Page images
PDF
EPUB

castris positis, non exspectato hostium exercitu, raptam ex agris prædam portantes, Veios rediere: Romanus contrà, postquàm hostem in agris non invenit, dimicationi ultimæ instructus intentusque, Tiberim transit. Quem postquàm castra ponere, et ad urbem accessurum Veientes audivere; obviam egressi, ut potiùs acie decernerent 1, quàm inclusi de tectis mœnibusque dimicarent. Ibi, viribus nullâ arte adjutis, tantum veterani robore exercitus rex romanus vicit; persecutusque fusos ad moenia hostes, urbe validâ muris ac situ ipsɔ munitâ abstinuit: agros rediens vastat, ulciscendi magis, quàm prædæ, studio. Eâque clade, haud minùs quàm adversâ pugnâ, subacti Veientes pacem petitum oratores Romam mittunt. Agri parte multatis 2 in centum annos in— dutiæ datæ. Hæc fermè, Romulo regnante, domi militiæque gesta: quorum nihil absonum fidei divinæ originis divinitatisque post mortem creditæ fuit: non animus in regno avito recuperando, non condendæ urbis consilium, non bello ac pace firmandæ. Ab illo enim profectu viribus datis tantùm valuit, ut in quadraginta deindè annos tutam pacem haberet. Multitudini tamen gratior fuit, quàm patribus: longè ante alios acceptissimus militum animis: trecentosque armatos ad custodiam corporis, quos Celeres appellavit, non in bello solùm, sed etiàm in pace, habuit.

ner un sentido muy semejante al de los participios presentes de verbos frecuentativos. En este caso se hallan populabundus, errabundus, hæsitabundus, mirabundus, lacrymabundus, moribundus, nitibundus, sitibundus, y otros varios.

1. (Véase Decernere en las frases.)

2 Multatis parte agri, habiéndoles exigido una parte de su territorio. 3 Tantùm valuit viribus datis ab illo profectu, y tan poderoso fué con la fuerza que le dió este orígen. Como si dijera: tanto influyó en sus triunfos y en el afianzamiento de su poder la opinion en que le tenian de divino.....

4 Acceptissimus longè ante alios animis militum, pero sobre todo querido de los soldados cual ningun otro. El longè ante alios es muy latino, Y sirve para reforzar al superlativo acceptissimus.

His immortalibus editis operibus, quum ad exercitum recensendum concionem in campo ad Capra paludem haberet, subitò coorta tempestas cum magno fragore tonitribusque tam denso regem operuit nimbo 1, ut conspectum ejus concioni abstulerit. Nec deindè in terris Romulus fuit. Romana pubes, sedato tandem pavore, postquàm ex tàm turbido die serena et tranquilla lux rediit, ubi vacuam sedem regiam vidit, etsi satis credebat Patribus, qui proximi steterant, sublimem raptum procellâ 2; tamen, velut orbitatis metu icta, mæstum aliquandiù silentium obtinuit. Deindè à paucis initio facto, deum deo natum, regem, parentemque urbis Romanæ salvere universi Romulum jubent 3: pacem precibus exposcunt, uti volens propitius suam semper sospitet progeniem . Fuisse credo tùm quoque aliquos, qui discerptum regem Patrum manibus taciti arguerent: manavit enim hæc quoque, sed peroscura, fama. Illam alteram admiratio viri et pavor præsens nobilitavit. Consilio etiàm unius hominis addita rei dicitur fides. Namque Proculus Ju

1 Operuit regem tam denso nimbo, dejó envuelto al rey en una nube tan espesa...

2 Raptum fuisse sublimem procellâ, que durante la tempestad fué arrebatado á lo alto. (Esto es, al Cielo). Tal fué la apoteosis de Rómulo, asesinado sin duda y enterrado ocultamente por los senadores mismos, quienes para calmar los animos, hicieron creer á la supersticiosa multitud que su rey habia sido trasladado al coro de los dioses.

3 Romulum salvere deum natum deo, regem parentemque urbis Romanæ, que se aclame á Rómulo por dios, hijo de un dios, rey y padre de la ciudad de Roma. Salvere es uno de los pocos verbos deponentes pasivos que cuenta la lengua latina; así dichos, porque con terminacion activa significan pasion. El deum no es término del verbo, sino un acusativo cuya idea viene å fundirse en la del verbo mismo, como si dijera: Romulum salvere deum, etc.

Sospitet suam progeniem, preserve de todo mal à sus hijos. El verbo sospitare, muy poco usado por otros escritores, envuelve siempre la idea de la proteccion de una divinidad.

5 Nobilitavit, la autorizó, le dió cuerpo.

1

lius, sollicitâ civitate desiderio regis, et infensa Patribus, gravis, ut traditur, quamvis magnæ rei auctor, in concionem prodit. «Romulus, inquit, Quirites, parens urbis hujus, primâ hodiernâ luce cœlo repentè delapsus, se mihi obvium dedit. Quum perfusus horrore venerabundusque astitissem, petens precibus, ut contrà intueri 1 fas esset: » Abi, nuntia, inquit, Romanis, cœlestes 2 ità velle, ut mea Roma caput orbis terrarum sit: proindè rem militarem colant; sciantque, et ità posteris tradant, nullas opes humanas armis romanis resistere posse. «Hæc, inquit, locutus, sublimis abiit 3.» Mirum, quantum illi viro, nuntianti hæc, fidei fuerit; quàmque desiderium Romuli apud plebem exercitumque, factâ fide immortalitatis, lenitum sit.

