Page images
PDF
EPUB

tibus omnibus modis complere fratribus, quod hinc differt, secundum quam scripsimus mensuram, ut non minus habeant illi, quod ex legibus eis debetur, propter factam in donationibus immensitatem, dum liceat patri mediocriter sapienti circa omnem prolem etiam iis, qui ab eo potius diliguntur, donare aliquid amplius, et non ceteros filios per immensitatem in illos factam lædere et nostram transcendere intentionem.

Constance, Loi unique C. De inofficiosis dotibus (358): Quum omnia bona a matre tua in dotem dicantur exhausta, concordare legibus promptum est, ut ad exemplum inofficiosi testamenti adversus dotem immodicam exercendæ actionis copia tribuatur et filiis conquerentibus emolumenta debita deferantur.

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

MAYNZ, § 474-475. Arndts, § 592, 598, 604. BRINZ, § 174, 200-203 DANZ, § 163. KELLER, § 521. PUCHTA, § 492-494. TEWES, § 137141. VANGEROW, § 474, 484, 486. VERING, p.415-429. WINDSCHEID, § 587-592.

1. On a vu jusqu'à présent deux obligations distinctes l'obligation purement formelle d'instituer ou d'exhéréder certaines personnes, et l'obligation matérielle de laisser à certaines autres personnes au moins une légitime. Justinien, par la Novelle CXV, de l'an 543, a combiné ces deux obligations, de manière à établir le système suivant :

La notion de la prétérition, limitée auparavant aux sui réels et fictifs et aux posthumes, est étendue désormais à tous les descendants et ascendants qui sont appelés ab intestat.

Ces mêmes descendants et ascendants ont droit à la légitime, laquelle doit être laissée par institution.

L'ancienne obligation de ne pas omettre est ainsi transformée en une obligation plus générale d'instituer pour la légitime au moins.

Il n'est permis d'exhéréder que pour certains motifs d'offense, d'ingratitude et d'indignité, exactement spécifiés, au nombre de quatorze pour l'exhérédation de descendants et au nombre de huit pour celle d'ascendants. Le motif doit être exprimé dans l'exhérédation. Si l'exhérédé le conteste, c'est à l'héritier testamentaire qu'incombe la preuve. Si plusieurs motifs sont indiqués, il suffit d'en prouver un seul; si la preuve du motif indiqué ne peut être fournie, il n'y est point suppléé par celle d'un motif non indiqué. L'exhérédé peut prouver, de son côté, que le motif établi a disparu, par exemple, qu'il y a eu réconciliation et pardon.

Pour que l'exhérédation soit valable, le motif doit avoir existé avant la confection du testament. Le pardon, pour être pris en considération, doit avoir été accordé également avant le testament. Car le testateur qui ne change pas le testament où il a prononcé l'exhérédation n'a pas pardonné sérieusement.

Il va sans dire qu'il n'est plus question désormais de l'exhérédation d'un infans, ni de celle d'un nasciturus.

2. L'ascendant ou descendant lésé peut demander l'annulation des institutions et l'ouverture de la succession ab intestat. A cette fin, il a une pétition d'hérédité, qu'on désigne sous le nom de remedium ex Novella CXV ou de querela nullitatis juris novi. Mais c'est seulement par rapport aux institutions (y compris, naturellement, les substitutions vulgaires) que la nullité est

prononcée; les autres dispositions sont maintenues'.

Justinien, Novelle CXV, ch. 3: ... Sancimus igitur, non licere penitus patri vel matri, avo vel aviæ, proavo vel proaviæ suum filium, vel filiam, vel ceteros liberos præterire vel exheredes in suo facere testamento, nec si per quamlibet donationem, vel legatum, vel fideicommissum, vel alium quemcumque modum dederint legibus debitam portionem, nisi fortan probabuntur ingrati, et ipsas nominatim ingratitudinis causas parentes suo inseruerunt testamento... Causas autem justas ingratitudinis has esse decernimus 1. Si quis parentibus suis manus intulerit. 2. Si gravem et inhonestam injuriam eis ingesserit. 3. Si eos in criminalibus causis accusaverit, quæ non sunt adversus principem sive rem publicam. 4. Si cum maleficis hominibus ut maleficus conversatur. 5. Vel vitæ parentum

:

1 Le testament est annulé quoad institutiones. C'est une nullité relative; si le seul lésé ou si tous les lésés s'abstiennent d'attaquer le testament, il reste indubitablement valable. Tel est l'avis, que je crois juste, d'ARNDTS, BLUNTSCHLI, FRANCKE, RUDORFF.

