5

10

15

I

Cum tot sustineas et tanta negotia solus,
res Italas armis tuteris, moribus ornes,
legibus emendes, in publica commoda peccem,
si longo sermone morer tua tempora, Caesar.
Romulus et Liber pater et cum Castore Pollux,
post ingentia facta deorum in templa recepti,
dum terras hominumque colunt genus, aspera bella
componunt, agros assignant, oppida condunt,
ploravere suis non respondere favorem

speratum meritis. diram qui contudit hydram
notaque fatali portenta labore subegit,
comperit invidiam supremo fine domari.
urit enim fulgore suo qui praegravat artes
infra se positas: extinctus amabitur idem.
praesenti tibi maturos largimur honores
iurandasque tuum per numen ponimus aras
nil oriturum alias, nil ortum tale fatentes.

Sed tuus hoc populus sapiens et iustus in uno [te nostris ducibus, te Grais anteferendo]

20

cetera nequaquam simili ratione modoque
aestimat, et nisi quae terris semota suisque
temporibus defuncta videt, fastidit et odit,

sic fautor veterum, ut tabulas peccare vetantis,

VARIA LECTIO. 18 hoc cod. ex collegio Trinitatis, scholl. hic ceteri libri.

5

10

15

20

25

30

35

40

quas bis quinque viri sanxerunt, foedera regum
vel Gabiis vel cum rigidis aequata Sabinis,
pontificum libros, annosa volumina vatum
dictitet Albano Musas in monte locutas.

Si, quia Graiorum sunt antiquissima quaeque
scripta vel optima, Romani pensantur eadem
scriptores trutina, non est quod multa loquamur:
nil intra est olea, nil extra est in nuce duri.
si meliora dies, ut vina, poëmata reddit,
scire velim, chartis pretium quotus arroget annus.
scriptor abhinc annos centum qui decidit, inter
perfectos veteresque referri debet an inter
viles atque novos? excludat iurgia finis.

'est vetus atque probus centum qui perficit annos.
quid? qui deperiit minor uno mense vel anno,
inter quos referendus erit? veteresne probosque,
an quos et praesens et postera respuat aetas?
'iste quidem veteres inter ponetur honeste,

25

30

34

40

45

qui vel mense brevi vel toto est iunior anno.'
utor permisso, caudaeque pilos ut equinae
paullatim vello et demo unum, demo etiam unum,
dum cadat elusus ratione ruentis acervi
qui redit ad fastos et virtutem aestimat annis
miraturque nihil nisi quod Libitina sacravit.

45

50

Ennius et sapiens et fortis et alter Homerus,
ut critici dicunt, leviter curare videtur
quo promissa cadant et somnia Pythagorea.
Naevius in manibus non est et mentibus haeret
paene recens? adeo sanctum est vetus omne poëma.
ambigitur quotiens uter utro sit prior, aufert

VARIA LECTIO. 31 olea 5, Bentleius oleam (oleā g) ceteri libri bosque Bentleius poetas libri.

39 pro

50

55

Pacuvius docti famam senis, Accius alti;

dicitur Afrani toga convenisse Menandro,

Plautus ad exemplar Siculi properare Epicharmi,
vincere Caecilius gravitate, Terentius arte.

hos ediscit et hos arto stipata theatro

spectat Roma potens; habet hos numeratque poëtas
ad nostrum tempus Livi scriptoris ab aevo.

Interdum volgus rectum videt, est ubi peccat.

si veteres ita miratur laudatque poëtas,

ut nihil anteferat, nihil illis comparet, errat;
si quaedam nimis antique, si pleraque dure
dicere cedit eos, ignave multa fatetur,

et sapit et mecum facit et Iove iudicat aequo.
non equidem insector delendave carmina Livi
esse reor, memini quae plagosum mihi parvo
Orbilium dictare: sed emendata videri
pulchraque et exactis minimum distantia miror.
inter quae verbum emicuit si forte decorum,
si versus paullo concinnior unus et alter,
iniuste totum ducit venditque poëma.

indignor quidquam reprehendi, non quia crasse
compositum inlepideve putetur, sed quia nuper;
nec veniam antiquis, sed honorem et praemia posci.
recte necne crocum floresque perambulet Attae
fabula si dubitem, clament periisse pudorem
cuncti paene patres, ea cum reprehendere coner
quae gravis Aesopus, quae doctus Roscius egit;
vel quia nil rectum nisi quod placuit sibi ducunt,
vel quia turpe putant parere minoribus et quae
imberbi didicere senes perdenda fateri.
iam Saliare Numae carmen qui laudat et illud,
quod mecum ignorat, solus volt scire videri,

Varia Lectio. 65 cedit cod. regiae societatis, Bentleius credit ceteri libri.

ingeniis non ille favet plauditque sepultis,

nostra sed impugnat, nos nostraque lividus odit.

quodsi tam Graecis novitas invisa fuisset

90

90

quam nobis, quid nunc esset vetus? aut quid haberet
quod legeret tereretque viritim publicus usus?

95

100

105

110

Ut primum positis nugari Graecia bellis
coepit et in vitium fortuna labier aequa,
nunc athletarum studiis, nunc arsit equorum,
marmoris aut eboris fabros aut aeris amavit,
suspendit picta voltum mentemque tabella,
nunc tibicinibus nunc est gavisa tragoedis:
sub nutrice puella velut si luderet infans,
quod cupide petiit mature plena reliquit.
hoc paces habuere bonae ventique secundi.
res gestae regumque ducumque et tristia bella
quo scribi possent numero, monstravit Homerus.
versibus inpariter iunctis querimonia primum,
post etiam inclusa est voti sententia compos.
quis tamen exiguos elegos emiserit auctor,
grammatici certant, et adhuc sub iudice lis est.
Archilochum proprio rabies armavit iambo:
hunc socci cepere pedem grandesque cothurni,
alternis aptum sermonibus et popularis
vincentem strepitus et natum rebus agendis.
Musa dedit fidibus divos puerosque deorum

et pugilem victorem et equum certamine primum
et iuvenum curas et libera vina referre.

115

Romae dulce diu fuit et sollemne reclusa mane domo vigilare, clienti promere iura, cautos nominibus rectis expendere nummos, maiores audire, minori dicere per quae

1, 103

105

quid placet aut odio est, quod non mutabile credas?

101