4

(Tit. Liv. Cap. XIV, XV y XVI.)

EPISODIO DE LA SEGUNDA GUERRA PUNICA.

VI.

Parte Anibal á España.-Sus cualidades.-Hace la guerra á los Saguntinos.

Missus Annibal in Hispaniam primo statim adventu omnem exercitum in se convertit. Hamilcarem juvenem

1 Intueri contrà, mirarle de frente, esto es, contemplar su rostro. 2 Cœlestes, los dioses.

3 Abiit sublimis, desapareció en los aires. Esto es, se volvió á los cielos.

4 Desiderium Romuli, el sentimiento de haber perdido á Rómulo. Desiderium significa propiamente el deseo de una cosa que ya poseíamos, pero que perdimos despues; y por extension denota la accion de echar de menos un objeto, sentir su pérdida, no tanto por la falta que nos hace, cuanto por amor, por inclinacion, por adhesion al objeto perdido.

redditum sibi veteres milites credere: eumdem vigorem 1 in vultu, vimque in oculis, habitum oris, lineamentaque intueri. Dein brevi effecit, ut pater in se minimum momentum ad favorem conciliandum esset. Numquàm ingenium idem ad res diversissimas, parendum atque imperandum, habilius fuit. Itaque, haud facilè decerneres, utrùm imperatori, an exercitui, carior esset; neque Asdrubalem alium quemquam præficere malle, ubi quid fortiter ac strenuè agendum esset 2; neque milites alio duce plùs confidere, aut audere. Plurimum audaciæ ad pericula capessenda, plurimum consilii inter ipsa pericula erat; nullo labore aut corpus fatigari, aut animus vinci poterat. Caloris ac frigoris patientia par; cibi potionisque desiderio naturali, non voluptate, modus finitus, vigiliarum somnique nec die, nec nocte discriminata tempora. Id, quod gerendis rebus superesset, quieti datum: ea neque molli strato, neque silentio arcessita. Multi sæpè militari sagulo opertum, jacentem inter custodias stationesque militum, conspexerunt. Vestitus nihil inter æquales excellens: arma atque equi conspiciebantur. Equitum peditumque idem

1 Eumdem vigorem, etc., la misma animacion en su semblante, el mismo fuego en su mirada, el mismo corte de cara, la misma fisonomia. Las dos palabras os y vultus designan la fisonomía con una relacion ética, como expresion del estado interior del alma, á diferencia de facies que se refiere á la forma exterior. Os expresa la fisonomía segun que deja ver las cualidades internas que se reflejan en la boca y sus contornos; vultus, con relacion á los ojos y sus partes adyacentes. Os denota un estado habitual; vultus un estado accidental que puede cambiar con los diversos afectos que muevan al espíritu.

2 Ubi quid agendum esset fortiter ac strenuè, cuando se trataba de una empresa que pedia valor é intrepidez. Fortiter se refiere à la fuerza necesaria para resistir; strenuè à la energia indispensable para obrar.

3 Cibi potionisque, etc. Comia y bebia no por placer, sino por cubrir

una necesidad de la naturaleza.

4 Ea (quies) neque arcessita (fuit) molli strato neque silentio, y para dormir no buscaba blando lecho ni lugar apartado.

longè primùs erat. Princeps in prælium ibat: ultimus, conserto prælio, excedebat. Has tantas viri virtutes ingentia vitia æquabant; inhumana crudelitas, perfidia plùs quàm punica 2, nihil veri, nihil sancti, nullus deum metus, nullum jusjurandum, nulla religio. Cum hac indole virtutum atque vitiorum triennio sub Asdrubale imperatore meruit 3, nullâ re, quæ agenda videndaque magno futuro duci esset, prætermisså.

4

Ceterùm ex quo die dux est declaratus, velut Italia ei provincia decreta, bellumque romanum mandatum esset, nihil prolatandum ratus, ne se quoque, ut patrem Hamilcarem, deindè Asdrubalem, cunctantem casus aliquis oppri meret, Saguntinis inferre bellum statuit. Quibus oppugnandis, quià haud dubiè romana arma movebantur, in Olcadum 5 fines priùs (ultra Iberum ea gens in parte magis, quàm in ditione Carthaginiensium erat) induxit exercitum, ut non petisse Saguntinos, sed rerum serie ", finitimis domitis gentibus, jungendoque, tractus ad id bellum videri posset... (Tit. Liv. L. XXI, Cap. IV y V.)

1 Longè primùs, el primero de todos. Ya hemos visto antes de ahora que longè encarece la significacion de los adjetivos dándoles fuerza de superlativos.

2 Perfidia (ejus erat) plùs quàm punica, su perfidia pasaba ya de púnica. La fides punica lo mismo que la fides græca estaban en proverbio entre los Romanos, cuando se queria encarecer la deslealtad de alguno. 3 (Véase Merere en las frases.)

4 Ne se la construccion gramatical es: ne casus aliquis opprimeret quoque se cunctantem, ut (oppresserat) patrem Hamilcarem (et ut oppressit) deinde Asdrubalem, por temor de que si perdia tiempo, podia ocurrir algun incidente que desbaratara sus planes, como le habia sucedido á su padre Amílcar, y posteriormente á Asdrúbal.

5 In fines Olcadum, en el territorio de los Olcades.
6 Serie rerum, por la fuerza de los acontecimientos.

« PreviousContinue »