44-48]

PONTIFEX SUMMUS. DELATORES.

225

large fish on his hook, Kleopatra sent her diver to fasten on it ToVTIKÒV Tápixos. Philostr. imag. 1 12-13 §§ 6-9.

45 DESTINAT HOC MONSTRUM CUMBAE LINIQUE MAGISTER PONTIFICI SUMMO Suet. Tib. 60 piscatori qui sibi secretum agenti grandem mullum inopinanter obtulerat, perfricari eodem pisce faciem iussit, territus, quod is a tergo insulae per aspera et devia erepsisset ad se. So with us the sturgeon is a 'royal fish.' CUMBAE MAGISTER

on the cumba see Movers die Phönizier 11 (3) 162. Sil. Iv 717 magister puppis. LINI Ov. m. XIII 931 lina madentia sicco. Verg. g. 1 142. 46 PONTIFICI the Caesars from Augustus to Gratian filled the office of Pontifex Maximus. The legend on Domitian's coins runs: imp. T. Caes. divi Vesp. f. Aug. p. m. etc. With the same bitter irony with which Juvenal here styles Domitian pontifex summus, he calls him induperator 29, Atrides 65, and dux magnus 145. Grang. finds here an allusion to the pontificum cenae Hor. C. II 14 28. PROPONERE Suet. Tib. 34 dato aedilibus

III 116. x 70 n. 87.

negotio, ut ne opera quidem pistoria proponi venalia sinerent. id. vit. Lucani. 48 DELATORE 109 seq. 1 33 seq. 160 seq. Mart. spect. 4 turba gravis paci placidaeque inimica quieti, | quae semper miseras sollicitabat opes, | tradita Gaetulis, nec cepit harena nocentes: | et delator habet quod dabat exilium. Under Tiberius first [A.D. 24] Tac. ann. Iv 30 delatores, genus hominum publico exitio repertum, et poenis quidem numquam satis coercitum, per praemia eliciebantur. Suet. Cal. 15 fin. Ner. 10. They were severely punished by Titus id. Tit. 8 inter adversa temporum et delatores mandatoresque erant ex licentia veteri. hos assidue in foro flagellis ac fustibus caesos ac novissime traductos per amphitheatri harenam, partim subici in servos ac venire imperavit, partim in asperrimas insularum avehi. Domitian at first followed his brother's example id. Dom. 9 ferebatur vox eius princeps qui delatores non castigat, irritat.' but soon ib. 12 bona vivorum ac mortuorum usquequaque quolibet et accusatore et crimine corripiebantur. satis erat obici qualecunque factum dictumque adversus maiestatem principis. confiscabantur alienissimae hereditates, vel existente uno qui diceret, audisse se ex defuncto, cum viveret, 'heredem sibi Caesarem esse.' Philostr. Apoll. VII 23-25. Trajan again banished the informers Plin. pan. 34 vidimus delatorum agmen inductum, quasi grassatorum, quasi latronum. non solitudinem illi, non iter, sed templum, sed forum insederant. nulla iam testamenta secura: nullus status certus. ... contigit desuper intueri delatorum supina ora retortasque cervices. agnoscebamus et fruebamur, cum velut piaculares publicae sollicitudinis victimae supra sanguinem noxiorum ad lenta supplicia gravioresque poenas ducerentur. ib. 35 § 1. 42. 50. Amid the wild cries of the senate after the death of Commodus were Lamprid. Comm. 18 delatores ad leonem, exaudi Caesar: delatores ad leonem, exaudi Caesar. ...nunc securi sumus, delatoribus metum. ut securi simus, delatoribus metum. salvi sumus, delatores de senatu. delatoribus fustem te salvo. delatores ad leonem te imperante. delatoribus fustem. The imperial rescripts are very severe against delatores. Constantinus A.D. 335 in cod. x tit. 11 (de delatoribus) 5 (see the whole title) omnes iudices invigilare praecipimus, delatores sine fisci advocato denuntiantes poenis afficere. apertissimi enim iuris est ut, quod ex cuiuscunque patrimonio ceciderit in casum, et legibus et retro iuris ordine, fisci advocatis agentibus vindicetur. sed quia nonnulli praecipites secundum ius possessa patrimonia deferre non cessant, damus omnibus qui se laesos

226

DOMITIAN'S FISH. VIVARIA.

