his Sententiis multum profectum esse. Quod etiam cadit in novissimas editiones, Lud. Arndtsii alioqui diligentissimam, quae prodiit in Corpore iuris anteiust. Bonnensi et separatim Bonnae 1833., et Gust. Haenelii in lege Rom. Visigothorum edita Lips. 1849. Nam ne varietas quidem lectionum Haeneliana in his editionibus adhibita est, non ab Arndtsio, qui eam nondum noverat, cum editionem suam componeret, non ab Haenelio, qui omnino non id egit, ut Paullum, sed ut legem Romanam Visigothorum quam plenissimam et integerrimam praestaret.

Nos vero eo quam maxime incubuimus, ut etiam has veteris iuris reliquias ab omnibus vitiis, quoad fieri posset, purgatas suo nitori restitueremus, ceterum totius instituti nostri memores. Itaque in ipso textu eas tantum sententias perscriptas dedimus, quas Breviarii codices subministrant; reliquas, quae in Digestis vel in hoc ipso, quod edimus, corpore exstant, ut chartae parceremus, suo loco allegari satis habendum erat. Quo in loco definiendo licet rectius interdum superioribus editoribus versati esse nobis videamur (quaedam acute monstrante Heimbachio in Repert. Lips. 1843. III. p. 139 seq.), multum tamen abest, ut res iam confecta esse putari possit. Interpretationem Alaricianam omisimus. Codicum mss. diligenter est ratio habita, ita tamen, ut eas tantum lectiones, quae usum aliquem praeberent, indicaremus, qua in re numeri, quibus codices insignire vitandi erroris causa placuit, ad catalogum Haenelianum in praefatione legis Rom. Visig. referendi sunt. Denique ubi nostra lectio cum Arndtsiana consentiret, nihil monentes, ubi vel ab omnibus vel certe a novissimorum editorum editionibus discreparet, hoc quoque in notis indicavimus. Iam vero, num quid profecerimus, tu ipse, lector, vide.

6) Nec meum tantum hoc iudicium est. Cf. Heimbach. Repert. Lips. III. p. 137 seq. Boecking. Pandect. §. 22. p. 74.

IVLII PAVLLI SENTENTIARVM AD FILIVM

LIBER PRIMVS.

[Ex hoc libro sunt et hoc loco videntur locandae
L. 5. D. de officio assessorum (1, 22).

L. 22 pr. SS. 1-7. D. ad municipalem (50, 1). 1
L. 7 pr. SS. 1-3. D. de decurionibus (50, 2).

L. 16 pr. §§. 1-3. D. de muner. et honor. (50, 4).
L. 10 pr. SS. 1-4. D. de vacat. et excusat. mun. (50, 5). ?
L. 12 pr. §. 1. D. eod. 3

L. 10 pr. §. 1. D. de legationibus (50, 7).

L. 5 pr. §. 1. D. de reb. ad civit. pertinent. (50, 8). a L. 46 pr. §. 1. D. de damno inf. 39, 2).3]

21. De his rebus pacisci possumus, de quibus transigere licet; '(et) 3 ex his enim pacti obligatio solummodo nascitur. [Consult. 4, 3.]+

1) Ad pr. cf. Savigny Zeitschr. f. gesch. RW. IX. p. 91. In S. 2. lege contulerunt; in §. 5.: itemque nepotes et (neptes), pronepotes et proneptes ex filio. 2) In S. 2. pro militi malim militib.(bus); in S. 3. cum Rittershus. leg. aucti. 3) Hic et in L. 8 pr. D. de legalion. (50, 7) pro uacationis malim uacationibus. Cf. L. 6. 7. D. ib. 4) In pr. pro quod lege quam coll. L. 3 pr. D. de lege Iul. de ann. (48, 12). L. 8. D. ad municip. (50, 1). 5) In S. 1. malim Domo sumptu publico exstructa.

