stemmen als dat hij dese kercke ende cyeraetgie nv, noch tot ghenighen daghen hinderlick noch schadelick en soude wesen, mer soude dese selfde kercke laten blijven also sij waer Ende midts desen en sach men die serpent niet meer. Alsoe dat wt desen dese kercke is blijven staen ende staet noch huyden te daghe als sij te voeren dede Ende men syet daer noch dat lichaem des serpents opten dach van huyden in alle die tafelen daer sij doer geghaen heeft ghelijkerwijs offet vant vuer verbrant waer. Item Dat is boven al te verwonderen hoe dat die serpent alsoe muchte ghaen an die want die seer slecht ende gheladt was als een ghelas. ghenooch, hyer van ghenooch Item In deser manieren desen nacht overghebracht mits misse te horen, want alle die nacht doer aldaer inder kercken veel sacrificys gheschyeden van die minrebroederen ende van onse priesteren, ende vysenteerden alle die heilige plaetsen seer naersteliken ende besaghen desen schonen tempel, van wyens costelickheit ende schoenheit seer te verwonderen is Ende want ic daer ghenooch van gescreven hebbe, soe laet ic dat hyer bij blijven. Item Alst nv dach geworden was desen. xvj. in Augusto soe werden wij wt der kercken ghelaten, mits dat wij den heydenen daer van ghaven elcks een market Ende van stonden an sijn wij opgheseten op onse eezelen ende reden

na montana Judee Die sommighe die niet voersyen en waren van wijn ofte van broet ende hem qualiken bevoelden, die en dursten mit ons niet rijden mer reden strack doer nae iherusalem Ende want ic mijn wel gevoelden, godt sij ghedanckt ende gelooft, soe rede ic mede mitten anderen nae montana Judee ende quamen in den eersten tot een vervallen cappelle, twellick een schone cappelle hyer voortijts is gheweest ende noch daer te voren isset gheweest die woenstat van zacharias ende elysabeth sijn huysvrouwe, aldaer die zalighe maghet maria haestich gegaen is doer dat joetsghe gheberchte om elyzabeth haer nichte te dienste te staen in haeren arbeyt, alsoe men singhet Maria tribus mensibus quasi stetit laboribus elizabeth subinde conferebat de angelo et verborum misterio que protulit salutando mutum audivit eloqui prophetias domini de christo declarando plura vidit de puero mirabili ab utero precursorem vocando, twellick al gheschyet is op dese plaetse. Item Zacharias heeft alhyer gemaeckt benedictus dominus deus ysrahel quia visitavit et fecit redemptionem plebis sue. Item Daer wert ons oeck een ghat gewesen onder die cappelle in die muere twellick geweest is een kellenaer. Wat isser geboert. Den tijt dat godt geboren was Soe was coninck herodes op die beene, mit veel gherits om rijdende dat lant om die coninc der glorien den hals of te stoten twellick hij veel kynderkyns dede a bymatu et infra Ende also dit openbaer ghenoech was Soe was die vader van dat kyndekijn sinte Johan baptist, Zacharias, seer beanxt, niet wetende waer hij sijn kint Johannes berghen soude Vernemende dat coninck herodes seer na bij was, heeft zacharias, sonder twijfel doer ingheven des heiligen geests, dat kint subiteliken genomen ende lyeper mede in dese kellenaer. van stonden an heeft die muere hem selver geopent ende ontfanghen dit lieve kint Johannes ende was in dese selfde

muere verborghen ter tijt ende ter wijlen toe dattet gheridt van herodes ghepasseert was ende alsdoen soe ontsloet die muere hem selver weder ende zacharias nam dat kynt daer weder om wt. Item Dese cappelle leyt op enen hoghen berghe. Item Van hyer den berch of ghesteghen tot in die valey. Daer staet een fonteyn aldaer wij wat rusten ende aten vant gheen wij hadden ende droncken van dit fonteyn waterkijn ende sijn voerts gegaen ter plaetsen daer maria goods moeder gebenedijt ghesproken heeft Segghende Magnificat anima mea dominum Et exultavit spiritus meus in deo salutari meo Quia respexit humilitatem ancille sue ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Item Dese voerscreven twee plaetsen sijn lichts alsoe verde van malkanderen verscheyden alsmen in vier reysen soude schieten mit enen boghe ende op dese plaetse heeft oeck een schone kercke gestaen mer is nv al verghaen. Item Mits desen saten wij weder om op onse ezelen ende reden voorts alten scherpen periculoesen wech van iherusalem bethleem doer dat joedtsghe gebercht tot daer sinte Johan baptist geboren is geweest, mer het is een schoen vruchtbaer lant, waert wel gebout ende ghehavent (is). Item Wij reden altehants voort over enen alten hoghen berghe, die welke stont al vol zalijs ende tijm ende roock alte lusteliken. Item Wij quamen voorts in een schone valey daer veel olijff bomen stonden ende daer is een clooster mit grieckse moniken Ende in die kercke onder dat hoghe outaer staet een vierkant ghat aldaer is gewaschen een deel van dat hout des cruces daert selfde cruus of gemaeckt is geweest ende wt dit ghat comt v eenen sonderlanghen sueten rooke int aensicht. Item Van hyer voorts rijdende soe sijn wij gecomen opten heiligen berch van Syon aldaer op ons ghecoockt was na ouder ghewoenten ende deden onse anderde maeltijt in cenaculo domini. Item Als wij nv guet tscyer gemaeckt hadden