[IV 48-51 existimant, contra delatores severitatem iudicum implorare ferro distractam. dig. XLIX 14 (de iure fisci) 1. 2. 4. 15. 18. 22 seq. 29. Höck I (3) 71-88. 159-168. 175-6. Among the informers under Domi. tian were Metius Carus (1 36), Latinus (ib.), Bebius Massa (1 35), Catullus Messalinus (Iv 113), Pompeius (Iv 110), M. Aquilius Regulus (Mommsen ind. Plin. ep. ed. Keil). See others in the schol. 53.

the law of the fisherman.

nudus ara, sere nudus.

48-49 ALGAE INQUISITORES Rutil. it. 1 385 vexatos frutices, pulsatas imputat algas. Tac. Agr. 2 dedimus profecto grande patientiae documentum ; et sicut vetus aetas vidit quid ultimum in libertate esset, ita nos quid in servitute, adempto per inquisitiones etiam loquendi audiendique commercio. 49 AGERENT CUM would take Quintil. Iv 4 § 18 adulterii mecum agitur. NUDO in his tunic only 100. Verg. g. 1 299 gloss. sum nudus, fero levia, yuμvηTάw. 50 NON DUBITATURI FUGITIVUM DICERE PISCEM Mart. IV 30 Baiano procul a lacu recede, | piscator; fuge, ne nocens recedas. | sacris piscibus hae natantur undae, qui norunt dominum manumque lambunt illam, qua nihil est in orbe maius. ... hoc quondam Libys impius profundo, dum praedam calamo tremente ducit, | raptis luminibus repente caecus | captum non potuit videre piscem, | et nunc sacrilegos perosus hamos Baianos sedet ad lacus rogator. | at tu, dum potes, innocens recede | iactis simplicibus cibis in undas, | et pisces venerare delicatos. 51 DEPASTUM Avian. fab. 20 11 of a fish immensi depastus caerula ponti. VIVARIA III 308 n. Macrob. Sat. III 15-11 11 Sergius Orata... primus ostrearia in Baiano locavit... piscinas autem quam refertas habuerint pretiosissimis piscibus Romani illi nobilissimi principes Lucullus Philippus et Hortensius, quos Cicero piscinarios appellat [ad Att. II 1 § 6. cf. I 18 § 6. 19 § 6. 11 9 § 2. paradox. v § 38. Hortens. fragm. 64], etiam illud indicium est, quod M. Varro in libro de agricultura [III 2 § 17] refert M. Catonem, qui post Uticae periit, cum heres testamento Luculli esset relictus, pisces de piscina eius quadraginta milibus vendidisse. These piscinae were either of salt water or fresh. Varr. r. r. III 3 § 9 nostra aetas... piscinas protulit ad mare et in eas pelagios greges piscium revocavit. see the whole chapter. ib. 17 § 2 seq. illae autem maritimae piscinae nobilium, quibus Neptunus, ut aquam, sic et pisces ministrat, magis ad oculos pertinent quam ad vesicam, et potius marsupium domini exinaniunt, quam implent. primum enim aedificantur magno, secundo implentur magno, tertio aluntur magno. Hirrius circum piscinas suas ex aedificiis duodena milia sestertia capiebat: eam omnem mercedem escis, quas dabat piscibus, consumebat. Plin. h. n. vIII § 211. Ix § 170 Hard. Hor. c. 11 15 3-4. Columell. vIII 16 seq. Aug. de gen. ad litt. § 12 (where is an interesting account of the tameness and feeding of these store fish) quidam scripserunt, quae animadvertere potuerunt in vivariis piscium multa miranda. Ambros. hexaem. v 10 § 27 spatia maris sibi vindicant iure mancipii, pisciumque iura sicut vernaculorum condicione sibi servitii subiecta commemorant.... his in vivario piscis includitur. luxuriae nec mare sufficit, nisi apothecas habeant ostrearum. itaque aetates earum numerant, et piscium receptacula instruunt: ne convivia divitis mare non possit implere. Domitian encroached on the vivaria of his subjects Plin. pan. 50 § 1 quae habemus ipsi, quam propria, quam nostra sunt! non enim exturbatis prioribus dominis omne stagnum, omnem lacum.... immensa possessione circumvenis nec unius oculis flumina fontes maria

