Page images
PDF
EPUB

:

porro sciens se fore successorem, insidiabatur domino patrimonii ideo secundum antiquam quidem formam adhibebatur familiæ emtor, qui morituri patrimonium imaginare emebat; sed testator seorsum in tabulis vel in chartis scribebat, quem sibi vellet heredem esse.

Julien, L. 1 De his quæ pro non scriptis XXXIV, 8 : Si quis hereditatem vel legatum sibi adscripserit, quæritur, an hereditas vel legatum pro non scripto habeatur. Et quid, si substitutum habeat hujusmodi institutio? Respondit pars hereditatis, de qua me consuluisti, ad substitutum pertinet: nam senatus, cum pœnas legis Cornelia constitueret adversus eum, qui sibi hereditatem vel legatum scripsisset, eodem modo improbasse videtur, quo improbatæ sunt illæ : Qua ex parte me Titius heredem scriptum in tabulis suis recitaverit, ex ea parte heres esto, ut perinde haberetur, ac si insertæ testamento non fuissent 7.

[ocr errors]
[ocr errors]

Paul, L. 5, même titre : Quod quis sibi adscripserit, si alii restituere a testatore jussus est, cum onere fideicommissum id apud heredem remanet, quamvis pro non scripto esset. Idem est et in testamento militis.

4. Lorsqu'on lui présentait un testament d'apparence correcte, muni des sept cachets et signatures, et dont aucun motif extérieur ne faisait suspecter l'authenticité, le préteur accordait généralement la possession des biens conforme à ce testament (bonorum possessio secundum tabulas) à celui qui s'y trouvait nommé héritier, sans ouvrir d'enquête pour constater si toutes les conditions requises avaient été rigoureusement remplies et si la mancipation et, par conséquent, le testament étaient valables réellement. Si, toutefois, il

[blocks in formation]

était démontré, dans la suite, que la mancipation n'était pas valable, parce qu'une des conditions prescrites par le droit civil n'avait pas été observée, le possesseur des biens, qui ne l'était qu'en vertu d'un testament nul, se voyait indubitablement évincé, soit par l'héritier ab intestat, soit par un héritier testamentaire invoquant en sa faveur un testament irréprochable.

Il n'y a pas eu de changement sur ce second point. Mais quant au premier, un rescrit de Marc-Aurèle a statué que celui qui est possesseur des biens en vertu d'un testament muni des sept sceaux requis et correct extérieurement, peut repousser l'héritier ab intestat par une exception de dol, lors même qu'une des conditions requises par le droit civil n'aurait pas été remplie. On a pu dire, dès lors, qu'il existait un testament par écrit, lequel était suffisant pour exclure l'héritier ab intestat, mais ne tenait pas contre un testament civilement parfait. On l'appelle quelquefois le testament prétorien.

Un édit d'Hadrien, relatif à l'impôt du vingtième, montre la même tendance à prendre en considération, au moins provisoirement, la forme extérieure du testament, sans rechercher l'existence des conditions requises, non visibles 8.

Gaius II, 118-119: Prætor tamen si septem signis testium signatum sit testamentum, scriptis heredibus secundum.

[merged small][ocr errors][merged small]

tabulas testamenti bonorum possessionem pollicetur. Si nemo sit, ad quem ab intestato jure legitimo pertineat hereditas, velut frater eodem patre natus aut patruus aut fratris filius, ita poterunt scripti heredes retinere hereditatem : nam idem juris est et si alía ex senatusconsulto causa testamentum non valeat, velut quod familia non venierit, aut nuncupationis verba testator locutus non sit. 120. Sed videamus, an etiamsi frater aut patruus extent, potiores scriptis heredibus habeantur : rescripto enim imperatoris Antonini significatur, eos, qui secundum tabulas testamenti non jure factas bonorum possessionem petierint, posse adversus eos, qui ab intestato vindicant hereditatem, defendere se per exceptionem doli mali. 121. Quod sane quidem ad masculorum testamenta pertinere certum est, item ad feminarum, quæ ideo non utiliter testatæ sunt, quod verbi gratia familiam non vendiderint, aut nuncupationis verba locutæ non sint: an autem et ad ea testamenta feminarum, quæ sine tutoris auctoritate fecerint, hæc constitutio pertineat, videbimus. 122.

Ulpien, XXIII, 6: Si septem signis testium signatum sit testamentum, licet jure civili ruptum vel irritum factum sit, prætor scriptis heredibus juxta tabulas bonorum possessionem dat, si testator et civis Romanus et suæ potestatis, cum moreretur, fuit; quam bonorum possessionem cum re, id est cum effectu, habent, si nemo alius jure heres sit.

