Page images
PDF
EPUB

de tutelle, mais encore elles pouvaient tester avant d'avoir accompli leur douzième année.

Gaius II, 118: Observandum præterea est, ut si mulier, quæ in tutela sit, faciat testamentum, (tutore auctore) facere debeat alioquin inutiliter jure civili testabitur. 113. Videntur ergo melioris condicionis esse feminæ quam masculi; nam masculus minor annorum quatuordecim testamentum facere non potest, etiamsi tutore auctore testamentum facere velit; femina vero potest duodecimum annorum (post duodecimum annum) testamenti faciundi jus nanciscitur. 122. Loquimur autem de his scilicet feminis, quæ non in legitima parentium aut patronorum tutela sunt, sed de his, quæ alterius generis tutores habent, qui etiam inviti coguntur auctores fieri: alioquin parentem et patronum sine auctoritate ejus facto testamento non summoveri, palam est.

Ulpien XX, 15: Feminæ post duodecimum annum ætatis testamenta facere possunt tutore auctore, donec in tutela sunt.

3. Les conditions de capacité résultant de ce qui précède doivent être réunies, dans la personne de celui qui teste, au moment de la confection du testament. Si, à ce moment, l'une ou l'autre a fait défaut, le testament est nul et cette nullité n'est point effacée ex post par la survenance de la condition qui a manqué; car ce qui est vicieux dès le principe ne saurait prendre force après coup 3.

En règle générale, ces mêmes conditions doivent être réunies encore au moment de la mort du testateur. Seule, la capacité de faire des actes juridiques n'est

3 Infra, § 84-87.

plus requise une fois le testament fait; l'incapacité survenante n'invalide pas le testament. Si donc le testateur meurt en état d'interdiction ou de démence, le testament fait antérieurement reste valable, tandis qu'il serait invalidé si le testateur mourait adrogé ou esclave. Cette rigueur a été adoucie en faveur du citoyen mort prisonnier de guerre; on feint qu'il est mort au moment même où il a été pris; il est donc mort capable; son testament subsiste. On attribue cette fiction à une loi Cornelia“.

Modestin, L. 19 Qui testamenta: Si filiusfamilias aut pupillus aut servus tabulas testamenti fecerit, signaverit, secundum eas bonorum possessio dari non potest, licet filiusfamilias sui juris, aut pupillus pubes, aut servus liber factus decesserit, quia nullæ sunt tabulæ testamenti, quas is fecit, qui testamenti faciendi facultatem non habuerit.

Ulpien, L. 20 § 4, même titre : ... Testamentum quoque, quod ante furorem consummavit, valebit et bonorum possessio ex eo testamento valebit.

:

Le même, L. 6 § 2 De heredibus instituendis XXVIII, 5 Solemus dicere, media tempora non nocere, ut puta civis romanus heres scriptus vivo testatore factus peregrinus, mox civitatem romanam pervenit (recuperavit?) : media tempora non nocent. Servus alienus sub condicione heres scriptus traditus est servus (servo?) hereditario, mox usucaptus ab extraneo non est vitiata institutio.

§ 4 J. Quibus modis testamenta infirmentur II, 17: Alio quoque modo testamenta jure facta infirmantur, veluti cum is, qui fecerit testamentum, capite deminutus sit.

4 Introduction historique, § 49.

Julien, L. 22 pr. De captivis XLIX, 15: Bona eorum, qui in hostium potestatem pervenerint atque ibi decesserint, sive testamenti factionem habuerint sive non habuerint, ad eos pertinent, ad quos pertinerent, si in potestatem hostium non pervenissent idemque jus in (et?) eadem causa omnium rerum jubetur esse lege Cornelia, quæ futura esset, si hi de quorum hereditatibus et tutelis constituebatur, in hostium potestatem non pervenissent.

[blocks in formation]

MAYNZ, 464. ARNDTS, § 486. KELLER, § 484, 476. PUCHTA, § 465. TEWES, § 24. VANGEROW, § 444. VERING, X, p. 295-299. WINDSCHEID, § 542.

1. Les témoins doivent avoir le commercium général et être capables d'actes juridiques. Ils n'ont pas besoin d'être capables de propriété; rien n'empêche, par conséquent, un fils de famille d'être témoin. Seulement, il ne peut pas l'être au testament de son père, parce qu'il y a unité de personne, au point de vue économique, entre celui qui a la puissance et celui qui y est soumis; par le même motif, le fils qui teste sur son pécule castrense ou quasi-castrense ne saurait avoir pour témoins ni son père ni son frère sous puissance.