51-59] FISCUS. LETIFERO AUTUMNO. QUARTANA. 227

deserviunt, est quod Caesar non suum videat. Marquardt v 2 43. 52 VETEREM I 132 n. 53 PALFURIO schol. Palfurius Sura, consularis filius, sub Nerone luctatus est: post inde a Vespasiano senatu motus transivit ad Stoicam sectam, in qua cum praevaleret et eloquentia et artis poeticae gloria, abusus familiaritate Domitiani acerbissime partes delationis exercuit: quo interfecto, senatu accusante damnatus [est], cum fuissent inter delatores potentes apud Domitianum hi, Armillatus Demosthenes et Latinus archimimus, sicut Marius Maximus scribit. Suet. Dom. 13 Capitolino certamine cunctos ingenti consensu precantis, ut Palfurium Suram restitueret, pulsum olim senatu ac tunc de oratoribus coronatum, tacere tantum modo iussit voce praeconis. 54 QUIDQUID CONSPICUUM PULCHRUMQUE EST AEQUORE TOTO Galen. de antid. ι 4 χιν 25 Κ κομιζομένων γὰρ τοῖς βασιλεῦσι τῶν apíσтwv άπανтáxo0ev. Friedländer 13 41. dig. XLVII 10 13 § 7 si quis me prohibeat in mari piscari, . . . an iniuriarum iudicio possim eum convenire? sunt qui putent iniuriarum me posse agere. mare commune omnium est et litora, sicut aer. 55 FISCI dig. XLIII 8 2 § 4 Plin. pan.

res.... fiscales quasi propriae et privatae principis sunt. 36 § 3 seq. at fortasse non eadem severitate fiscum, qua aerarium cohibes? immo tanto maiore, quanto plus tibi licere de tuo, quam de publico, credis. . . . sors et urna fisco iudicem assignat: licet reicere, licet exclamare: hunc nolo; timidus est et bona saeculi parum intellegit. illum volo, quia Caesarem fortiter amat.' eodem foro utuntur principatus et libertas. quae praecipua tua gloria est, saepius vincitur fiscus, cuius mala causa numquam est, nisi sub bono principe. ib. 29 5 emit fiscus, quidquid videtur emere. dig. XLIX 14 3 § 11 deferre autem se nemo cogitur, quod thesaurum invenerit, nisi ex eo thesauro pars fisco debeatur. qui autem, cum in loco fisci thesaurum invenerit, et partem ad fiscum pertinentem suppresserit, totum cum altero tanto cogitur solvere (the whole title is de iure fisci). cod. vII 37. x 1. Suet. Dom. 9 fiscales calumnias magna calumniantium poena repressit. Sen. de ben. vII 6 § 3 Caesar omnia habet, fiscus eius privata tantum ac sua. et universa in imperio eius sunt, in patrimonio propria. 56 NE PEREAT that he may not lose all profit from his capture, he will present it to the emperor. LETIFERO VI 517. x 221 n. XIV 130. in autumn the pestilential south wind (auster 59) prevailed Hor. s. 11 6 18-9 plumbeus auster | autumnusque gravis, Libitinae quaestus acerbae. id. c. II 11 15 frustra per autumnos nocentem | corporibus metuemus austrum. ib. III 23 8. ep. 17 5 Obbar. 16 16 Obbar. Verg. g. 111 479. Pers. vi 13. Aristot. probl. 1 23. 24. Plin. h. n. 11 2 Hard. noxius auster. Bion III-VI 13 oùк éléλw płówρov, ἐπεὶ νόσον ώρια τίκτει. 57 QUARTANAM the patients hope that their disease will assume a milder form as the cold weather comes on. Cic. ad fam. XVI 11 § 1 cum in quartanam conversa vis est morbi, spero te, diligentia adhibita, etiam firmiorem fore. Mart. x 77 3 saeva nocens febris saltem quartana fuisset (the mortal fever should have been, if not completely cured, at least changed into a quartan). see Forcellini. Hippokr. de nat. hum. 29 and Paul. Aegin. II 22 (1 24 Adams) both state that quartans prevail in autumn. 58 RECENTEM the winter's cold kept the fish fresh.

59 PROPERAT Sen. n. q. III 18 §§ 2-3 'quo coctum piscem? quo exanimum? in ipso ferculo exspiret.' mirabamur tantum illis inesse fastidium, ut nollent adtingere nisi eodem die captum, qui, ut aiunt, saperet ipsum mare. ideo cursu advehebatur, ideo gerulis cum anhelitu et clamori

228

VESTAM COLIT ALBA. ADMISSIO. [IV 59-70

bus properantibus dabatur via. putrido his piscis est occisus.

quo pervenere deliciae? iam pro AUSTER Hor. s. II

2 41 praesentes austri, coquite horum obsonia.

