Page images
PDF
EPUB

oratorem ita duntaxat cum de re publica diceret, L. autem Lucullum etiam acutum, patremque tuum, Brute, iuris quoque et publici et privati sane peritum, M. Lucullum M. Octavium Cn. F., qui tantum auctoritate dicendoque valuit, ut legern Semproniam frumentariam populi frequentis suffragiis abrogaverit, Cn. Octavium M. F., M. Catonem patrem, Q. etiam Catulum filium abducamus ex acie et in praesidiis rei publicae, cui facile satisfacere 223 possint, collocemus. Eodem Q. Caepionem referrem, nisi nimis equestri ordini deditus a senatu dissedisset. Cn. Carbonem M. Marium et ex eodem genere complures, minume dignos elegantis conventus auribus, aptissumos cognovi turbulentis contionibus.

[blocks in formation]

L. Licinius Lucullus, zeichnete sich schon im marsischen Kriege aus, und erwarb sich im Kriege gegen Mithridates in Asien und Griechenland 666-70 (88-84) Ruhm unter Sullas Oberbefehl, dem er treu anhing und persönlich nahe befreundet war. Nach seinem Consulat im J. 680 (74) führte er bis 688 (66) mit Umsicht und Erfolg den Krieg gegen Mithridates und Tigranes, um dessen Früchte ihn Pompeius brachte. Nachher lebte er meistens zurückgezogen im Genuss der Wissenschaft und Kunst, wie eines prachtvoll üppigen Lebens. Er wargerecht und milde, talentvoll und fein gebildet, der griechischen Sprache wie der Muttersprache Herr.

M. Iunius Brutus, Anhänger des Marius, Tribun im J. 671 (83), wurde durch Cn. Pompeius im J. 677 (77) getödtet.

M. Lucullus, von M. Terentius Varro adoptirt, Consul 681 (73), weniger bedeutend als sein eben genannter Bruder.

M. Oct. de off. II, 21, 72: C. Gracchi frumentaria lex magna largitio (der Scheffel Weizen wurde monatlich zu 63 As abgegeben), exhauriebat igitur aerarium: modica M. Octavi et rei publicae tolerabılis et plebi necessaria. Das nähere ist nicht bekannt, auch die Zeit nicht.

Cn. Oct., Consul im J. 678 (76).

217.

patrem, nämlich des Cato Uticensis. Er war Tribun und starb, als er sich um die Praetur bewarb.

Cat. fil. 133. Consul im J. 676 (78). ex acie. de or. I, 32, 147 quae agenda sunt in foro, tamquam in acie. 34, 157 in aciem forensem.

praesidiis, von der Schanze, die es durch Vertheidigung zu behaupten gilt.

223. eodem, nicht an denselben Platz als Redner, sondern 'in praesidiis rei publicae', wo nach Ciceros Ansicht nur die Partei des Senats steht.

Q. Servilius Caepio, Gemahl der Livia, Grossvater des Brutus, mit seinem Schwager Drusus verfeindet, klagte M. Scaurus (111) an und fiel im Bundesgenossenkrieg im J. 665 (89). Vgl. 169. 206.

Cn. Papirius Carbo, Anhänger des Marius und Cinna, Consul mit dem letzteren 669. 670 (85.84) und mit dem jüngeren Marius 672 (82), suchte sich in Oberitalien gegen die Sullaner zu halten, flüchtete dann nach Africa und Sicilien und wurde hier durch Co. Pompeius getödtet.

M. Marius Gratidianus (168) hatte sich als Praetor durch ein Münzgesetz beliebt gemacht; er gehörte der Marianischen Partei an und wurde im J. 672 (82) von Catilina mit empörender Grausamkeit ermordet.

Quo in genere, ut in his perturbem aetatum ordinem, nuper L. Quinctius fuit; aptior etiam Palicanus auribus imperitorum. Et 224 quoniam huius generis facta mentio est, seditiosorum omnium post Gracchos L. Appuleius Saturninus eloquentissumus visus est; magis specie tamen et motu atque ipso amictu capiebat homines quam aut dicendi copia aut mediocritate prudentiae. Longe autem post natos homines improbissumus C. Servilius Glaucia, sed peracutus et callidus cum primisque ridiculus. Is ex summis et fortunae et vitae sordibus in praetura consul factus esset, si rationem eius haberi licere iudicatum esset; nam et plebem tenebat et equestrem ordinem beneficio legis devinxerat. Is praetor eodem die, quo Saturninus tribunus plebis, Mario et Flacco consulibus publice est interfectus: homo simillumus Atheniensis

turb. 108.

