Page images
PDF
EPUB

:

non adjuvantur. Et recte naturalia enim jura civilis ratio peremere non potest nec, quia desinunt sui heredes esse, desinere possunt filii filiæve aut nepotes neptesve esse : adoptivi vero emancipati extraneorum loco incipiunt esse, quia jus nomenque filii filiæve, quod per adoptionem consecuti sunt, alia civili ratione, id est emancipatione, perdunt.

Modestin, L. 1 § 2 Quis ordo in possessionibus : Intestati patris liberis bonorum possessio datur non tantum his, qui in potestate parentis usque in mortis tempus fuerunt, sed (et) emancipatis.

Ulpien, L. 1 § 5 Si tabulæ testamenti : Recte autem prætor a liberis initium fecit ab intestato successionis, ut, sicuti contra tabulas ipsis defert, ita et ab intestato ipsos vocat. § 6. Liberos autem accipere debemus quos ad contra tabulas bonorum possessionem admittendos diximus, tam naturales quam adoptivos, sed adoptivos hactenus admittimus, si fuerint in potestate: ceterum si sui juris fuerint, ad bonorum possessionem non invitantur, quia adoptionis jura dissoluta sunt emancipatione.

:

Paul, L. 4, même titre Liberi et capite minuti per edictum prætoris ad bonorum possessionem vocantur parentium, nisi si adoptivi fuerint: hi enim et liberorum nomen amittunt post emancipationem. Sed si naturales emancipati et adoptati iterum emancipati sint, habent jus naturale liberorum.

Le même, L. 1 §6 De Bonorum Possessionibus XXXVII, 1:... Quamvis enim jure civili deficiant liberi, qui propter capitis deminutionem desierunt sui heredes esse, propter æquitatem tamen rescindit eorum capitis deminutionem prætor.

Ulpien, L. 1 pr. De conjungendis cum emancipato XXXVII, 8: Si quis ex his quibus bonorum possessionem prætor pollicetur, in potestate parentis, cum is moritur, non fuerit, ei liberisque quos in ejusdem familia habuit (habebit), si ad eos hereditas suo nomine pertinebit neque notam exheredationis meruerunt, bonorum possessio ejus

partis datur, quæ ad eum pertineret, si in potestate permansisset, ita ut ex ea parte dimidiam (habeat), reliquam (reliquum) liberi ejus, hisque dumtaxat bona sua conferat. § 1. Hoc edictum æquissimum est, ut neque emancipatus solus veniat et excludat nepotes in potestate manentes, neque nepotes jure potestatis objiciantur patri suo. Cf. Marcellus, L. 3, même titre.

4. Les préteurs laissèrent subsister tout le système du droit civil conjointement avec leur système prétorien. Ils firent des ordres civils une deuxième classe prétorienne, celle des legitimi, comprenant donc les sui, qui, en cette qualité, ne viennent plus qu'en deuxième lieu, et l'agnat le plus proche, qui ne vient qu'en troisième.

En somme, cette évolution aboutit à quatre classes prétoriennes, lesquelles sont :

La classe unde liberi ;

La classe unde legitimi;

La classe unde cognati;

La classe unde vir et uxor.

Ce sont là les classes prétoriennes de la succession des ingénus.

Pour la succession des affranchis, il y en a quelques-unes de plus, savoir: le maître qui a affranchi du mancipium, rangé entre les légitimes et les cognats; le patron, la patronne, les enfants, les parents du patron ou de la patronne, entre les cognats et le conjoint; enfin, les cognats du patron en dernière ligne. De plus, le patron et ses enfants, qui ont déjà figuré dans les legitimi, et ses agnats sont appelés de nou

veau tout de suite après les cognats. Cette bonorum possessio liberti intestati n'est pas connue complétement et prête à la controverse.

5. Entre les différentes classes, il y a désormais succession.

Si personne de la première classe ne demande la bonorum possessio, le droit de la demander passe à la deuxième, de là à la troisième, enfin à la quatrième. Il se peut qu'une seule et même personne soit appelée dans plus d'une classe et se fasse envoyer en possession dans l'une après avoir négligé de le demander dans la précédente. Tel est le cas pour les enfants qui étaient sous la puissance immédiate du défunt; ils sont à la fois liberi, legitimi (sui) et cognats.

Quant à la succession de degrés, il n'en saurait être question dans la classe des liberi, puisque cette classe est régie par les principes du premier ordre civil, ni dans celle des legitimi, puisque in legitimis hereditatibus successio non est. En revanche, il y a succession de degrés dans la classe des cognats, comme il a été dit plus haut.

