ipse adoptaverat et de Staieno Aelium fecerat, fervido quodam et petulanti et furioso genere dicendi; quod quia multis gratum erat et probabatur, ascendisset ad honores, nisi in facinore mani69 festo deprehensus poenas legibus et iudicio dedisset. Eodem 242 tempore C. L. Caepasii fratres fuerunt, qui multa opera, ignoti homines et repentini, quaestores celeriter facti sunt oppidano quodam et incondito genere dicendi. Addamus huc etiam, ne quem vocalem praeterisse videamur, C. Cosconium Calidianum, qui nullo acumine eam tamen verborum copiam, si quam habebat, praebebat populo cum multa concursatione magnoque clamore. Quod idem faciebat Q. Arrius, qui fait M. Crassi quasi secundarum. Is omnibus exemplo debet esse, quantum in hac urbe polleat obedire tempori multorumque vel honori vel peri können. p. Cluent. 26, 72: quid tu, inquit, Paete? hoc enim sibi Staienus cognomen ex imaginibus Aeliorum delegerat. man. depr. Er war als Richter vom Oppianicus bestochen worden, was auf eine Art entdeckt wurde, die Aufsehen erregte. top. 20, 75: ut Staieno nuper accidit, qui ea locutus est bonis viris subauscultan tibus pariete interposito, quibus patefactis in iudiciumque prolatis ille rei capitalis iure damnatus est. Vgl. p. Cluent. 28, 78. leg. et iud. de fin. I, 14, 47: saepe etiam legum iudiciorumque poenis obligantur. 242. C. L. 136. Die Brüder werden als homines industrii, atque eo animo, ut quaecumque dicendi potestas esset data, in honore atque beneficio ponerent erwähnt p. Cluent. 20, 57. repentini, 'plötzlich zum Vorschein gekommen, aufgetaucht'. Liv. I, 34: omnis repentina atque ex virtute nobilitas. oppidano, im Gegensatz zu urbano 'kleinstädtisch'. vocalem, 'der eine Stimme hat'. Cosconius ist nicht näher bekannt. eam, si quam. 298. div. in Caec. 15, 49: cum Allienus ex ea facultate, si quam habet, aliquantum de sec. part. Das Griechische nowταγωνιστής, δευτεραγωνιστής, τριταγωνιστής geben die Römer wieder durch actor primarum (308), secundarum, tertiarum partium. Der zweite Schauspieler spielte nicht nur weniger bedeutende Rollen, sondern musste den ersten durch sein Spiel hervortreten lassen. Cic. div. in Caec. 15, 48: ut in actoribus Graecis fieri videmus, saepe illum, qui est secundarum aut tertiarum partium, cum possit aliquanto clarius dicere quam ipse primarum, multum summittere, ut ille princeps quam maxume excellat. Daher bei Horaz (sat. I, 9, 45 ff.): haberes magnum adiutorem, posset qui ferre secundas, hunc hominem velles si tradere. Plut. de adul. 14: ò dè xóha§ àɛì μνημονεύων τοῦ τὰ δεύτερα λέγειν ὑφίεται τῇ ὁμοιότητι τῆς ισότητος ἡττᾶσθαι πανταχοῦ ὁμολογῶν. Da Arrius wie Crassus alle und jede Sache übernahm, musste er mit die culo servire. His enim rebus infimo loco natus et honores et pe- 243 cuniam et gratiam consecutus etiam in patronorum sine doctrina, sine ingenio aliquem numerum pervenerat. Sed ut pugiles inexercitati etiam si pugnos et plagas Olympiorum cupidi ferre possunt, solem tamen saepe ferre non possunt: sic ille, cum omni iam fortuna prospere functus labores etiam magnos excepisset, illius iudicialis anni severitatem quasi solem non tulit. Tum Atticus, tu quidem de faece, inquit, hauris idque iam 244 dudum, sed tacebam; hoc vero non putabam, te usque ad Staienos et Autronios esse venturum. Non puto, inquam, existumare te ambitione me labi, quippe de mortuis; sed ordinem sequens in memoriam notam et aequalem necessario incurro. Volo autem hoc perspici, omnibus conquisitis, qui in multitudine dicere ausi sint, memoria quidem dignos perpaucos, verum qui omnino nomen habuerint non ita multos fuisse. Sed ad sermonem institutum revertamur. T. Torquatus T. F. et doctus vir ex Rhodia 70 disciplina Molonis et a natura ad dicendum satis solutus atque expeditus, cui si vita suppeditavisset, sublato ambitu consul factus esset, plus facultatis habuit ad dicendum quam voluntatis. Itaque studio huic non satisfecit, officio vero nec in suorum necessariorum causis nec in sententia senatoria defuit. Etiam M. 246 Pontidius municeps noster multas privatas causas actitavit, celeriter sane verba volvens nec hebes in causis vel dicam plus etiam quam non hebes, sed effervescens in dicendo stomacho sem, der natürlich die Hauptrolle spielte, oft zusammentreffen. 