QUAM

60 LACUS SUBERANT schol. cum prope lacus Albanenses iam venisset piscator. Hor. c. Iv 1 19 Albanos... lacus. Plin. pan. 82 § 1 Albani lacus otium. The lake, lago di Albano, lies beneath the Alban mount, hence suberant: on Domitian's Alban villa cf. 145 n. QUAM 79 n. DIRUTA Alba was destroyed by Tullus Hostilius, in revenge for the treachery of Mettius Fufetius; but the temples were spared. Liv. 1 29 Romanus passim publica privataque omnia tecta adaequat solo, . . . . templis tamen deum (ita enim edictum ab rege fuerat) temperatum est. Strab. v p. 231 πολέμου συστάντος ἡ μὲν ̓́Αλβα Schwegler 1 573 n. 4 seq. 587 n. 3.

64 on the diffi

KATEσKάÓN TλNV TOû iepoû. 61 IGNEM TROIANUM Verg. Aen. II 293 seq. sacra suosque tibi commendat Troia Penates. | . . . . sic ait; et manibus vittas Vestamque potentem | aeternumque adytis effert penetralibus ignem: this sacred fire Aeneas conveyed to Lavinium, and from thence Ascanius to Alba Lucan I 196-9. v 400. Ix 993. Stat. s. 1 1 35. DH. 11 65. Ov. f. 111 29. Klausen Aeneas 622 seq. VESTAM COLIT ALBA We read of a Vesta Albana (Orelli inscr. 1393), a Virgo Vestalis maxima arcis Albanae (ib. 2240 n. cf. 3701); and even in the latest days of Paganism, of a Vestalis antistes apud Albam (Symmach. ep. x 118-9). cf. Stat. s. iv 5 2. Ascon. in Cic. p. Mil. p. 41 Or. MINOREM compared with the great temple at Rome. culty of access to the emperor cf. Plin. pan. 47 § 3 Schwartz an quisquam studia humanitatis professus, non cum omnia tua, tum vel in primis laudibus ferat admissionum tuarum facilitatem? ib. § 5 nullae obices, nulli contumeliarum gradus, superatisque iam mille liminibus ultra semper aliqua dura et obstantia. ib. 48 §§ 4-5 obversabantur foribus [Domitiani] horror et minae, et par metus admissis et exclusis... non adire quisquam, non alloqui audebat, tenebras semper secretumque captantem. cf. Sen. de ben. vi 33 seq. de const. sap. 10 § 2. q. n. Iv pr. § 4 saepe exclusae [blanditiae] novissime admittuntur. Lucian Nigrin. 22. DCass. LXIX 19 § 1 the centurion Similis, when summoned into Trajan's presence before proconsuls, said αἰσχρόν ἐστι, Καίσαρ, ἑκατοντάρχῳ σε τῶν ἐπάρχων ἔξω ἑστηκότων διαλέγεσθαι. Quintil. decl. 347 p. 732 Burm. ut is ianitor esset, qui me admitteret. In the palace there were servi ex officio admissionis or liberti ab admissione Becker Gallus 113 130. Friedlander 13 147-148. 65 ATRIDEN Domitian PICENS the fish was caught at Ancona, 66 MAIORA 'too great GENIALIS Pers. II 3 funde

46 n. 133 n. vi 660.

on the borders of Picenum 40 n. for' III 203 n. Madvig § 308 1. merum genio (cf. Censorin. 2). genio indulgere, genium curare, etc. LAXARE SAGINANS ['as saginam and saginas seem the best attested readings, saginans may be right: "to let your stomach out by cramming it :" "give yourself a good blow-out." H. A. J. M.] Sen. ep. 88 § 19 ieiuni vomitores, quorum corpora in sagina, animi in macie. 69 IPSE CAPI VOLUIT hence Auson. epist. 3 7-8 ipsos | QUID APERTIUS? what flattery

capi volentes [turdos].

ET TAMEN

could be more gross? Sen. cited on 106. etc. schol. hac assentatione ac laude intumescebat imperator quamvis falsa. 70-71 on the constr. cf. 111 93. Hor. ep. 11 1 168 Schmid creditur [comoedia], ex medio quia res arcessit habere | su doris minimum; sed habet comoedia. Ov. met. II 748 Bach aspicit hunc

70-72]

WORSHIP OF THE EMPEROR.

