Paul, lib. 1. ad ed. 64) Cf. rubr. leg. Flav. Salp. 22. 5) Ex interdicto Quorum bon. L. 1 pr. De quor. bon. (43, 2). 6) Cf. Gai. 2, 104. 7) sine praesummere sibique habere Cd. sc. R. accepta pro P. et neglectis quattuor primis litteris, quas suspicor significasse Si Non Potest Mancipare (velut absens), ut haec formula sinendi modo legandi in rebus mancipi per damnationem legatis in usu fuerit (cf. Gai. 2, 204. 214. L. 30. §. 1. D. de leg. 3.) indeque omnino origo legati sinendi modo adhuc ignorata repetenda videatur. 8) Haec Cd. alio loco sub litteraT et ed. tanquam propriam notam repetunt. Revera apud Probum haec et tres sequentes notae unam formulam coniunctim legendam effecisse videntur. 9) Cf. L. 16. 22. 37. D. de auro arg. (34, 2). 70) Cf. L. 8. L. 32. §. 6. D. eod. 1) Cf. L. 1. §. 1. D. de tigno (47, 3). 2) Sic mihi videor restituisse Probi probam formulam, in Cd. male in haec quinque frusta discerptam et passim corruptam: F.T. C. familiam testamenti causa (et post sub lit. T: T. C. testamenti causa) L. C. libertatis causa M. C. M. mortis causa manumissa V.R. C.

C

2

uindicta recte neempet (iam Moms. correxit competet). Videtur cautela testamento adscripta monendae de iuribus suis familiae causa, quam mortis causa testator liberaverat. De eiusmodi manumissionibus vid. L. 15. D. de manumiss. (40, 1). Et testamentariae quidem manumissiones omissa causa testamenti intercidunt (L. 17. D. si quis omissa c. t. 29, 4). Sicut vero mortis causa donationes ne quidem accusato testamento auferuntur, quod fit legatis et libertatibus testamento datis (L. 5. SS. 15. 17. D. de his quae ut ind. 34, 9), multo minus libertas mortis causa vindicta data omissa causa testamenti infringi debet. 73) manunumisit Cd. principium est edicti de bonis libertorum' Moms. 4) Correxi. M. Cd. ed. Cf. L. 20. SS. 6. 17. D. de her. pet. (5, 3). Spectabat vero ad stipulationem, quae post memoratur, his rebus recte praestari. Cf. Goeddaeus ad L. 71. §. 1. D. de verb. sign. (50, 16). 5) Spectabat fortasse infamiam. Cf. Gai. 4, 182. Ceterum dubito, an trium litterarum nota ex Probo fuerit. 6) Cf. L. 53 pr. D. de verb. sign. (50, 16). Paul. S. R. 2, 32. §. 1. 7) Cf. L. 7. §. 3. L. 37 pr. D. de op. libert. (38, 1). $) Utraque formula spectabat titulum de rebus creditis. Cf. L. Rubr. c. 21. Ľ. 2. S. 1. D. de reb. cred. (12, 1). 9) Cf. not. 74. 80) fidei promissor Cd. ed. 1) finibus regnandis Cd. ed. 2) Cf. L. 5. 6. §. 1. L. 7. §. 1. D. quib. ex caus. in poss. (42, 4) et nota antiquiorem vocem 'se dolo',

(claruit Vespasiano, Tito et Domitiano imperantibus).

Ad edictum aedilium curulium.

1. Caelius Sabinus in libro, quem de edicto aedilium curulium composuit, Labeonem refert, quid esset morbus, hisce uerbis definisse: Morbus est habitus cuiusque corporis contra naturam, qui usum eius facit deteriorem'. Sed morbum alias in toto corpore accidere dicit, alias in parte corporis. Totius corporis morbum esse, ueluti sit phthisis aut febris, partis autem, ueluti sit caecitas aut pedis debilitas. Balbus autem',

cuius loco Iulianus posuit 'sine dolo'. 3) Integram formulam habet L. 26. S. 9. D. quib. ex caus. mai. (4, 6). 4) restitutus Cd. An restituito forma Iuliano antiquiore? Ad rem cf. Gai. 4, 164, 5) Non videtur Probi esse. 6) sc. ea res pertinet. Cf. L. 19 pr. D. de adopt. (1, 7). ~7) Supplevi. Cf. L. 25. §. 1. D. loc. (19, 2) si ostia fenestrasve nimium corruptas locator non restituat. L. 59. D. de rei vind. (6, 1). 8) quem Cd. ed. 9) Cf. L. 85. D. de leg. 3. L. 7. D.de auro arg. (34,2). Potest, ut haec a maiore illa formula (not. 68.) abscissa primitus illa secuta sint T. T. A. A. A. et explicari debeant Quod Meum Est vel Quae Mea Erunt. 90) Cf. Fr. Vat. 67. 1) A. D. magnus Cd. Non possunt haec cum Momseno ad sacramentum quingenarium referri; hoc enim erat rerum mile aeris plurisve ipsumque non Aeris D sed D Aeris. Spectant potius aut legem Furiam testamentariam, de qua vid. Gai. 2, 225., aut, quod magis probo, legis Cinciae exceptionem. Cf. Ulp. 1, 1. L. 5. §. 2. D. de dol. mal. exe. (44, 4). 2) Sextii Cd. 3) Ex Medma s. Medama in Bruttis, olim Locrensium oppido, oriundi. Strab. 6, 1. §. 5. p. 256. Plin. N. H. 3, 10. §. 73. Mel. 2, 4. Mediuani Cd. ed. vox nihili ideoque sine mora corrigenda.