Bijdragen Gesch. Bisd. v. Haarlem. XIe Deel.

9

ende wel verhoecht waren van spijse ende van drancke Soe ontfinghen wij die wete als dat wij te samen des avonts in den heiligen tempel des berchs van calvarien ghaen souden. In deser manieren desen dach doer ghebracht tot tsanderen daghes toe Ende quamen weder om op den berch van syon misse horende, somencke plaetsen versokende als te weten chayphas huys ende dyer geliken. Als nv den avont ghenaeckten Soe compareerden wij alle ghader voer die doore des tempels des heiligen graevs ende was den. xvij. dach augusto.

ONSE ANDERDEN INGHANCK DES TEMPELS DES HEILIGHEN GRAEVS DAER IC NV SONDERLANCK VAN TRACTEREN SAL, BOVEN AL BIJSONDERE VAN DIE SEVENDERLEY SECKTEN DER KERSTEN MENSCHEN.

Item Die doere des tempels wert ons ontsloten vanden turcken in alre manieren als voer ende werden wel scherpeliken inghetelt die een after den anderen ende wert die doere van stonden an after onsen rugghe toe ghesloten Ende wij visiteerden alle die heilige plaetsen wel doer van boven tot beneden Ende alsoe ic veel gescreven hebbe van desen heiligen tempel haer circunstancien in onsen eersten inghanck Soe en sal ic des niet verhalen Mer scriven in dese onse sevende processie dat gheen wes ic niet gescreven en hebbe. Item Du selste weten datter niet veel rusts en is in desen tempel, want daer alsoe groeten rumoer is die ghehelen tijt die wij in den tempel sijn, dat die een den anderen nauw en mach horen ende dat duet die menichte des volcks die wij daer in vinden, die nacht ende dach daer leggen mit malkanderen en rasen ende en rabbelen elcks in sijn plaetse, in sijn cappelle vollenbrenghende haer devotien Om hyer breder verstant wt te nemen Soe sult ghij weten als datter in desen tempel besloten sijn sevenderley seckten van kersten menschen

die daer dach ende nacht legghen en rasen en rabbelen over malkanderen Een ygelike seckte in sijn cappelle boven int verwulfzell ende beneden inden tempel Een yghelike seckte menende die beste ende heilichste wette voerhande te hebben ende god alre naeste te sijn. Item Het is een wonderlick regiement om syen ende om horen, een werdt muede diet syet ende sij ghebruyken oock seer wonderliken hoer sceremonien. Item Onder dese seven seckten hebben die minrebroeders die beste seckte na onse geloeve. Item Die priesters van dese minrebroederen die consacreren alleen godt almachtich in onghedezemt broot, mer dese ander seckten alsoe niet, want sij en achten onse sacramenten niet Want waert bij alsoe dat sij op onse outaren daer onse priesteren godt op consacreren, oeck sacrificie op doen souden Souden sij datselfde outaer eerst ghaen waschen ende dan daer op consacreren, als recht of onse priesteren tselfde outaer onreyn gemaeckt hadden. Item Dese namen der ses seckten sijn dese Grieken. Surianen. Jacobiten. Armenen. Georgianen. ende Indianen. Dese wonen al sub tributo doer dat heilige lant ende in die stadt van iherusalem Ende een yghelike seckte heeft bijsonder een cappelle inden tempel des heiligen graevs aldaer sij hoer sceremonyen doen. Item Inden eersten die minrebroeders hebben dat heilige graft alheel tot horen verdoen ende sij ghebruyken den berch van calvarien half. Ende dese minrebroeders sijnder altoes twee van inden tempel besloten die dat heilige graft bewaren Ende daghelicks werden sij ghespijst van haer clooster vanden berch van syon, twellick hoer toe ghesteken wert doer een cleyn veynsterkijn doer die doere vander kercken Want dese doere des tempels en ghaet niet open, dan als die seckten, hoer veranderen ende verpoesen Alsoe dat waneer die maent omgecomen is Soe coomt die guardiaen vanden berch van syon mit twee broederen die hij daer in brenckt