229 oculis isdem [Aglauros], quibus abdita nuper | viderat Aglauros flavae secreta Minervae. Tibull. I 9 8 Dissen. OBBAR. Heus. on Cic. off. 1 22 § 7. 71 DIS AEQUA POTESTAS Philostr. Apoll. vII 24 a magistrate at Tarentum was accused for not giving Domitian in the public prayers the title of son of Minerva. Plin. pan. 4 § 4 principem, quem aequata dis immortalibus potestas deceret. ib. 74 § 5 civitas religionibus dedita semperque deorum indulgentiam pietate merita nihil felicitati suae putat astrui posse, nisi ut di Caesarem imitentur. ib. 78 § 2 ut enim ceterorum hominum, ita principum, illorum etiam qui di sibi videntur, aevum omne et breve et fragile est. ib. 2 § 3. 80 § 4 seq. Domitian styled himself dominus deusque 96 n.

Stat. s. IV 3 128. See the noble protest of Tertullian apol. 33. 34. 2 Thess. II 4. apocal. xIII 12-15. xIx 20. Sibyll. v 34. 142. VM. cited on x 68. id. pr. to Tiberius by whose celestial providence virtues are cherished, vices punished:' nam si prisci oratores ab Iove optimo maximo bene orti sunt, si excellentissimi vates a numine aliquo principia traxerunt, mea parvitas eo iustius ad favorem tuum decucurrerit quo cetera divinitas opinione colligitur, tua praesenti fide paterno avitoque sideri par videtur, quorum eximio fulgore multum caeremoniis nostris inclitae claritatis accessit: reliquos enim deos accepimus, Caesares dedimus. Philostr. Apollon. 1 15 § 2 the statues of Tiberius more terrible and sacred than those of Olympian Zeus. Suet. Tib. 58. DCass. LIX 11 § 4 Livius Geminius a senator swore, with dreadful imprecations, that he had seen Livia ascending into heaven and taking her place among the gods. 27 §§ 2-6 of Gaius (Caligula) 'not only the multitude, but men of great name rendered him divine honours. Vitellius τοῦ Γαΐου συγγενέσθαι τε τῇ Σελήνῃ λέγοντος καὶ ἐρωτήσαντος αὐτὸν εἰ ὁρῴη τὴν θεὸν συνοῦσαν αὐτῷ, κάτω τε ὡς καὶ τεθηπὼς ἔβλεπεν ὑποτρέμων, καὶ σμικρόν τι φθεγξάμενος ‘ὑμῖν ̓ ἔφη ‘τοῖς θεοῖς, δέσποτα, μόνοις ἀλλήλους ὁρᾶν ἔξεστιν. ib. 28 §§ 1-8 Gaius appropriated to himself the temple of Apollo at Miletus, and ordered the image of Olympian Zeus to be altered to his likeness; made a way through the temple of the Twins, that they might be his porters; called himself Dialius, and made his wife Caesonia, his uncle Claudius and many of the richest nobles his priests, exacting a large fee for the honour; offered sacrifices to himself, and made his horse fellow-priest; mimicked thunder and named himself Iuppiter. Philo leg. ad Gaium 11 Gaius first assumed the costume of Hercules, the Twins, Dionysus. ib. 35 the Jews the only race who denied his divinity, and resisted the enthronement of the statue of Iuppiter in their temple. ib. 42. 43 tòv dè èv tỷ ieporóλei νεών. . . . μετεσχημάτιζεν εἰς οἰκεῖον ἱερόν, ἵνα Διὸς ἐπιφανοῦς νέου χρηματίζῃ Γαΐου. ib. 45 when the Jewish deputies protested that they offered sacrifices on his behalf, Gaius replied 'be it so, ye have offered sacrifices, but to another.' At last however he took pity on them, as 'not ill-disposed, so much as unfortunate and foolish, un TOTEVOVTES, ÖTL 0 EOÛ KEKλýрwμαι voiv.' DCass. LXIII 5 § 2 Tiridates to Nero' I have come to thee my god, to adore thee as Mithras.' Marquardt 11 3 303-4. IV 98. 423-433. Bentl. on Hor. ep. 1 1 16. Auson. grat. act. p. 1114 a Walker ades enim locis omnibus, nec iam miramur licentiam poetarum, qui omnia deo plena dixerunt. On the constr. cf. 111 74 n. 72 DERAT PISCI PATINAE MENSURA Mart. III 81 quamvis lata gerat patella rhombum, rhombus latior est tamen patella. Suet. Vit. 13 hanc ipsam [cenam, in which 2000 of the choicest fish, 7000 birds were served] exuperavit ipse dedicatione patinae, quam ob immensam magni