inquit, et atypus uitiosi magis, quam morbosi sunt, et equus mordax aut calcitro uitiosus, non morbosus est. Sed cui morbus est, idem etiam uitiosus est. Neque id tamen contra fit; potest enim, qui uitiosus est, non morbosus esse. Quamobrem cum de homine morboso agetur, 'aeque', 1 inquit, ita dicetur: QUANTO OB ID VITIVM MINORIS SIT". 4, 2. SS. 3-5.

1

Gell.

2. 2Pilleatos seruos uenum solitos ire, quorum nomine uenditor nihil praestaret, Caelius Sabinus iurisperitus scriptum reliquit. Cuius rei causam esse ait, quod eiusmodi conditionis mancipia insignia esse in uendundo deberent, ut emptores errare et capi non possent, neque lex uendundi opperienda esset, sed oculis iam praeciperent, quidnam esset mancipiorum genus ; 'sicuti' inquit, 'antiquitus mancipia iure belli capta coronis induta ueniebant et idcirco dicebantur sub corona uenire. Namque ut ea corona signum erat captiuorum uenalium, ita pilleus impositus demonstrabat, eiusmodi seruos uenundari, quorum nomine emptori uenditor nihil praestaret'. Gell. 6 (7), 4. SS. 1-3.

1. Id etiam memini legere me in libro Aristonis iureconsulti, haudquaquam indocti uiri, apud ueteres Aegyptios, quod genus hominum constat et in artibus repperiendis sollertes extitisse et in cognitione rerum indagandarum sagaces, furta omnia fuisse licita et impoenita. Gell. 11, 18. §. 16.

1) Scripsi; neque Cdd. ed. Hertz., quod sensus loci ferre non videtur: nequam (vel nequaquam) alii. An aeque tm (tamen)? 2) Vix dubitandum, quin Gellius haec ex eodem libro sumserit. Cf. Zimmern hist. iur. Rom. T. I. §. 87. not. 6.

1) Vid. est de hoc Ian. Iust. Enschede de T. Aristone ICto Rom. L. B. 1829. 4.

LAELIVS FELIX

(sub imp. Hadriano). 1
Ad Q. Mucium.

1. In libro Laelii Felicis ad Q. Mucium primo scriptum est, Labeonem scribere etc. (cf. supra M. Antistium Labeonem n. 22.). lisdem comitiis, quae calata appellari diximus, et sacrorum detestatio et testamenta fieri solebant. Tria enim genera testamentorum fuisse accepimus: unum, quod calatis comitiis in populi contione fieret, alterum in procinctu, cum uiri ad proelium faciendum in aciem uocabantur, tertium per familiae mancipationem, cui aes et libra adhiberetur. Gell.

15, 27. §§. 1-3.

2. In eodem Laelii Felicis libro haec scripta sunt: Is, qui non 'uniuersum 3 populum, sed partem aliquam adesse iubet, non comitia, sed concilium edicere debet. Tribuni autem neque aduocant patricios, neque ad eos 'ferre ulla de re possunt. Ita ne leges quidem proprie, sed plebisscita appellantur, quae tribunis plebis ferentibus accepta sunt: quibus rogationibus aute patricii non tenebantur, donec Q. Hortensius dictator legem tulit, ut eo iure, quod plebs statuisset, omnes Quirites tenerentur'. Gell. 15, 27. §. 4.

3. Item in eodem libro hoc scriptum est: Cum ex generibus hominum suffragium feratur, curiata comitia esse; cum ex censu et aetate, centuriata, cum ex regionibus et locis, tributa. centuriata autem comitia intra pomerium fieri nefas esse, quia exercitum extra urbem imperari oporteat, intra urbem imperari ius non sit. Propterea centuriata in campo Martio haberi exercitumque imperari praesidii causa solitum,

1) Sequor communem opinionem eorum, qui hunc eundem Laclium esse statuunt, cuius in L. 3. D. si pars hered. (5, 4.) mentio fit: quanquam in hoc scriptore omnia incerta sunt et ipsum nomen, quoties commemoratur, in libris mss. variatur. Cf. Zimmern. hist. iur. Rom. I. §. 89. et interpr. ad Gell. 15, 27. 2) Haec quoque ex eodem libro petita esse, vix dubitabit, qui sententiarum nexum ipsumque rei, de qua agitur, argumentum reputaverit. 3) ut uniuersum ed. Hertz. 4) Scripsi; referre Cdd, edd.