Page images
PDF
EPUB

certiorentur, ad testamentum se adesse adhibitos; posse eos testimonium suum recte perhibere. § 3. Uno contextu actus testari oportet. Est autem uno contextu, nullum actum alienum testamento intermiscere; quod (si) aliquid pertinens ad testamentum faciat; testamentum vitiatur.

Le même, L. 22 § 2, même titre : Si ab ipso testatore annulum accepero et signavero, testamentum valet, quasi alieno signaverim. § 3. Si signa turbata sunt ab ipso testatore, non videtur signatum. § 4. Si quis ex testibus nomen suum non adscripserit, verum tamen signaverit, pro eo est, atque si adhibitus non esset; et si, ut multi faciunt, adscripserit se, non tamen signaverit, adhuc idem dicemus. § 5. Signum autem utrum annulo tantum impressum adhibemus, an vero et si non annulo, verum alio quodam impressum, varie enim homines signant? Et magis est, ut tantum annulo quis possit signare, dum habeat xapaxτīpa (signum). § 6. Posse et nocte signari testamentum, nulla dubitatio est.

Gordien, L. 2 C. De bonorum possessione secundum tabulas VI, 11. Voyez § 10.

Diocletien et Maximien, L. 9 C. De testamentis (290) : Si non speciali privilegio patriæ tuæ juris observatio relaxata est, et testes non in conspectu testatoris testimoniorum officio functi sunt, nullo jure testamentum valet.

2. L'usage s'introduisit, à une époque incertaine, probablement sous les empereurs chrétiens, de déclarer (publicare) les dernières volontés par-devant une autorité publique, laquelle en dressait procès-verbal. Cette autorité était, dans l'origine, la curie; ce fut ensuite le président de la province, juge ordinaire, d'où le nom de testament judiciaire.

Des constitutions permirent de présenter les dernières volontés à l'empereur sous la forme d'une

[ocr errors]

supplique, qui restait déposée aux archives impériales : testamentum principi oblatum.

Ces deux modes sont, comme les deux précédents, en vigueur en droit justinianéen '.

Honorius et Théodose, L. 19 C. De testamentis (413): Omnium testamentorum solemnitatem superare videtur, quod insertum mera fide precibus inter tot nobiles probatasque personas etiam conscientiam principis tenet. Sicut ergo securus erit, qui actis cujuscumque judicis aut municipum aut auribus privatorum mentis suæ postremum publicavit judicium, ita nec de ejus unquam successione tractabitur, qui nobis mediis et toto jure, quod nostris sit scriniis constitutum, teste succedit. Nec sane illud heredibus nocere permittimus, si rescripta nostra nihil de eadem voluntate responderint. Voluntates enim hominum audire volumus, non jubere, ne post sententiam nostram inhibitum videatur commutationis arbitrium: cum hoc ipsum, quod per supplicationem nostris auribus intimatur, ita demum firmum sit, si ultimum comprobetur, nec contra judicium suum defunctus postea venisse detegitur... Omnibus præstandum esse censemus, ut libero arbitrio, cui testandi facultas suppetit, successorem suum oblatis precibus possit declarare et stabile sciat esse quod fecerit.

Le testament public est encore en vigueur dans le droit commun. La seconde des deux formes est peu usitée, et seulement pour les personnes d'un très-haut rang. La première est plus usitée que le testament privé. Une forme nouvelle, le testamentum judici oblatum, prédomine en Allemagne. Le Code prussien ne reconnaît comme testaments ordinaires que les testaments publics. (I, tit. 12, § 66-217.) Le Code autrichien admet encore le testament privé, § 577-585, mais simplifié.

Le droit canonique (cap. 10, X. De testamentis III, 26) a créé une forme différente, coram parocho et duobus testibus, longtemps employée, notamment en France.

Le testament public du Code civil est un testament notarić. Art. 971. ARNDTZ, Cours de droit civil français II, 1970.

Novelle 20 de Valentinien III, De testamentis (446), chapitre I, § 1 : ... Occasionem novandæ legis amplectimur, salubri definitione censentes, ut, sive inter se conjugum, seu quorumcunque consensus oblatis serenitati nostræ precibus optaverit, morte præventis heredem superstitem fieri oportere personam, hoc ita ratum firmumque permaneat, ut nihil robustius astimetur. § 2. Et in augustam notitiam pervenisse sufficiat, etiam si nullum processerit ex hac parte responsum. Nam cum liceat cunctis jure civili atque prætorio, liceat per nuncupationem, liceat municipalibus gestis judicia suprema componere, procul dubio manebit. firmior hæc voluntas, quæ testimonio principis et subscriptione conditoris firmatur, si tamen nullum defuncti posterius exstabit arbitrium.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

1. Les testaments qui viennent d'être décrits sont les testaments ordinaires du droit nouveau. Il en est d'irréguliers ou extraordinaires. L'irrégularité consiste dans une augmentation ou dans une diminution de formalités. L'augmentation a lieu dans une intention. protectrice; la diminution est dictée par des considérations de faveur spéciale ou d'évidente utilité 1.