§ 1 J. De testamentis ordinandis II, 10: ... Sed illa quidem priora duo genera testamentorum ex veteribus temporibus in desuetudinem abierunt: quod vero per æs et libram fiebat, licet diutius permansit, attamen partim et hoc in usu esse desiit. § 2. Sed prædicta quidem nomina testamentorum ad jus civile referebantur. Postea vero ex edicto prætoris alia forma facienda testamentorum introducta est jure enim honorario nulla mancipatio desiderabatur, sed septem testium signa sufficiebant, cum jure civili signa te tium non erant necessaria.

:

Gordien, L. 2 C. De Bonorum Possessione secundum tabulas VI, 11 (242): Bonorum quidem possessionem ex

edicto prætoris non nisi secundum eas tabulas, quæ septem testium signis signatæ sunt, peti posse, in dubium non venit. Verum si eundem numerum adfuisse, sine scriptis testamento condito, doceri potest, jure civili testamentum factum videri ac secundum nuncupationem bonorum possessionem deferri, explorati juris est.

5. Théodose II et Valentinien III ont déclaré valables, même sans témoins, les dernières volontés écrites en entier et signées de la main du testateur : testanemtum holographum.

Cette constitution n'a pas été reçue dans la compilation de Justinien 9.

:

Novelle 20 de Valentinien III, De testamentis (446), ch. 2 ... Illustrem feminam Pelagiam cum Micce illustris femina dictare vellet heredem, sed testium copiam non haberet, per holographam scripturam votum circa prædictam feminam supremæ prodidit voluntatis. Nam, quod solum potuit secretius licere morienti, indicem judicii sui paginam Cæsario viro spectabili, tribuno et notario, fratris sui filio, secura commisit, quem natalium decus et propinquitatis religio fidem cogerent servare defunctæ. Nec sane electionis suæ cura testatricem fefellit. Desideriis amitæ Cæsarius obsecutus chartam fidei suæ creditam juris et conscientiæ memor, eadem, qua sumpserat, simplicitate vulgavit. Sed illustris heres, ab ambitu cupiditatis aliena, nihil de successione præsumpsit, nihil de corporibus hereditariis vindicavit, intra hos modestiæ terminos manens, ut subdito precibus ultimæ voluntatis arbitrio, non prius se putaret heredem, nisi nos causæ justitiam probaremus.

Le testament olographe du Code civil paraît être d'origine coutumière. ARNTZ, Droit civil français, I, 1960. Le Code autrichien a aussi le testament olographe. Quelques législations suisses ne l'ont que comme testament irrégulier, valable pour un espace de temps limité.

Recensitis igitur omnibus, defunctæ judicium roboramus, cui, præter filium fratris et literas suas, testes habere non licuit. Idcirco illustris femina Pelagia pro ea parte, qua heres scripta est, defunctæ potietur arbitrio. § 1. Ne tamen hujus statuti salubritatem generi negemus humano, mansura jugiter lege decernimus, ut, quisquis per holographam scripturam supremum maluerit ordinare judicium, habeat liberam facultatem. Multis enim casibus sæpe contingit, ut morientibus testium numerus et copia denegetur. Quibus erit de legibus nostris inter ipsa vitæ deficientis pericula causatio, si propriæ manus literis scribere, quos voluerint, non sinantur heredes. Aliis testes itinerum necessitas, aliis solitudo villarum, aliis navigatio servis tantum comitibus expetita subducit. Aliorum testatas esse prohibent voluntates hi, qui velut obsessos conclavibus suis custodire solent languentes. Nostræ posthac beneficio sanctionis intestatus nemo morietur, cui fuerit sollicitudo testandi, late viam supremis aperimus arbitriis: si holographa manu testamenta condantur, testes necessarios non putamus. Scripto enim taliter sufficiet heredi, asserere etiam sine testibus fidem rerum, dummodo reliqua congruere demonstret, quæ in testamentis debere servari tam veterum principum, quam nostræ præcipiunt sanctiones, ut in hereditariorum corporum possessionem probata scripturæ veritate mittatur. § 2. Cum tamen testium præsentiam testator elegerit, legitimum numerum semper oportebit adhiberi. § 3. Necessitatem quoque præcipitem submovemus, quæ testatores hactenus compulit, sub unius diei spatio supremum, festinato nimis, ordiri et implere judicium.

§ 11.

Les testaments du droit nouveau.

Auteurs cités au précédent paragraphe.

1. Par constitution de l'an 439, Théodose II a prescrit pour le testament par écrit la forme suivante :

« PreviousContinue »