Page images
PDF
EPUB

5. On a déjà vu que les militaires jouissaient, sous l'empire, de nombreuses facilités et faveurs, tant pour le contenu que pour la déclaration de leurs dernières volontés". Ce droit exceptionnel s'explique, outre la raison politique générale, par la considération que, dans la plupart des cas, il n'est guère possible aux militaires de prendre conseil en temps utile de personnes expérimentées et surtout de jurisconsultes. Aucune formalité quelconque n'est requise pour le testament militaire; il suffit que la volonté soit exprimée avec certitude. Ce privilége appartenait jadis aux soldats, comme tels, mais Justinien l'a limité aux soldats en campagne, auxquels sont assimilés les noncombattants qui sont à l'armée et les matelots des navires de guerre 6.

Tit. J. De militari testamento II, 11. — D. XXIX, 1 De testamento militis. XXXVII, 13 De bonorum possessione ex testamento militis. - C. VI, 21 De testamento militis.

Gaius II, 109; Sed hæc diligens observatio in ordinandis testamentis militibus propter nimiam imperitiam constitutionibus principum remissa est: nam quamvis neque legitimum numerum testium adhibuerint, neque vendiderint

5 Voyez § 4, 7.

Le droit spécial des militaires, jus eminens militum, dont l'influence a dû s'étendre au moyen âge et aux temps modernes, est traité dans son ensemble par M. KUNTZE, § 927-941.

6 Les législations modernes ont généralement supprimé les priviléges relatifs au contenu du testament, et restreint ceux qui ont trait à la forme. Le Code civil distingue, en fait de testaments privilégiés, le testament militaire, le testament fait en temps de peste et le testament maritime. Art. 981-998.

familiam, neque mancipaverint testamentum, recte nihilominus testantur. 114.

Ulpien XXIII, 10 Milites quomodocumque fecerint testamenta, valent, id est etiam sine legitima observatione. Nam principalibus constitutionibus permissum est illis, quomodocumque vellent, quomodocumque possent, testari. Sed quod testamentum miles contra juris regulam fecit, ita demum valet, si vel in castris mortuus sit, vel post missionem intra annum.

:

Ulpien, L. 1 De testamento militis: Militibus liberam testamentifactionem primus quidem divus Julius Cæsar concessit sed ea concessio temporalis erat. Postea vero primus divus Titus dedit: post hoc Domitianus : postea divus Nerva plenissimam indulgentiam in milites contulit: eamque et Trajanus secutus est et exinde mandatis inseri cœpit caput tale. Caput ex mandatis : Cum in notitiam meam prolatum sit subinde testamenta a commilitonibus relicta proferri, quæ possint in controversiam deduci, si ad diligentiam legum revocentur et observantiam secutus animi mei integritudinem (ægritudinem?) erga optimos fidelissimosque commilitones simplicitati eorum consulendum existimavi, ut quoquomodo testati fuissent, rata esset eorum voluntas. Faciant igitur testamenta quomodo volent, faciant quomodo poterint, sufficiatque ad bonorum eorum divisionem faciendam nuda voluntas testatoris. Cf. L. 24 eod.

:

[ocr errors]

:

"

Paul, L. 40, même titre - Lucius Titius miles notario suo testamentum scribendum notis dictavit et antequam literis præscriberetur (perscriberetur ?), vita defunctus est : quæro, an hæc dictatio valere possit? Respondi, militibus, quoquomodo velint et quomodo possint, testamentum facere concessum esse, ita tamen, ut hoc ita subsecutum esse legitimis probationibus ostendatur.

...

Constantin, L. 15 C. De testamento militis (334): Proinde, sicut juris rationibus licuit ac semper licebit, si quid in vagina aut clypeo literis sanguine suo rutilantibus adnotaverint, aut in pulvere inscripserint gladio sub ipso

tempore, quo in prælio vitæ sortem derelinquunt, hujusmodi voluntatem stabilem esse oportet.

Justinien, L. 17, même titre (529) : Ne quidam putarent, in omni tempore licere militibus testamenta, quoquo modo voluerint, componere, sancimus, his solis, qui in expeditionibus occupati sunt, memoratum indulgeri circa ultimas voluntates conficiendas beneficium.

§3 J. De militari testamento: Sed hactenus hoc illis a principalibus constitutionibus conceditur, quatenus militant et in castris degunt: post missionem vero veterani vel extra castra si faciant adhuc militantes testamentum, communi omnium civium Romanorum jure facere debent. Et quod in castris fecerunt testamentum, non communi jure, sed quomodo voluerint, post missionem intra annum tantum valebit. Quid igitur, si intra annum quidem decesserit, condicio autem heredi adscripta post annum extiterit? An quasi militis testamentum valeat? Et placet valere quasi militis. § 4. Sed et si quis ante militiam non jure fecit testamentum et miles factus et in expeditione degens resignavit illud et quædam adjecit sive detraxit vel alias manifesta est militis voluntas hoc valere volentis, dicendum est valere testamentum quasi ex nova militis voluntate.