MUEHLENBRUCH admet annulation de plein droit par le fait que le lésé survit au testateur.

KELLER, VANGEROW, VERING, SCHMIDT Soutiennent qu'il y a nullité absolue de plein droit dès le principe; Justinien dit, en effet : nullam vim habere hujusmodi institutionem sancimus. BARTOLE et le glossateur MARTIN étaient du même avis.

Un système tout contraire remonte à BULGARE et même à l'épitomateur JULIEN; d'après ce système, c'est l'ancienne plainte en inofficiosité que le légitimaire lésé intente, mais l'effet en est limité désormais aux institutions; c'est la querela inofficiosi testamenti ex jure novo. Cette théorie dite de l'inofficiosité, admise par les principaux jurisconsultes de l'école française et de l'école hollandaise, a des partisans notables aujourd'hui, M. KOEPPEN, M. BRINZ.

PUCHTA, en partie d'accord avec la pratique allemande et la glose d'ACCURSE, soutient une théorie mixte, d'après laquelle il y a nullité de droit nouveau si le testateur n'a point donné de motif légal, et inofficiosité de droit nouveau s'il a donné un motif légal qui n'est pas vrai.

suorum per venenum aut alio modo insidiari tentaverit. 6. Si novercæ suæ aut concubinæ patris filius sese immiscuerit. 7. Si delator contra parentes filius extiterit et per suam delationem gravia eos dispendia fecerit sustinere. 8. Si quemlibet de prædictis parentibus inclusum esse contigerit, et liberi ... vel unus ex his in sua eum noluerit fidejussione suscipere... 9. Si convictus fuerit aliquis liberorum ex eo, quia prohibuit parentes suos condere testamentum. 10. Si præter voluntatem parentum inter arenarios vel mimos sese filius șociaverit et in hac professione permanserit, nisi forsitan etiam parentes ejusdem professionis fuerint. 11. Si alicui ex prædictis parentibus volenti suæ filiæ vel nepti maritum dare et dotem pro ea præstare, illa non consenserit, sed luxuriosam degere vitam elegerit. Si vero usque ad xxv annorum ætatem pervenerit filia et parentes distulerint eam marito copulare, et forsitan ex hoc contigerit in suum corpus eam peccare aut sine consensu parentum marito se, libero tamen, conjungere, hoc ad ingratitudinem filiæ nolumus computari... 12. Si quis de prædictis parentibus furiosus fuerit et ejus liberi, vel quidam ex his aut liberis ei non existentibus alii ejus cognati... obsequium ei et curam competentem non præbuerint, si quidem a tali sanatus fuerit infirmitate, erit ei potestas, utrum velit negligentem filium vel filios aut cognatos ingratum vel ingratos in suo scribere testamento... 13. Si unum de prædictis parentibus in captivitate detineri contigerit et ejus liberi sive omnes sive unus non festinaverint eum redimere... 14. Si quis de prædictis parentibus orthodoxus constitutus senserit suum filium vel liberos non esse catholicæ fidei nec in sacrosancta ecclesia communicare..., licentiam habeant pro hac maxime causa ingratos eos et exheredes in suo scribere testamento........

Ch. 4... Sancimus itaque, non licere liberis parentes suos præterire, aut quolibet modo rebus propriis, in quibus habent testandi licentiam, eos omnino alienare, nisi causas, quas enumerabimus, in suis testamentis specialiter nominaverint. Has autem esse decernimus: 1. Si parentes ad inte

« PreviousContinue »