Tit. 1. 1) Genuinus Paullus etiam transactionum mentionem habuisse videtur. Cf. Consult. 4, 3. Tit. Th. C. 2, 9. De Gr. C. vid. Haenel. p. 1. 2) Ex Cdd. 12. 13. 16. 172. 3) Geminavi; et ex his sc. rebus transactis. Cf. ex. gr. L. 28. C. de transact. (2, 4). 4) Ed. Arndts. haec ponit in fine tit. (§. 6.); sed in Consult. antecedunt nullis interiectis sequentem sententiam. De hac sententia cf. Schilling Bemerk. p. 370.

2. In bonae fidei contractibus pactum conuentum alio pacto dissoluitur, et licet exceptionem pariat, replicatione tamen excluditur. 63. Pacto conuento Aquiliana stipulatio subiici solet: sed consultius est huic poenam quoque subiungere, quia rescisso quoquo modo pacto poena ex stipulatu repeti potest.

[Consult. 7, 5.]'

4. Neque contra leges, neque contra bonos mores pacisci possumus.

[Consult. 4, 7. De criminibus propter etc.]9

105. De rebus litigiosis et conuenire et transigere pos[5] post rem iudicatam pactum, nisi donationis

sumus:

causa interponatur, seruari non oportet.

2

[L. 6. D. de in ius vocando (2, 4).

L. 19. D. de iure patronatus 37, 14).]

TIT. II. DE COGNITORIBVS 'ET PROCVRATORIBVS. 1

1. Omnes infames, qui postulare prohibentur,2 cognitores fieri non possunt, etiam uolentibus aduersariis. 2. Feminae in rem suam cognitoriam operam suscipere nou prohibentur.

5) Ex Consult. 4, 4. Brev. Alar. et A. ed. h. 1. tantum habent: Omne pactum posteriore pacto dissoluitur, licet pariat exceptionem, quae ex illis videntur breviata. De re cf. L. 7. §. 2. L. 27. §. 2. D. de pact. (2, 14). L. 72. D. de contr. empt. (18, 1). Gai. 4, 126. 6) Ex Cdd. 12. 13. Eadem exstat et rectior quidem, ut videtur, in L. 15. D. de transact. (2, 15). 7) Cf. L. 7. §. 7. D. de pact. (2, 14). Ed. A. hanc S. sub numero 4. post S. 4. locavit. 8) Extat etiam in Consult. 4, 7. 7, 4. 9) In A. ed. est §. 7. In Consult. 4. nullo verbo interiecto sequitur Sum 4., quem ordinem confirmat Interpr. h. l. 10) Ex Cdd. 12. 13. 16. 17a. Cf. Cic. pro Com. 11. L. 1. D. de transact. (2, 15). 1) Extat etiam in Consult. 4, 6. Cf. L. 23. S. 1. D. de cond. ind. (12, 6). L. 32. C. de transact. (2, 4); infra 1, 19. S. 2. 2) De SS. 6. 7. cf. not. 4. 9.

Tit. II. 1) Ex Cd. 24. Omittit ed. A. Cdd. plerique et ed. Haen. invertunt: de proc. et cogn. Sed cf. Th. C. 2, 12. et Fr. Vat. fin. Sub hoc tit. Paullus de cognitoribus sententias et de his, quae iis cum procuratoribus erant communia (cf. Fr. Vat. 322. 323), posuisse videtur. 2) Ad ceteros igitur infames pertinebat exceptio cognitoria. Gai. 4, 124. §. ult, 1. de exc. (4, 13).

3. In rem suam coguitor procuratorue ille fieri potest, qui pro omnibus postulat.

a. b. c. d. Fr. Vat. 340.]

[3a.

4. 3 Actio iudicati non solum in dominum aut domino, sed etiam heredi et in heredem datur.

TIT. III. DE PROCVRATORIBVS.

1. Mandari potest procuratio '(et) praesenti (et absenti), 1 et nudis uerbis et per litteras et per nuntium et apud acta praesidis et magistratus. 2. Procurator aut ad litem aut ad omne negotium aut ad partem negotii aut ad res administrandas datur.

TIT. IV. DE NEGOTIIS GESTIS.

1. Qui negotia aliena gerit et bonam fidem et exactam diligentiam rebus eius, pro quo interuenit, praestare debet. 2. Tutor post finitam tutelam si in administratione duret, actione negotiorum gestorum pupillo uel curatori eius tenebitur.