Ulpien, L. 44 De testamento militis: Rescripta principum ostendunt, omnes omnino qui ejus sunt gradus, ut jure militari testari non possint, si in hostico deprehendantur et illic decedant, quomodo velint et quomodo possint testari, sive præses sit provinciæ, sive quis alius qui jure militari testari non potest.

Le même, L. 44 § 1 De B. P. ex testamento militis: Item navarchos et trierarchos classium jure militari posse teştari, nulla dubitatio est. In classibus omnes remiges et nautæ milites sunt. Item vigiles milites sunt et jure militari eos testari posse nulla dubitatio est.

6. Les militaires jouissaient encore de ce privilége, que plusieurs pouvaient tester ensemble dans le même

acte et faire ainsi ce que les modernes appellent un testament simultané; ce testament simultané pouvait être réciproque, les testateurs s'instituant réciproque

ment.

Une constitution de Valentinien III reconnaît la validité d'un testament réciproque entre époux'.

Dioclétien et Maximien, L. 19 C. De pactis II, 3 (290) : Licet inter privatos hujusmodi scriptum, quo comprehenditur, ut is, qui supervixerit, alterius rebus potiatur, ne donationis quidem mortis causa gesta efficaciter speciem ostendat, tamen cum voluntas militum, quæ super ultimo vitæ spiritu deque familiaris rei decreto quoquo modo contemplatione mortis in scripturam deducetur, vim postremi judicii obtineat, proponasque, te ac fratrem tuum, ad discrimen prælii pergentes, ob communem mortis fortunam invicem esse pactos, ut ad eum, qui superstes fuisset, res ejus, cui casus finem vitæ attulisset, pertinerent, existente conditione intelligitur, ex fratris tui judicio, quod principalium constitutionum prompto favore firmatur, etiam rerum ejus compendium ad te delatum esse.

Novelle de Valentinien III, 1. § 3 (446): Leonius vero et Jucunda uxor ejus tanta vicissim caritate certarunt, ut fusis simul precibus jus poscerent liberorum, et propter incertum sortis humanæ superstitem conjugem precarentur heredem licet superfluo, illud addentes, ut intestatæ suc

:

7 Le droit commun moderne a généralisé le testament simultané et le testament réciproque; il admet même le testament correspectif, inconnu à Rome, et qui est, en réalité, un pacte successoire. L'ancien droit français autorisait le testament conjonctif. L'ordonnance de 1735 l'a prohibé, sauf dans deux cas; le Code civil l'a supprimé absolument. Art. 968 Un testament ne pourra être fait dans le même acte par deux ou plusieurs personnes, soit au profit d'un tiers, soit à titre de disposition réciproque et mutuelle.

cessionis jus ac licentiam sortirentur (cum hoc ipsum, quod serenitati nostræ preces pariter obtulerunt, sit testamenti ordo præcipuus), præterea, sicut supplicationi connexa monstrarunt, quamvis in unius chartæ volumine supremum votis paribus condidere judicium, septem testium subscriptionibus roboratum. Cui nos æternam tribui firmitatem legis hujus definitione censemus, quoniam nec captatorium dici potest, cum duorum fuerit similis effectus et simplex religio testamenta condentium, cunctisque jam liceat, quoquo modo et quibuscumque verbis ultimum dictare judicium, sicut eorum principum statuta declarant, qui removerunt sanctionibus suis meliore prudentia vetusti juris ambages.

7. Lorsqu'un ascendant, homme ou femme, institue ses enfants ou descendants, et personne d'autre, il peut tester sans témoins, pourvu qu'il écrive en entier. signe et date son testament de sa main, qu'il désigne ses héritiers individuellement et qu'il mette les parts en toutes lettres. Ce testament peut contenir des exhérédations, mais non des legs en faveur d'étrangers .

Théodose II, L. 21 § 3 C. De testamentis (439) : Ex imperfecto autem testamento voluntatem tenere defuncti, nisi inter solos liberos a parentibus utriusque sexus habeatur, non volumus. Si vero in hujusmodi voluntate liberis alia sit extranea mixta persona, certum est, eam voluntatem, quantum ad illam duntaxat permixtam personam, pro nullo haberi, sed liberis accrescere.

Justinien, Novelle CVII De ultimis voluntatibus inter

8 Ce testament est encore aujourd'hui en vigueur en droit commun, avec quelques modifications.

« PreviousContinue »