243. solem. Olympia war der Hitze wegen verrufen; das Fest fiel in die heisse Jahreszeit und die Ringer und Faustkämpfer traten um Mittag auf, μεσούσης τῆς ἡμέρας (Paus. VI, 24, 1). Joann. Chrys. de nom. mut. V. p. 851: oux ooatε τοὺς Ολυμπιακοὺς ἀθλητὰς εἰς μέσον του θεάτρου ἑστῶτας ἐν με σημβρία μέση, καθάπερ ἐκ καμί νῳ, τῷ σκάμματι καὶ γυμνῷ τῷ σώματι τὴν ἀκτῖνα δεχομένους; Vgl. 38. iud. anni. 324. 244. incurro, 'hineingerathen'. 251. mort. 57. aeq. de leg. I, 3, 8: ipse aequalem suae aetatis memoriam deposcit, ut ea complectatur, quibus ipse Molon. 316. cui ambitu, durch das strenge Gesetz 246. Pontidius ist nicht bekannt. vel dic. 207. 245 saepe iracundiaque vehementius: ut non cum adversario solum, sed etiam, quod mirabile esset, cum iudice ipso, cuius delinitor esse debet orator, iurgio saepe contenderet. M. Messalla, minor natu quam nos, nullo modo inops, sed non nimis ornatus genere verborum; prudens acutus, minume incautus patronus, in causis cognoscendis componendisque diligens, 247 magni laboris, multae operae multarumque causarum. Duo etiam Metelli, Celer et Nepos, non nihil in causis versati, nec sine ingenio nec indocti hoc erant populare dicendi genus assecuti. Cn. autem Lentulus Marcellinus nec umquam indisertus et in consulatu pereloquens visus est, non tardus sententiis, non inops verbis, voce canora, facetus satis. C. Memmius L. F. perfectus litteris, sed Graecis, fastidiosus sane Latinarum; argutus orator verbisque dulcis, sed fugiens non modo dicendi, verum etiam cogitandi laborem, tantum sibi de facultate detraxit, quantum imminuit industriae. 71 Hoc loco Brutus, quam vellem, inquit, de his etiam orato248 ribus, qui hodie sunt, tibi dicere luberet; et, si de aliis minus, de duobus tamen, quos a te scio laudari solere, Caesare et Marcello, audirem non minus lubenter quam audivi de eis qui fuerunt. Cur tandem? inquam, an exspectas, quid ego iudicem de istis, qui tibi sunt aeque noti ac mihi? Mihi me Hercule, inquit, Marcellus satis est notus, Caesar autem parum; illum enim saepe M. Valerius Messalla, Consul im 247. Q. Caecilius Metellus Celer, Q. Caecilius Metellus Nepos, sein Bruder, war legatus des Pompeius im Piratenkriege im J. 687 (67), Consul 697 (57), eifriger Caesarianer. hoc, weil diese Weise der Beredsamkeit einen bestimmt ausgeprägten Charakter batte. pop. 136. 165. Lentulus, Consul im J. 698 (56), widersetzte sich dem übermächtigen Einfluss des Pompeius. C. Memmius trat als Tribun im audivi, hic, cum ego iudicare iam aliquid possem, abfuit. Quid 249 igitur de illo iudicas, inquam, quem saepe audivisti? Quid censes, inquit, nisi id, quod habiturus es similem tui? Ne ego, inquam, si ita est, velim tibi eum placere quam maxume. Atqui et ita est, inquit, et vehementer placet; nec vero sine causa. Nam et didicit et omissis ceteris studiis unum id egit seseque cotidianis commentationibus acerrume exercuit. Itaque et lectis uti- 250 tur verbis et frequentibus sententiis, et splendore vocis et dignitate motus fit speciosum et illustre quod dicit, omniaque sic suppetunt, ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem; maxumeque laudandus est, qui hoc tempore ipso, quod liceat in hoc communi nostro et quasi fatali malo, consoletur se cum conscientia optumae mentis tum etiam usurpatione et renovatione doctrinae. Vidi enim Mitylenis nuper virum atque, ut dixi, vidi plane virum. Itaque cum eum antea tui similem in dicendo viderim, tum vero nunc a doctissimo viro tibique, ut intellexi, amicissumo, Cratippo, instructum omni copia multo videbam similiorem. Hic ego, etsi; inquam, de optumi viri nobisque ami- 251 cissumi laudibus lubenter audio, tamen incurro in memoriam communium miseriarum, quarum oblivionem quaerens hunc ipsum sermonem produxi longius. Sed de Caesare cupio audire, quid tandem Atticus iudicet. Et ille praeclare, inquit, tibi constas, ut 72 de eis qui nunc sint nihil velis ipse dicere; et Hercule si sic age abfuit. Caesar war im J. 694 (60) als Propraetor in Hispania, und von 696 (58) 704 (50) in Gallien. 