uxore quae in manu ipsius esset, vel nuru adoptivo, dabatur aeque patroquae in manu filii eius fuerit, datur aeque no contra hunc suum heredem patrono adversus hos suos heredes partis partis dimidiae bonorum posdimidiae bonorum possessio. prosunt au- sessio. prodesse autem liberto tem liberto ad excludendum patronum nasolebant ad excludendum patroturales liberi, non solum quos in num naturales liberi, non solum quos potestate mortis tempore habet, sed in potestate mortis tempore habebat, etiam emancipati et in adoptionem sed etiam emancipati et in adoptiodati, si modo aliqua ex parte heredes nem dati, si modo ex aliqua parte scripti sint, aut praeteriti contra ta- heredes scripti erant, aut praeteriti bulas testamenti bonorum possessio- contra tabulas bonorum possessionem nem ex edicto petierint: nam exhe- ex edicto petierant: nam exheredati redati nullo modo repellunt patronum. nullo modo repellebant patronum. ($2.) ($ 42.) Postea lege Papia aucta sunt Postea lege Papia adaucta sunt iura iura patronorum quod ad locupletio- patronorum qui locupletiores libertos res libertos pertinet. Cautum est enim ea habebant. Cautum est enim, ut ex lege, ut ex bonis eius qui sestertiorum bonis eius qui sestertiorum cennummorum centum milium plurisve patrimo- tum millium patrimonium reliquenium reliquerit, et pauciores quam tres rat, et pauciores quam tres liberos liberos habebit, sive is testamento fa- habebat, sive is testamento facto cto sive intestato mortuus erit, virilis pars patrono debeatur. itaque cum unum filium unamve filiam heredem reliquerit libertus, perinde pars dimidia patrono debetur, ac si sine ullo filio filiave moreretur; cum vero duos duasve heredes reliquerit, tertia pars debetur; si tres relinquat, repellitur patronus. [linea vacua.]

sive intestato mortuus erat, virilis pars patrono debebatur. itaque cum unum filium filiamve heredem reliquerat libertus, perinde pars dimidia patrono debebatur, acsi is sine ullo filio filiave decessisset; cum duos duasve heredes reliquerat, tertia pars debebatur patrono; si tres reliquerat, repellebatur patronus.

$ 43. In bonis libertinarum nullam iniuriam antiquo iure patiebantur patroni. cum enim hae in patronorum legitima tutela essent, non aliter scilicet testamentum facere poterant quam patrono auctore [II. 118. 122]. itaque sive auctor ad testamentum faciendum factus erat, neque tantum, quantum vellet, testamento sibi relictum erat, de se queri debebat, qui id a liberta impetrare potuerat. si vero auctor ei factus non erat, etiam tutius hereditatem morte eius capiebat; nam neque suum heredem liberta relinquebat qui* posset patronum a bonis eius vindicandis repellere. ($ 44.) Sed postea lex Papia cum quattuor liberorum iure libertinas tutela patronorum liberaret [1. 194], et eo modo inferret, ul iam sine patroni tutoris auctoritate testari possent, prospexit, ut pro numero liberorum quos superstites liberta** habuerit virilis pars patrono debeatur ex bonis eius, quae omnia iuris [2 lin.] ad patronum pertinet.

*) ita ex coniect. Huschkii.

**) ita Goeschen, secundum Ulp. XXIX. 3.

a) cf. fr. 16. pr. D. de iure patronatus (37. 14.).

a

$ 45. Quae autem diximus de patrono, eadem intellegemus et de filio patroni, item de nepote ex filio, et de pronepote ex nepote filio nato prognato. ($ 46.*) Filia vero patroni, item neptis ex filio, et proneptis ex nepote filio nato prognata, quamvis idem ius habeant, quod lege XII tabularum patrono datum est, Praetor tamen vocat tantum masculini sexus patronorum liberos: sed filia, ut contra tabulas testamenti liberti vel ab intestato contra filium adoptivum vel uxorem nurumve dimidiae partis bonorum possessionem petat, trium liberorum iure lege Papia consequitur: aliter hoc ius non habet. (§ 47.) Sed ut ex bonis libertae suae quattuor liberos habentis virilis pars ei deberetur, liberorum quidem iure non est conprehensum, ** ut quidam putant. sed tamen intestata liberta mortua, verba legis Papiae faciunt, ut ei virilis pars debeatur. si vero testamento facto mortua sit liberta, tale ius ei datur, quale datum est patronae tribus liberis honoratae, ut proinde bonorum possessionem habeat, quam patronus liberique contra tabulas testamenti liberti habent: quamvis parum diligenter ea pars legis scripta sit. ($ 48.) Ex his apparet extraneos heredes patronorum longe remotum ab omni eo iure iri, quod vel in intestatorum bonis vel contra tabulas testamenti patrono competit.

$ 49. Patronae olim ante legem Papiam hoc solum ius habebant in bonis libertorum, quod etiam patronis ex lege x11 tabularum datum est. nec enim ut contra tabulas testamenti, in quo praeteritae erant, vel ab intestato contra filium adoptivum vel uxorem nurumve bonorum possessionem partis dimidiae peterent, Praetor similiter ut patrono liberisque eius concessit. ++ ($50.) Sed postea lex Papia duobus liberis honoratae ingenuae patronae, libertinae tribus, eadem fere iura dedit quae ex edicto Praetoris patroni habent. trium vero liberorum iure honoratae ingenuae patronae ea iura dedit quae per eandem legem patrono data sunt: libertinae autem patronae non idem iuris praestitit. (§ 51.) Quod autem ad libertinarum bona pertinet, si quidem intestatae decesserint, nihil novi patronae liberis honora

*) §§ 45. 46. ex coni. Hollw., Huschk., Lachm., Böck. cf. Ulp. XXIX. 5. **) ita Göschen. Huschke: debeatur opus ei non est.

***) sic fere ex coniect. Huschkii.

-

†) ita Böcking; Huschke proponit: remotos esse ab omni eo iure hereditario, quod rel.

††) ex coniect. Göschenii, cfr. 17. D. de bonis libert. (38. 2.)

a) cf. infra § 58 et Gai fr. 5. D. de bonis libert. (38. 2.) Inst. III. 8. pr.