Page images
PDF
EPUB

retinens 1. Postremò ex omni copia neque in prælio, neque in fuga, quisquam civis ingenuus captus: ità cuncti suæ hostiumque vite juxtà pepercerant 2. Neque tamen exercitus populi romani lætam aut incruentam victoriam adeptus: nàm strenuissumus quisque aut occiderat in prælio, aut graviter vulneratus discesserat. Multi autem, qui de castris visundi aut spoliandi gratiâ processerant, volventes hostilia cadavera, amicum alii, pars hospitem aut cognatum reperiebant; fuere item, qui inimicos suos cognoscerent. Ità variè per omnem exercitum lætitia, moeror, luctus atque gaudia agitabantur. (Sall. de Bell. Cat. Cap. LXI.)

EXTRACTOS DE QUINTO CURCIO RUFO.

I.

Gran batalla, en la cual pelean valerosamente Persas y Macedonios.

Jàm ad teli jactum 3 pervenerant, cùm Persarum equites ferociter in lævum cornu hostium invecti sunt. Quippè

1 Retinens in vultu ferociam animi, quam habuerat vivus, conservando todavía en su semblante aquel aire feroz que habia tenido en vida. Ferocia y ferocitas se confunden ordinariamente. Una y otra palabra significan la fiereza, la crueldad, como condicion de un carácter vivo, fogoso, altanero, feroz; pero ferocitas se refiere mas bien à la naturaleza, y ferocia á las acciones.

2 Ità cuncti pepercerant juxtà vitæ suæ hostiumque, de esta suerte todos ellos fueron tan pródigos de su sangre como de la del enemigo. Epifonema.

3 Ad teli jactum, á tiro de flecha.

4 (Véase Invehi en las frases.)

Darius equestri prælio decernere 1 optabat, phalangem Macedonici exercitûs robur esse conjectans. Jamque etiàm dextrum Alexandri cornu circumibatur. Quod ubi Macedo conspexit, duabus alis equitum ad jugum montis jussis subsistere, cæteros in medium belli discrimen strenuè transfert. Subductis deindè ex acie Thessalis equitibus, præfectum eorum occultè circumire tergum suorum jubet, Parmenionique conjungi, et, quod is imperasset, impigrè exsequi 2. Jàmque ipsi in medium Persarum undique circumfusi, egregiè tuebantur; sed conferti, et quasi cohærentes, tela vibrare non poterant: simul erant emissa, in eosdem concurren― tia implicabantur, levique et vano ictu pauca in hostem, plura in humum innoxia cadebant. Ergò cominùs pugnam coacti conserere, gladios impigrè stringunt. Tùm verò multum sanguinis fusum est. Duæ quippè acies ità cohærebant, ut armis arma pulsarent, mucrones in ora dirigerent. Non timido, non ignavo cessare tùm licuit. Collato pede 3, quasi singuli inter se dimicarent, in eodem vestigio stabant, donec vincendo locum sibi facerent. Tùm demùm ergò promovebant gradum, cùm hostem prostraverant. At illos novus excipiebat adversarius fatigatos 1; nec vulnerati (ut aliàs solent) acie poterant excedere, cùm hostis instaret à fronte, à tergo sui urgerent.

(Q. Curt. L. III, Cap. XI.)

1 (Véase Decernere en las frases.)

2 Exsequi impigrè, que cumpliera diligentemente. Impigrè formado de la preposicion in, privativa, y pigritia, como si dijera sine pigritia. Impiger se dice propiamente del hombre activo, infatigable, que no se desalienta ni acobarda ante ningun trabajo.

3 Collato pede, á pié firme, sin cejar.

4 At novus adversarius excipiebat illos fatigatos, pero cuando ya estaban fatigados, entraban nuevas tropas de refresco á combatir con ellos. Excipiebat está empleado con mucha propiedad. Este verbo, en la acepcion en que aquí se toma, lleva siempre adjunta la idea de una situacion peligrosa, en la cual se arriesgan la vida, la honra, la hacienda, etc., segun los casos.

II.

Valor de Alejandro y de los suyos.-Defiéndese varonilmente Oxatres.-Fuga de Dario.-Victoria de Alejandro.

Alexander non ducis magis, quàm militis, munera exsequebatur 1, opimum decus, cæso Rege, expetens 2. Quippè Darius curru sublimis eminebat, et suis ad se tuendum, et hostibus ad incessendum, ingens incitamentum 3. Ergò frater ejus Oxathres, quum Alexandrum instare ei cerneret, equites, quibus præerat, ante ipsum currum Regis objecit, armis et robore corporis multùm super cæteros eminens, animo verò, et pietate, in paucissimis . Illo utique prælio clarus, alios improvidè instantes prostravit, alios in fugam avertit. At Macedones, circa Regem erant, mutuâ adhortatione firmati, cum ipso in equitum agmen irrumpunt. Tùm verò similis ruinæ strages erat. Circa currum Darii jacebant nobilissimi duces, ante oculos Regis egregiâ morte defuncti 5, omnes in ora proni, sicut dimicantes procubuerant, adverso corpore 6 vulneribus acceptis. Inter hos Atizyes, et

1 (Véase Exequi ó Exsequi en las frases.)