2. Du temps qu'il était familiæ emtor, l'héritier ne pouvait évidemment pas figurer comme témoin dans l'acte où il remplissait un rôle principal, non plus que ceux qui étaient liés avec lui par unité de personne. Mais lorsque l'héritier et le familia emtor furent deux personnes distinctes, l'héritier devint capable et il le resta jusqu'à Justinien, qui le déclara incapable ainsi

que ceux qui ne faisaient qu'une personne avec lui. Le familiæ emtor n'a jamais été capable comme tel, mais on a vu que, dans les testaments du droit nouveau, il est devenu témoin. Les légataires ont été capables de tout temps.

3. Les femmes sont exclues expressément du témoignage testamentaire. Il en est de même des sourds, des muets, des aveugles et des intestabiles, lesquels sont déclarés incapables à titre de punition.

:

Gaius II, 105 In testibus autem non debet is esse, qui in potestate est aut familiæ emtoris aut ipsius testatoris, quia propter veteris juris imitationem totum hoc negotium, quod agitur testamenti ordinandi gratia, creditur inter familiæ emtorem agi et testatorem, quippe olim, ut proxime diximus, is, qui familiam testatoris mancipio accipiebat, heredis loco erat; itaque reprobatum est in ea re domesticum testimonium. 106. Unde et si is, qui in potestate patris est, familiæ emtor adhibitus sit, pater ejus testis esse non potest; ac ne is quidem, qui in eadem potestate est, velut frater ejus. Sed si filius familias ex castrensi peculio post missionem faciat testamentum, nec pater ejus recte testis adhibetur, nec is qui in potestate patris sit. 107. De libripende eadem, quæ et de testibus, dicta esse intellegemus: nam et is testium numero est. 108. Is vero, qui in potestate heredis aut in legatarii est, cujusve heres ipse aut legatarius in potestate est, quique in ejusdem potestate est, ab eo testis et libripens adhiberi potest, ut ipse quoque heres aut legatarius jure adhibeantur. Sed tamen quod ad heredem pertinet, quique in ejus potestate est, cujusve is in potestate erit, minime hoc jure uti debemus.

Ulpien XX, 3-6. 7: Mutus, surdus, furiosus, pupillus, femina neque familiæ emtor esse, neque testis libripensve fieri potest. 8. Latinus Junianus et familiæ emtor et testis

et libripens fieri potest, quoniam cum eo testamentifactio est.

§ 6 J. De testamentis ordinandis II, 10: Testes autem adhiberi possunt ii, cum quibus testamenti factio est. Sed neque mulier neque impubes neque servus, neque mutus, neque surdus, neque furiosus, nec cui bonis interdictum est, nec is, quem leges jubent improbum intestabilemque esse, possunt in numero testium adhiberi. § 7. Sed cum aliquis ex testibus testamenti quidem faciendi tempore liber existimabatur, postea vero servus apparuit, tam divus Hadrianus Catonio Vero quam postea divi Severus et Antoninus rescripserunt, subvenire se ex sua liberalitate testamento, ut sic habeatur, atque si ut oportet factum esset, cum eo tempore, quo testamentum signaretur, omnium consensu hic testis liberorum loco fuerit nec quisquam esset, qui ei status quæstionem moveat. - § 8-9. § 10... Licet totum jus tale conturbatum fuerat et veteres, qui familiæ emtorem et eos, qui per potestatem ei coadunati fuerant, testamentariis testimoniis repellebant, heredi et his, qui conjuncti ei per potestatem fuerant, concedebant testimonia in testamentis præstare, licet hi, qui id permittebant, hoc jure minime abuti debere eos suadebant: tamen nos eandem observantiam corrigentes et, quod ab illis suasum est, in legis necessitatem transferentes ad imitationem pristini familiæ emtoris merito nec heredi, qui imaginem vetustissimi familiæ emtoris obtinet, nec aliis personis, quæ ei ut dictum est conjunctæ sunt, licentiam concedimus sibi quodam modo testimonia præstare... § 11. Legatariis autem et fideicommissariis, quia non juris successores sunt, et aliis personis eis conjunctis testimonium non denegamus, immo in quadam nostra constitutione et hoc specialiter concessimus...

Celse, L. 27 Qui testamenta XXVIII, 1 : Domitius Labeo Celso suo salutem. Quæro, an testium numero habendus sit is, qui, cum rogatus est ad testamentum scribendum, idem quoque cum tabulas scripsisset, signaverit? Juventius Celsus Labeoni suo salutem. Non intelligo, quid sit, de

« PreviousContinue »