Le droit canonique a ajouté aux espèces privilégiées romaines, le testament fait en faveur de l'Église, testamentum ad pias causas, dont l'importance a été considérable au moyen âge. Deux ou trois témoins suffisent, parce qu'il est écrit: In ore duorum vel trium testium stat omne verbum. C. 11, X. De testamentis III, 26. (Décrétale d'Alexandre III.)

Le testament dit par les modernes mystique n'est pas une espèce particulière de testament; cette dénomination n'a trait qu'à l'institution. Infra, § 16, 3.

2. Si le testateur est aveugle, il faut un huitième témoin (octavus subscriptor) ou un notaire (tabularius). On veut ainsi atténuer le danger de fraude 2.

Constitution de Justin, L. 8 C. Qui testamenta VI, 22 (521)... Sancimus, ut carentes oculis, seu morbo vel ita nati, per nuncupationem suæ condant moderamina voluntatis, præsentibus septem testibus, quos aliis quoque testamentis interesse juris est, tabulario etiam, ut cunctis ibidem collectis, primum ad se convocatos omnes, ut sine scriptis testentur, edoceant; deinde exprimant nomina specialiter heredum, et dignitates singulorum... § 2. Sed quia tabulariorum copia non in omnibus locis datur quærentibus, jubemus, ubi tabularius reperiri non possit, octavum adhiberi testem, ut, quod tabulario pro supradicto modo commisimus, id per octavum testem effectum capiat...

Théodose et Valentinien, L. 21 § 1 C. De testamentis (439): Quod si literas testator ignoret vel subscribere nequeat, octavo subscriptore pro eo adhibito eadem servari decernimus. Cf. L. 28 § 1, même titre. Supra § 11.

3. A la campagne, où il peut être difficile de rassembler le nombre voulu de personnes qualifiées, cinq témoins suffisent et ils n'ont pas besoin de signer tous; si même aucun d'eux ne sait écrire, le testateur leur communique le contenu du testament, et ils en devront rendre témoignage sous la foi du serment.

Justinien, L. 31 C. De testamentis (534): ... In illis locis, in quibus raro inveniuntur homines literati, per præsentem legem rusticanis concedimus, antiquam eorum consuetudinem legis vicem obtinere, ita tamen, ut ubi scientes

2 On a étendu à tort cette disposition, reproduite par l'ordonnance de 1512, à l'analphabète.

literas inventi fuerint, septem testes, quos ad testimonium vocari necesse est, adhibeantur, et unusquisque pro sua persona subscribat. Ubi autem non inveniuntur literati septem testes, etiam sine scriptura testimonium adhibentes admitti. Sin autem in illo loco minime inventi fuerint septem testes, usque ad quinque modis omnibus testes adhiberi jubemus; minus autem nullo modo concedimus. Si vero unus aut duo, vel plures scierint literas, liceat eis pro ignorantibus literas, præsentibus tamen, subscriptionem suam interponere; sic tamen, ut ipsi testes cognoscant testatoris voluntatem et maxime quem vel quos heredes sibi relinquere voluerit, et hoc post mortem testatoris jurati deponant.

Adde Novelle LXXIII, ch. 9 3.

4. En temps d'épidémie ou de contagion, la présence des témoins auprès du testateur peut présenter des dangers pour eux; aussi leur permet-on d'assister à distance 1.

Dioclétien et Maximien, L. 8 C. De testamentis (290) : Casus majoris ac novi contingentis ratione adversus timorem contagionis, quæ testes deterret, aliquid de jure laxatum est. Non tamen prorsus reliqua etiam testamentorum solemnitas peremta est. Testes enim hujusmodi morbo oppresso eo tempore jungi ac sociari remissum est, non etiam conveniendi numeri eorum observatio sublata.

3 La Novelle LXXIII montre qu'il ne s'agit pas seulement de paysans, mais de tout habitant de la campagne. Cependant, l'ordonnance de 1512 parle de testaments de paysans.

Le Brachylogue II, 19, § 5, accorde aux rustici le droit de tester sans forme aucune, qui appartient aux militaires.

On n'est pas d'accord sur la portée exacte de la constitution de Dioclétien. Les Basiliques lui donnent l'interprétation ci-dessus.

« PreviousContinue »