vant wt ghaen elcks een marcket, want wij over al beschat werden Nota Bethleem heeft hyer voortijts een schone stadt geweest, mer en is nv niet schoen noch groot Mer daer is een overschone kercke, gheen schoender gheen suverliker in alle kersten rijck Ende is ghewijt in die ere der heiligher maghet maria lanck . cc. ende . xxviij. vueten Ende is wijt. lxxxvij. vueten Item Alsoe drae als wij in deser kercken quamen Soe ontfinghen ons die minrebroeders seer vriendeliken ende ghinghen terstont mit ons processionaliter, elcks mit een wasch kars in onsen handen barnende ende songhen die schone loffeliken sanghe Salve regina misericordie Ende quamen mits desen inden eersten, doer dat pant des cloesters ofte ommeghanck tot een altaer ende stede daer dat suete kijndekijn ihesus besneden is geweest, sijn tedere gebenedide bloet gestort heeft om ons van sonden te wasschen. Item Van daer soe ghinghe wij an die ander sijde van dat choor, daer staet mede een altaer daer die heilige drie coninghen haer offerhande toe bereyden die sij christo offeren souden, myr wyeroock ende root goudt. Item Van daen clommen wij neder tien trappen onder den hoghen chore in een schone suverlike cappelle, mit twee inghangen verscheyden, seer costeliken verscyert an allen kanthen ende ghepaveyt mit schonen marmoer steenen tien vueten wijt ende. xxv. vueten lanck. wellicks hooghe outaer is die stede daer ihesus gebenedijt geboren is geweest, dat hyer voermaels een woest huus was. Item Den outaersteen die is schoen marmoer aldaer die priesteren nisse op lesen, oeck sonder outaer dwalen. Item Dese stede is seker alre heilichste sonder twijfel, daer die craem vrouwe die salighe maghet maria voort gebracht heeft die sone der rechtvaerdicheyt den oversten coninck. Item Van daer voorts quamen wij tot een ander altaer, wtgehouden onder een steenroodtse ende is die plaetse daer die heilige drie coninghen onsen heer ihesum

goudt wyroock ende myrre geoffert hebben. Item Voer dit voerghenoomde outaer is die stede daer die crebbe ons heren stont in welke die alre salichste maghet stont, ende moeder maria haren gheminden soone ihesum ghebenedijt doen hij geboren was in gheleyt heeft, ghewonden in snoden dokelkijns. Item In dese steen roodtse omtrent den hooke van die crebbe ons heren staet merkeliken inghedruckt dat aenschijn vanden heiligen leraer sinte Iheronimus in manieren offet bij een schilder geconterfeyt waer ende is seer miraculoes om syen. Item After die crebbe ons heren hebben langhe tijt onbekent gheleghen veel lichamen der onnoseler kinderen die van herodes gedoot waren. Item In desen hoock van deser cappelle staet enen ronden puth daer die sterre haer verloos na dat sij die drie coningen daer gebracht hadde ende is seer wonderliken om syen. Item Bij dese puth staet een doere daer wij doer ghinghen ende quamen onder die aerde in een cappelle, daer staet een outaer onder mit een gath ofte putte, ende is die plaetse daer dat bloet ende die kinderkijns, gedoot van herodes, in ghevonden sijn gheweest. Item Van hier voorts onder die aerde staen noch twee cappellen, die een daer sinte iheronimus ghegraven was alre eerst ende daer na ghebracht is te romen tot sinte maria maioer. Nota. In die ander cappelle is die plaetse daer sinte eusebius, een discipel des heiligen mans sinte iheronimus, ende een naerstich navolligher begraven is geweest. Item Van hyer soe clommen (wij) op mit schone trappen, ter plaetsen daer die gloriose doctoor ende leraer sinte iheronimus die bibel over gheset heeft van hebreus in latijn ende griecks ende heeft daer langhe tijt gewoent ende sijn grote devotie ende conversatie aldaer ghehadt. Item Van dese plaetse sijn wij voorts op geclommen inder kercken omtrent. xxv. trappen ende sijn gecomen in een schone langhe cappelle,. staende inden ommeghanck ende is ghewyet in die ere