L. Quinctius presserat turbulentis contionibus Cluentium, sagt Quintilian (V, 13, 39), denselben Cluentius, welchen Cicero vertheidigte. Er war Tribun im J. 680 (74). M.Lollius Palicanus, sagt Sallust (bei Quint. IV, 2, 2), humili loco, Picens, loquax magis quam facundus, eine Nachahmung vom Worte des Eupolis über Phaeax: λαλεῖν ἄριστος, ἀδυνατώτατος λέγειν. Er war Tribun im J. 683 (71).

224. L. Apuleius Saturninus, ein gewaltthätiger Mensch, setzte in seinem zweiten Tribunat im J. 654 (100) seine lex agraria, frumentaria und andere mit Gewalt durch, anfangs von Marius, der Consul war, unterstützt. Als er aber den Q. Metellus (135) misshandelte und ins Exil trieb, den C. Memmius (136) ermordete, wurde er getödtet.

specie, 'seine äussere Erscheinung'.

amictu. Der kunstgerechte Faltenwurf der Toga galt namentlich beim Redner für ein Erforderniss des äussern Anstandes, wofür Quintilian (XI, 3, 137 ff.) Regeln giebt.

post. hom. nat. Lucilius IIII (b. Non s. v. componere): optimu' multo Post homines natos gladiator qui fuit unus. p. Mil. 26, 69: unius post homines natos fortissumi viri.

[blocks in formation]

rationem non habere, von dem dessen Bewerbung nicht anerkannt wird.

licere, weil Niemand, während er ein Amt bekleidete, sich um ein neues bewerben durfte.

legis 'de pecuniis repetundis'.

Mario et Flacco. Cicero und die voraugusteischen Schriftsteller verbinden bei Zeitangaben die Namen der Consuln mit et, wenn diese nur mit einem Namen genannt werden, ohne copulative Partikel, wenn das praenomen in Verbindung mit einem weiteren Namen angegeben wird.

publice. p. Rabir. perd. reo 7, 20: fit senatus consultum ut C. Marius L.Valerius consules operam darent, ut imperium populi Romani maiestasque conservaretur. Phil. VIII, 5, 15: consulibus senatus rem publicam defendendam dedit, L. Saturninus tribunus plebis, Glaucia prae

Hyperboli, cuius improbitatem veteres Atticorum comoediae nota225 verunt. Quos Sex. Titius consecutus est, homo loquax sane et satis acutus, sed tam solutus et mollis in gestu, ut saltatio quaedam nasceretur, cui saltationi Titius nomen esset. Ita cavendum est ne quid in agendo dicendove facias, cuius imitatio rideatur. 63 Sed ad paulo superiorem aetatem revecti sumus; nunc ad eam, de qua aliquantum sumus locuti, revertamur.

226

Coniunctus igitur Sulpici aetati P. Antistius fuit, rabula sane probabilis, qui multos cum tacuisset annos neque contemni solum, sed irrideri etiam solitus esset, in tribunatu primum contra C. Iuli illam consulatus petitionem extraordinariam veram causam agens est probatus; et eo magis, quod eandem causam cum ageret eius collega ille ipse Sulpicius, hic plura et acutiora dicebat. Itaque post tribunatum primo multae ad eum causae, deinde

tor est interfectus.

Hyperbolus, ein unverschämter und ungebildeter Mensch, war zumal nach Kleons Tode Ol. 89, 3 (422) ein ungemein einflussreicher Demagog. Allein Ol. 91, 1 (416) wurde er exostrakisirt und Ol. 92, 1 (412) in Samos getödtet.

comoediae. Plut. Alcib. 13: Tois κωμικοῖς ὁμοῦ τι πᾶσι διατριβὴν ἀεὶ σκωπτόμενος ἐν τοῖς θεάτροις лαоεiуεν. Euрolis im Maricas, Hermippus in den ἀρτοπώλιδες, Plato im Hyperbolus hatten ihn als Hauptperson angegriffen.