Tit. D. De successorio edicto XXXVIII, 9. Tit. C. De successorio edicto VI, 16.

Ulpien XXVIII, 7: Intestati datur bonorum possessio per septem gradus: primo gradu liberis; secundo legitimis heredibus; tertio proximis cognatis; quarto familiæ patroni; (quinto) patrono, patronæ, item liberis vel (parentibus) patroni patronæve; sexto viro, uxori; septimo cognatis manumissoris, quibus per legem Furiam plus mille asses capere licet... 10. Bonorum possessio datur parentibus et liberis intra annum, ex quo petere

potuerunt; ceteris intra centum dies. 11. Qui omnes intra id tempus si non petierint bonorum possessionem, sequens gradus admittitur, perinde atque si superiores non essent; idque per septem gradus fit.

:

§ 3 J. De Bonorum Possessionibus III, 9: ... (Prætor) cum de testamentis prius locutus est, ad intestatos transitum fecit. Et primo loco suis heredibus et his, qui ex edicto prætoris suis connumerantur, dat bonorum possessionem quæ vocatur UNDE LIBERI. Secundo legitimis heredibus tertio decem personis, quas extraneo manumissori præferebat (sunt autem decem personæ hæ: pater mater avus avia tam paterni quam materni, item filius filia nepos neptis tam ex filio quam ex filia, frater soror sive consanguinei sive uterini): quarto cognatis proximis : quinto tum quam ex familia sexto patrono et patronæ liberisque eorum et parentibus septimo viro et uxori : octavo cognatis manumissoris. § 4... Nostris constitutionibus omnia corrigentes... admisimus... ab intestato UNDE LIBERI et UNDE LEGITIMI bonorum possessiones. § 5. Quæ autem in prætoris edicto quinto loco posita fuerat, id est UNDE DECEM PERSONÆ, eam pio proposito et compendioso sermone supervacuam ostendimus... § 6-8. § 9. Cum igitur plures species successionum prætor introduxisset easque per ordinem disposuisset et in unaquaque specie successionis sæpe plures extent, dispari gradu personæ : actiones creditorum differantur, sed haberent quos convenirent, et ne facile in possessionem bonorum defuncti mittantur et eo modo sibi consulerent, ideo petendæ bonorum possessioni certum tempus præfinivit. Liberis itaque et parentibus tam naturalibus quam adoptivis in petenda bonorum possessione anni spatium, ceteris centum dierum dedit. § 10. Et si intra hoc tempus aliquis bonorum possessionem non petierit, ejusdem gradus personis aderescit : vel si nemo sit deinceps, ceteris proinde bonorum possessionem ex successorio edicto pollicetur, ac si is qui præcedebat ex eo numero non esset. Si quis itaque delatam sibi bonorum possessionem repudiaverit, non quo usque

ne

tempus bonorum possessioni præfinitum excesserit expectatur, sed statim ceteri ex eodem edicto admittuntur. - § 7 J. De legitima agnatorum successione III, 2. Voyez § 23.

§ 25.

-

Le droit impérial antérieur à Justinien.

Auteurs cités au § 23.

1. Le sénatusconsulte Tertullien, voté probablement sous Hadrien, donna à la mère mariée hors puissance et ayant le jus liberorum un droit de succession ab intestat dans la classe des legitimi, en vertu duquel elle concourt avec la sœur, tout en étant exclue par le frère. Le principe de l'hérédité cognatique fut introduit ainsi dans le droit civil.

Tit. D. Ad Senatusconsultum Tertullianum XXXVIII, 17. Tit. J. De Senatusconsulto Tertulliano III, 3.

Ulpien XXVI, 8: Intestati filii hereditas ad matrem ex lege.duodecim tabularum non pertinet; sed si jus liberorum habeat, ingenua trium, libertina quatuor, legitima heres fit ex senatusconsulto Tertulliano; si tamen ei filio neque suus heres sit quive inter suos heredes ad bonorum possessionem a prætore vocatur, neque pater, ad quem lege hereditas bonorumve possessio cum re pertinet, neque frater consanguineus: quod si soror consanguinea sit, ad utrasque pertinere jubetur hereditas.

Paul IV, 9 Ad Senatusconsultum Tertullianum.

Pr. J. De Senatusconsulto Tertulliano: Lex duodecim tabularum ita stricto jure utebatur et præponebat masculorum progeniem et eos, qui per feminini sexus necessitudinem sibi junguntur, adeo expellebat, ut ne quidem inter

1 Introduction historique, § 127.

« PreviousContinue »