2 Expetens opimum decus, Rege caso, deseando ardientemente la gloria de los despojos ópimos con la muerte del rey. Esto es, de Darío. Ya en otra parte hemos visto cuáles eran los llamados despojos ópimos entre los Romanos. Nótese en expetens la fuerza de la preposicion componente.

3 Ingens incitamentum, sirviendo así de poderoso estímulo. Aposicion. 4 Animo verò et pietate in paucissimis, pero sin ceder á nadie en brio ni en amor filial. La construccion de esta frase es muy latina. La palabra pietas significa propiamente un noble sentimiento de amor á Dios, á nuestros padres, hermanos, parientes, amigos, á la patria, etc. De ahí es que puede significar la piedad religiosa, el amor filial, fraternal, maternal, el patriotismo, etc., segun los casos.

5 Defuncti morte egregið, muertos gloriosamente. 6 Adverso corpore, de frente.

Rheomithres, et Sataces prætor Ægypti, magnorum exercituum præfecti, noscitabantur. Circa eos cumulata erat peditum equitumque obscurior turba. Macedonum quoque non quidem multi, sed promptissimi tamen 1, cæsi sunt. Inter quos Alexandri dextrum femur leviter mucrone perstrictum est. Jamque qui Darium vehebant equi, confossi hastis, et dolore efferati, jugum quatere, et Regem curru excutere cœperant: cùm ille, veritus ne vivus veniret in hostium potestatem, desiliit, et in equum, qui ad hoc ipsum sequebatur, imponitur, insignibus quoque imperii, ne fugam proderent, indecorè abjectis 2. Tùm verò cæteri dissipantur metu, et quâ cuique patebat ad fugam viâ erumpunt, arma jacentes, quæ paullò antè ad tutelam corporum sumpserant. Adeò pavor etiàm auxilia formidat. Instabat fugientibus eques à Parmenione missus, et fortè in id cornu omnes fuga abstulerat. At in dextro Perse Thessalos equites vehementer urgebant 3. Jàmque una ala ipso impetu proculcata erat, cùm Thessali strenuè circumactis equis dilapsi, rursùs in prælium redeunt, sparsosque, et incompositos victoriæ fiduciâ barbaros ingenti cæde prosternunt. Equi pariter, equitesque Persarum, serie laminarum graves 3, agmen, quod celeritate maximè constat, ægrè moliebantur. Quippè in circumagendis equis suis Thessali multos occupaverant.

(Q. Curt. L. III, Cap. XXII.)

1 Sed promptissimi tamen, pero los mas valientes. El tamen es pleonástico, bastando el sed para la sintáxis; pero la adicion de aquella palabra sirve para llamar mas la atencion sobre la idea expresada por el promptissimi.

2 Insignibus imperii indecorè abjectis, habiendo arrojado ignominiosamente las insignias reales.

3 Vehementer urgebant, estrechaban fuertemente.

4 (Véase Circumagere en las frases.)

5 Graves serie laminarum, pesados á causa de sus armaduras. 6 (Véase Moliri en las frases.)

III.

Sigue Alejandro la victoria.-Despojos del enemigo en poder del vencedor.

Hâc tam prosperâ pugnâ nuntiatâ; Alexander, non antè ausus persequi barbaros, utrimque jàm victor, instare fugientibus cœpit. Haud ampliùs Regem, quàm mille equites sequebantur, cùm ingens multitudo hostium caderet. Sed quis aut in victoria, aut in fuga copias numerat? 1 Agebantur ergò à tàm paucis 2 pecorum modo: et idem metus, qui cogebat fugere, fugientes morabatur. At Græci, qui in Darii partibus steterant, Amyntâ duce (prætor hic Alexandri fuerat, tunc transfuga) abrupti à cæteris 3, haud sanè fugientibus similes, evaserant. Barbari longè diversam fugam intenderunt; alii, quà rectum iter in Persidem ducebat; quidam circuitu rupes saltusque montium occultos petivere, pauci castra Darii. Sed jàm illa quoque victor intraverat, omni quidem opulentiâ ditia. Ingens auri argentique pondus, non belli, sed luxuriæ apparatum diripuerant milites. Cùmque plus raperent, passim strata erant itinera vilioribus sarcinis, quas in comparatione meliorum avaritia contempserat.

(Q. Curt. L. III, Cap. XXIII.)

1 Sed quis numerat copias aut in victoria, aut in fuga? pero ¿quién repara en el número, quién se detiene á contar las tropas cuando vence ó cuando huye?

2 Agebantur à tàm paucis, eran llevados en derrota por un tan corto número.

3 Abrupti à cæteris, separados de los demás.

4 Ditia omni opulentià, llenos de riqueza por todas partes. Ditia opulentia, vienen respectivamente de los adjetivos dives, opulentus. El primero designa simplemente la riqueza, de cualquiera clase que sea; el segundo añade á esa idea la de la consideracion, crédito y poder que la riqueza proporciona. Así el sentido de la frase es que las muchas riquezas encontradas en el campo de Darío eran un testimonio de la magnificencia y poder de los Persas.

« PreviousContinue »