[L. 37 pr. D. de neg. gest. (3, 5).]

3. 3 Si pecuniae quis negotium gerat, usuras quoque totius temporis praestare cogetur, et periculum eorum nominum, quibus collocauit, agnoscere, si litis '(contestatae) 1

4

3) Cf. Fr. Vat. 317. 331. L. 7. Th. C. de cognit. (2, 12). L. 28. D. de procur. (3, 3).

Tit. 111. 1) Supplevi. Cf. L. 1. §§. 1. 3. D. de procur. (3, 3). Vestigia iacturae videntur praesens praesenti Cdd. 5. 9. praesen

tibus 7.

Tit. IV. 1) Cf. L. 20. usur. (4, 32).

C. de neg. gest. (2, 19). L. 24. C. de 2) Cf. L. 13. 14. D. de tut. et rat. distr. (27, 3). L. 6 3) Extat etiam in L. 37. §. 1. D. de 4) Supplevi. Cf. Dig.

pr. D. de negot. gest. (3, 5). neg. gest. (3, 5), sed mutata.

tempore soluendo non sint: hoc enim in bonae fidei iudiciis seruari conuenit. 4. 5 Mater, quae filiorum suorum rebus interuenit, actione negotiorum gestorum et ipsis et eorum tutoribus tenebitur. 5. 6 Filiusfamilias aut seruus si negotium alicuius gerat, in patrem dôminumue peculio tenus actio dabitur. 6. Si pater uel dominus seruo uel filiofamilias negotia aliena 'gerenda' commiserit, in solidum tenebitur. 7. 8 Pater s▷ emancipati filii res sine ulla exceptione a se donatas administrauerit, filio actione negotiorum gestorum tenebitur. 8. Qui, cum tutor curatorue non esset, pro tutore curatoreue res pupilli adultiue administrauit, actione negotiorum gestorum pro tutore curatoreue9 tenebitur.

[L. 47 pr. S. 1. D. de neg. gest. (3, 5).]

TIT. V. DE CALVMNIATORIBVS.

11. Calumniosus est, qui sciens prudensque per fraudem negotium alicui comparat. 2. Et in priuatis et in publicis iudiciis omnes calumniosi extra ordinem pro qualitate admissi plectuntur.

1TIT. VIA. DE FVGITIVIS.

1. 2Seruus a fugitiuario comparatus intra decem annos manumitti 'contra3 prioris domini uoluntatem non potest. 2. 4 Contra decretum amplissimi ordinis fugitiuum in fuga

5) Cf. L. 24. C. de usur. (4, 32). L. 32. §. 1. D. de neg. gest. (3, 5). 6) Cf. L. 14. D. h. t. 7) Cd. 26. agenda (ubi a adhaesit ex aliena, er notatum erat) reliqui et edd. aliena agenda negotia edd. contra omnes paene Cdd. 8) Extat mutata in L. 37. S. 2. D. h. t. 9) Sic ex demonstratione actionem designat, quae vulgo protulelae dicitur. Cf. L. 1. SS. 1. 3. 4. L. 2. 3. 4. 5. D. de eo, qui pro tut. (27, 5). L. 4. C. qui dar. tul. (5, 34).

Tit. V. 1) SS. 1. 2. extant etiam in Consult. 6, in L. 3. D. ad SC. Turpill. (48, 16).

2. praeterea

Tit. VIA. 1) Totus est ex C. Vesontino et alieno loco hic auctore Cuiacio insertus. Magis enim pertinet ad officium praefecti vigilum vel magistratuum municipalium, de quo Paullus ante tit. I. Visig. egerat. Cf. inscr. L. 1. D. de fugit. (11, 4). 2) Cf. L. 12. D. de manumiss. (10, 1). L. 2. §. 2. D. ad leg. Fab. (48, 15). L. 6. C. eod. (9, 20). 3) Malim cum Rittersh. citra. 4) Cf. L. 2. L. 6. S. 2. D. ad leg. Fab. (48, 15). L. 6. C. eod.