249. quid cens. 170. similem. 250. Cicero schreibt an Marcellus (ad fam. XV, 9, 1): maxuma laetitia afficior, cum ab hominibus prudentissimis virisque optumis omnibus dictis factis studüs institutis vel me tui similem esse audio vel te mei. didicit, mit Nachdruck, wie bei uns 'studiren'. 154. de orat. II, 1, 4: ut Crassus non tam existumari vellet non didicisse quam illa despicere; Antonius autem probabiliorem hoc populo orationem fore censebat suam, si omnino didicisse numquam putaretur. orat. 42, 146: ego semper me didicisse prae me tuli. comm. 87. 250. splend. 203. quod, 'insoweit'. de off. III, 10, 42: suae cuique utilitati, quod sine alterius iniuria fiat, serviendum est. nuper. 156. plane. 40. virum. Seneca ad Helv. de consol. 9, 5: Brutus in eo libro, quem de virtute composuit, ait se Marcellum vidisse Mitylenis exulantem et quantum modo natura hominis pateretur beatissime viventem neque umquam cupidiorem bonarum artium quam illo tempore. Cratippus, familiaris nóster, sagt Cicero de div. I, 3, 5, quem ego parem summis peripateticis iudico; und Tim. 1 heisst er peripateticorum omnium, quos quidem ego audiverim, facile princeps. 251. incurro. 244. res, ut de eis egisti qui iam mortui sunt, neminem ut praetermitteres, ne tu in multos Autronios et Staienos incurreres. Qua re sive hanc turbam effugere voluisti sive veritus es, ne quis se aut praeteritum aut non satis laudatum queri posset, de Caesare tamen potuisti dicere, praesertim cum et tuum de illius ingenio 252 notissumum iudicium esset nec illius de tuo obscurum. Sed tamen, Brute, inquit Atticus, de Caesare et ipse ita iudico et de hoc huius generis acerrumo existumatore saepissume audio, illum omnium fere oratorum Latine loqui elegantissume; nec id solum domestica consuetudine, ut dudum de Laeliorum et Muciorum familiis audiebamus, sed, quamquam id quoque credo fuisse, tamen, ut esset perfecta illa bene loquendi laus, multis litteris et eis quidem reconditis et exquisitis summoque studio et diligentia 253 est consecutus. Qui etiam in maxumis occupationibus ad te ipsum, inquit in me intuens, de ratione Latine loquendi accuratissume scripserit primoque in libro dixerit, verborum delectum originem esse eloquentiae tribueritque, mi Brute, huic nostro, qui me de illo maluit quam se dicere, laudem singularem nam scripsit his verbis, cum hunc nomine esset affatus: 'ac si, ut cogitata praeclare eloqui possent, non nulli studio et usu elaboraverunt, huius te paene principem copiae atque inventorem bene de no Autr. 244. iudicium. Suet. Caes. 55: Cicero ad Corn. Nepotem de eodem (Caesare) ita scripsit: 'quid? oratorum quem huic antepones eorum, qui nihil aliud egerunt? quis sententiis aut acutior aut crebrior? quis verbis aut ornatior aut elegantior?' Philipp. II, 45, 116: fuit in illo ingenium ratio memoria litteratura cogitatio diligentia. 252. sed tamen, weil Cicero auf die Einrede des Brutus, dass Cicero selbst sein Urtheil aussprechen möge, keine Rücksicht nimmt. C. Julius Caesar, geb. 654 (100), ermordet 710 (44). de hoc. p. Balbo 5, 11: audivi hoc de parente meo puer. exist. 92. id quoque. Tac. dial. 28: sic Corneliam Gracchorum, sic Aureliam Caesaris, sic Atiam Augusti ma trem praefuisse educationibus ac produxisse principes liberos accepimus. reconditis von der strengen Fachgelehrsamkeit, hier der grammatischen Untersuchungen. Vgl. 44.191. 253. max. occ. Suet. Caes. 56: de analogia duos libros in transitu Alpium, cum ex citeriore Gallia conventibus peractis ad exercitum rediret, fecit. Fronto p. 203: fac memineris C. Caesarem atrocissimo bello gallico cum alia multa militaria tum etiam duos de analogia libros scrupulosissimos scripsisse. rat. loq. Vgl. zu 258. primo, 'im Eingange'. praeclare, 'vollkommen deutlich und klar', acad. I, 9, 33: praeclare explicatur peripateticorum et academiae veteris auctoritas. Plin. epp. III, 13, 3: invenire praeclare, enuntiare magnifice, disponere apte, figurare varie. copia. Fülle und Reichthum wird |