Sex. Titius, seditiosus civis et turbulentus, wie er de orat. II, 11, 48 heisst, brachte als Tribun im J. 655 (99) eine lex agraria ein, gegen welche Antonius auftrat. Später wurde er als Anhänger des Saturninus verurtheilt. Val. Max. VIII, 1, damn. 3: erat innocens, erat agraria lege lata gratiosus apud populum; tamen quia Saturnini imaginem domi habuerat, suffragis eum tota contio oppressit.

loquax ist nicht nothwendig tadelnd, sondern bezeichnet einen der Redner, quibus flumen verborum volubilitasque cordi est, qui ponunt in orationis celeritate eloquentiam

(orat. 16, 53). Ganz ähnlich ist solutissumus in dicendo 180.

solutus, 'schlaff'. Quint. XI, 3, 146: sinum in dextrum humerum ab imo reicere solutum ac delicatum, est. Vgl. 274.

saltatio bezeichnet wie ὄρχησις nicht allein die rythmische und zierliche Bewegung der Beine und Füsse, sondern auch die ausdrucksvolle und gefällige Bewegung der Arme und Hände, überhaupt des Körpers; deren kunstvolle Entwickelung der pantomimus war.

226. Sulpici. 203.

P. Antistius (182), der Schwiegervater des Cn. Pompeius Magnus, wurde im J. 672 (82) von L. Damasippus ermordet (311).. rabula. 188.

tribunatu im J. 666 (88).

C. Iuli, der, ohne Praetor gewesen zu sein, sich ums Consulat bewarb. 177.

vera causa ist diejenige, welche in der Wahrheit begründet ist. de imperio Pompei 17, 53: si plus auctoritas tua quam ipsius populi Romani salus et vera causa valuisset. de off. III, 10, 43: tantum dabit amicitiae, ut veram amici causam esse malit.

omnes maxumae quaecumque erant deferebantur. Rem videbat 227 acute, componebat diligenter, memoria valebat; verbis non ille quidem ornatis utebatur, sed tamen non abiectis. Expedita autem erat et perfacile currens oratio; et erat eius quidam tamquam habitus non inurbanus; actio paulum cum vitio vocis tum etiam ineptiis claudicabat. Hic temporibus floruit eius, quibus inter profectionem reditumque L. Sullae sine iure fuit et sine dignitate res publica; hoc etiam magis probabatur, quod erat ab oratoribus quaedam in foro solitudo: Sulpicius occiderat, Cotta aberat et Curio, vivebat e reliquis patronis eius aetatis nemo praeter Carbonem et Pomponium, quorum utrumque facile superabat. Inferioris autem aetatis erat proxùmus L. Sisenna, doc- 64 tus vir et studiis optumis deditus, bene Latine loquens, gnarus 228 rei publicae, non sine facetiis, sed neque laboris multi nec satis versatus in causis; interiectusque inter duas aetates Hortensi et Sulpici nec maiorem consequi poterat et minori necesse erat cedere. Huius omnis facultas ex historia ipsius perspici potest; quae cum facile omnis vincat superiores, tum indicat tamen, quantum absit a summo quamque genus hoc scriptionis nondum sit satis Latinis litteris illustratum. Nam Q. Hortensi admodum

227. rem, 'den Sachverhalt'. 239. 303.

habitus, 'Haltung'. de orat. III, 52, 199: si habitum orationis et quasi colorem aliquem requiritis. ineptüs 'Geschmacklosigkeit'.

Sulla war vom J. 667 (87), wo er gegen Mithridates zu Felde zog, bis zum J. 672 (82) abwesend, wo er nach Besiegung der Marianer in Rom einzog.

ab orat. p. domo 22, 58: inops ab amicis. p. Flacco 23, 54: orba ab optimatibus fuit illa contio. Vgl.

161.

228. L. Cornelius Sisenna war im J. 676 (78) Praetor und starb als legatus des Pompeius im Piratenkriege in Creta im J. 687 (67).

studiis opt. Er verfasste ausser seiner Geschichte einen Commentar zum Plautus und übersetzte einen Roman des Aristides.