van die heilige maertelarisse sinte catherijn, die men versoockt opten heilighen Orebb ende zynay Ende in dese capelle werden ons te kennen gegeven, als dat hyer volkomen macht was te gheven dispensacie over die reyse van sinte katherijn, want aldaer niemant thans ter tijt reysen en muchte Ende hyer mede was dese processie ten eynde. Item Hyer na soe ghinghen wij ghelijck int pant des cloesters, wyens pavimenten bedeckt waren mit dekenen ende saten mit malkanderen daer op Ende die broeders brochten ons een cleyn porsikijn, vier ende vier tesamen, een stuckskijn vleysch te samen ende die wijn hebben wilde die mucht se koopen, dier oock niet wel om ghelt en was te crijghen. In deser manieren guet tscyer gemaeckt ende een weynich tijts gherust Daer nae alleghader vlijtich ende naerstich gheweest om desen schonen heerliken tempel wel te doer syen, mits die heilighe plaetsen, ende want icker wel merck op ghehadt hebbe, soe sal ic verclaren te weten, die gheschicktenisse des alre heilichste stadts van bethleem ende des tempels der geboortenisse christi. Item Ghij sult weten dat bethleem is geleghen op enen hoghen berghe, mer desen berch is seer enghe nauwe streckende in der lanckte vanden oosten naden westen. Item Vanden westen is enen inghanck ende daer is een putte bij die poorte wt den welke davidt begheert heeft te drincken als hij was inden strijdt teghens den philistinen ende doen waren die philistinen in bethleem ende daer reysden drie van die starcksten doer dat middel der tenthen vanden philistinen ende schepten water wt desen puth, die daer was in die poorte des stadts Bethleem ende hebben dat gebracht davidt op dat hij drincken soude, alsmen leest inden eersten boocke paralepomenon int. ix. ca. Item In dat oosterste eynde des stadts onder een steenroodtze, die was bij die muere des stadts, ende het schijnt na die maniere des lants geweest te

hebben een stede eens stals, daer een crebbe in is wt ghehouden in een steen, als daer die gewoent is die crebben te maken Daer is over dese werlt opgheghaen ende geboren vander maghet ende moeder maria, die sone der rechtvaerdicheit christus ihesus onse heer, bewijsende mit sijnre gheboorten dat hij of nemen soude die onreinicheit der sonden ende die duysternisse des werlts Want hij woude van alsulken stede opghaen ende gheboren werden. Item Bij dese voergenoemde steenrootse is een ander steenroodtse die meerder is. niet meer dan . iiij. vueten daer of gheleghen, onder welke stondt die crebbe daer dat suete kijndekijn ihesus terstont alst geboren was voorden osse ende den ezel, ghewonden in dookelkijns, neder gheleyt wert. Item Mijn dunckt nochtans voorwaer dattet een steenroodtse geweest is, mer daer is int middel een doere gemaeckt doer die steenroodtze, doer den welken men opghaet vander cappelle int choor Mer totter stede des alresuetste geboorten ihesu gaetmen neder vander kercke inder cappelle van tien trappen, als ic voergheseyt hebbe. Item Dese cappelle is alheel van binnen gemaeckt van seer guet ende konstich werck Ende mit marmoersteen is die vluer overleyt ende is seer costeliken gemaeckt. Item Op die stede daer die maghet maria haer soen ihesum voortgebracht heeft, daer machmen misse op doen in manieren als ic voer verclaert hebbe op die marmoren outaersteen. Item Daer saghen wij oock een deel vanden bloten steen daer christus op geboren is geweest. Item Des ge. lijcks is oock daer bloot gelaten een deel van die crebbe ons heren, in welke hij gheleghen heeft, welke stede die kersten menschen alre devotelickste kusschen. Item In

manieren als ic voer gescreven hebbe, soe en hebbe ic nye mensche ghesyen ofte ghehoort, die seyde dat hij alsulken devoten kercke in alle die Werlt ghesyen heeft, gheliken dat is die kercke te bethleem Want in dese

kercke staen marmoren kolummen gheset, seer suverliken ende costeliken gemaeckt, niet alleen na die veelheit mer seer vreemt ende wonderliken na die grootheyt. Nota. Dat binnenste ofte middel der kercken van boven die colummen tot die trappen, is al gemaeckt van costelick werck, suverlick ende seer edel van allen historien vanden beghinne der werlt tot die toecoomste des heren totten oordel. Item Alle die overdele der kercken is gemaeckt van marmoer stenen van menigherehande verruwe, welke vercyert is doer menigherehande bemalinghe, alsoe datmen niet werderen ofte bedencken en mach, na dat duncken van veel menschen, hoeveel dattet waerdich is ofte gecost heeft. Item Die sarrecenen eren alle die kercken onser liever vrouwen, mer bijsonder eren sij dese die te bethleem staet.

HIER NA VOLGHET EEN SCHOEN MYRAKEL TWELLICK GHESCHYET IS IN DIE KERCKE TOT BETHLEEM.

Die Zoudaen syende die cyerheyt, die tafelen daer die wanten der kercken mede beschoten sijn, die kolummen, dat sij al seer costeliken waren, dacht in sijn selveren dat dese costelickheit hem wel dienen soude in sijn pallas daer hij een groot behaghen in hadde ende ordoneerden dese costelickheyt alle te samen in sijn pallaes Ende gheboot die alle te samen of te nemen ende in babilonien te brenghen daer hij sijn pallaes hadde beghonnen te timmeren. Nota. Een wonderlick mirakel is aldaer geboert cunctis spectantibus. Watte. Mer waneer die werckluyden mit hoer instrumenten ofte reschappen daer quamen ende die zoudaen in persoen selver mit meer ander luyden daer bij staende om veel Soe is daer wt die dichte ende hele want des muers, daer alst scheen, enyghe naelde doer soude moghen comen Een seer won