Latine. 259 ff.

causis. Er vertheidigte mit Hortensius den Verres.

historia, eine Darstellung des

marsischen und Sullanischen Krieges. Sall. Iug. 95: L. Sisenna optume et diligentissume omnium, qui Sullae res dixere, persecutus parum mihi libero ore locutus videtur. de leg. I, 2, 7: Sisenna omnes adhuc nostros scriptores, nisi qui forte nondum ediderunt, de quibus existumare non possumus, facile superavit. Is tamen neque orator in numero vestro umquam est habitus et in historia puerile quiddam consectatur, ut unum Clitarchum ·(42), neque praeterea quemquam de Graecis legisse videatur; eum tamen velle duntaxat imitari; quem si assequi posset, aliquantum ab optumo tamen abesset.

Lat. litt. de nat. deor. I, 4, 7: res tam graves tamque praeclaras Latinis etiam litteris contineri. Tusc. I, 1, 1: hoc mihi Latinis litteris illustrandum putavi. de div. II, 2, 5: ut Graecis de philosophia litteris non egeant.

nam knüpft an das vorbergehende 'minori necesse erat cedere' an. 161.

adulescentis ingenium ut Phidiae signum simul aspectum et pro229 batum est. Is L. Crasso Q. Scaevola consulibus primum in foro dixit et apud hos ipsos quidem consules, et cum eorum qui affuerunt, tum ipsorum consulum, qui omnis intellegentia anteibant, iudicio discessit probatus. Undeviginti annos natus erat eo tempore, est autem L. Paulo C. Marcello consulibus mortuus: ex quo videmus, eum in patronorum numero annos quattuor et quadraginta fuisse. Hoc de oratore paulo post plura dicemus; hoc autem loco voluimus eius aetatem in disparem oratorum aetatem includere. Quamquam id quidem omnibus usu venire necesse fuit, quibus paulo longior vita contigit, ut et cum multo maioribus natu quam essent ipsi et cum aliquanto minoribus compararentur; ut Accius isdem aedilibus ait se et Pacuvium docuisse 230 fabulam, cum ille octoginta, ipse triginta annos natus esset. Sic Hortensius non cum suis aequalibus solum, sed et mea cum aetate et cum tua, Brute, et cum aliquanto superiore coniungitur: si quidem et Crasso vivo dicere solebat, et magis iam etiam vigente florebat Antonio, et cum Philippo iam sene pro Cn. Pompei bonis dicens in illa causa, adulescens cum esset, princeps fuit, et in eorum, quos in Sulpici aetate posui, numerum facile pervenerat, et suos inter aequalis M. Pisonem M. Crassum Cn. Lentulum P. Lentulum Suram longe praestitit, et me adulescentem nactus octo annis minorem quam erat ipse multos annos in studio eiusdem laudis exercuit et tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio Claudio dixit paulo ante mortem.

65

Vides igitur, ut ad te oratorem, Brute, pervenerimus tam 231 multis inter nostrum tuumque initium dicendi interpositis oratoribus; ex quibus, quoniam in hoc sermone nostro statui neminem eorum qui viverent nominare, ne vos curiosius eliceretis ex

Hortensi. 301.

Phidiae signum, als Beispiel voll-
kommener, reiner Schönheit.

229. cons. im J. 659 (95).
mort. im J. 704 (50).

Accius, wahrscheinlich in den di-
dascalicis. 72. Accius war im J. 584
(170), Pacuvius im J. 535 (219) ge-
boren; die Aufführung fand im J. 614
(140) statt.

230. bonis. Der Vater des Pompeius Magnus war beschuldigt worden die Beute der eroberten Stadt Asculum sich zugeeignet zu haben;

nach seinem Tode wurde der Sohn belangt sie aus der Erbschaft zu

ersetzen.

posui. 182.

exerc. p. Arch. 11, 28: quid est quod in hoc tam exiguo vitae curriculo et tam brevi tantis nos in laboribus exerceamus. tusc. V, 1, 3: casus, in quibus me fortuna vehementer exercuit.

231. nostr. init. Cicero trat zuerst als Redner im J. 673 (81) für P. Quinctius auf (311). Vom Brutus wissen wir es nicht.

« PreviousContinue »