οφειληκότων τῷ δημοσίῳ λόγῳ. Κελεύω σὖν· ὅστις ἂν ἐνθάδε (22) ἐπίτροπος τοῦ κυρίου ἢ οἰκονόμος ὕποπτόν τινα ἔχῃ τῶν ἐν τοῖς δημοσίοις πράγμασι ὄντων, κατέχεσθαι αὐτοῦ τὸ ὄνομα ἢ προγράφειν, ἵν[α μηδ]εὶς τῷ τοιούτῳ συνβάλλῃ, (33) ἢ μέρη τῶν ὑπαρχόντων αὐτοῦ κατέχειν ἐν τοῖς δημοσίοις γραμματοφυλακίοις πρὸς ὀφείλημα. Ἐὰν δὲ τις, μήτε ὀνόματος κατεσχημένου, μήτε τῶν ὑπαρχόντων κρατου(24)μένων, δαν[ε]ίσῃ νομίμως λαβὼν ὑποθήκην, ἢ φθάσῃ ἃ ἐδάν[ε]ισεν κομίσασθαι, ἢ καὶ ὠνήσηταί τι, μὴ κατεχομένου τοῦ ὀνόματος μηδὲ τοῦ ὑπάρχοντος, οὐδὲν πράγμα ἕξει· (25) τὰς μὲν γὰρ προῖκας, ἀλλοτρίας οὔσας καὶ οὐ τῶν εἰ ληφότων ἀνδρῶν, καὶ ὁ θεὸς Σεβαστὸς ἐκέλευσεν καὶ οἱ ἔπαρχοι ἐκ τοῦ φίσκου ταῖς γυναιξὶ ἀποδίδοσθαι, ὧν βεβαίαν δεῖ (26) τὴν πρωτοπραξίαν φυλάσσειν.

obnoxiis. Iubeo igitur, si quis posthac procurator Caesaris aut dispensator suspectum aliquem eorum habeat, qui in publicis negotiis versantur, aut nomen eius detineri aut proscribi, ne quis cum eo contrahat, aut partes bonorum eius pro debitis retineri in publicis tabulariis. Si quis autem alicui cuius neque nomen detentum est neque bona possessa, crediderit hypotheca legitime accepta, aut quae crediderit antea ab eo receperit, aut ab eo emerit aliquid, neque nomine neque bonis detentis, nihil negotii ei fiet. Dotes enim, cum alienae sint neque virorum qui eas acceperant, etiam divus Augustus iussit et praefecti a fisco mulieribus reddi, quarum privilegium exigendi firmum servari oportet.

††70. Edictum XVvirum sacris faciundis de luctu feminarum minuendo per ludos saeculares a. 737.

Ex commentario XVvirum, de quo supra p. 183 in exordio diximus, inter alia eorum edicta ad ludos saeculares pertinentia hoc visum est recipere; est ibi v. 110-114.

(110) XVvir(i) s(acris) f(aciundis) dic(unt). (111) Cum bono more et proind[e c]elebrato frequentibus exsemplis quandocumq[ue ilusta laetitiae publicae caussa fuit, (112) minui luctus matrona[r]um placuerit, idque tam sollemnium sacroru[m 7]udorumque tempore referri (118) diligenterque opserva[r]i pertinere videatur et ad honorem deorum et ad [m]emoriam cultus eorum: statuimus (114) offici nostri esse per edictum denuntiare feminis, uti luctum minuant.

71. Decretum XVvirum sacris faciundis a. 289.

C. I. L. 10,353 n. 3698; Or. 2263. E tabula marmorea Cumis prope castellum Baianum reperta a. 1785, edita post alios a me 1. 1. Continet decretum decurionum Cumanorum factum die 23. m. Maii a. 289, quo sacerdos Matris Deum creatur (v. 1—15), et epistulam XVvirum Romanorum datam die 17. Aug. eiusdem anni, quo sacerdos creatus confirmatur.

(I.) M. Magrio Basso, L. Ragonio (2) Quintiano cos.1 k. lunis.~ I (3) Cumis in templo divi Vespa(4)siani, in ordine decurionum, (5) quem M. Mallonius Undanus (6) et Q. Claudius Acilianus praet(ores) (7) coegerant. Scribundo sorte (8) ducti adfuerunt Caelius Pan(9)nychus, Curtius Votivos, Considi(10)us Felicianus.

Referentibus pr(aetoribus) (11) de sacerdote faciendo Matris (12) Deae Baianae in locum Restituti (13) sacerdotis defuncti placuit uni(14)versis Licinium Secundum (15) sacerdotem fieri. ~ (II.) (16) XV(viri) sac(ris) fac(iundis) pr(aetoribus) (17) et magistratibus Cuman(is) sal(utem).

(18) Cum ex epistula vestra cognove(19)rimus creasse vos sacerdotem (20) Matris Deum Licinium Secundum (21) in locum Claudi Restituti defunc(22)ti2, secundum voluntatem vestra(m) (23) permisimus ei occavo et (24) corona dum taxat intra (25) fines coloniae vestrae uti. (26) Optamus vos bene valere.

(27) Pontius Gavius Maximus (28) pro magistro suscripsi XVI kal. (29) Septembres M. Umbrio Primo, (30) T. Fl(avio) Coeliano cos.

72. Decretum pontificum.

C. I. L. 10,2,985 n. 8259. Prope Tarracinam nuper repertum loco antiquo in pilis duabus collocatis hinc inde ad ingressum sepulcri. Cf. titulus urbanus Orell. 794: reliquiae traiectae (scilicet ex Selinunte Ciliciae Romam) ex permissu collegii pontificum piaculo facto.

[D(is)] M(anibus). (2) [C]ollegi(3)[u]m pon[ti(4)]icum d[e]- I. (5)crevit, si e(6)a ita sunt (7) que libelo (8) [c]ontene(9)ntur, pla(1)cere per (11) [mitte]re3 puela(12)[m, d[e] q(ua) agatu(13)[r, s]acelo (1) [eximere et i]ter(2)[um ex] pra(3)[escripto II. 1) Consules ordinarii a. 289 sunt v. 12, eiusdem anni suffecti in fine v. 29.30. 2) defunc cui. 3) Spatium quod vacat cum non plus duas litteras capiat, quadratarius errarit necesse est quibusdam omissis; notio

(4) [d]eponer(5)e et script()uram titu(7)li at prist(8)inam for(9)mam rest(10)ituere pia(11)culo prius (2) dato operi(13)s faciend(14) ove atra.

CAPUT VII.

CONSTITUTIONES IMPERATORUM.

73. Edictum Augusti de aquaeductu Venafrano. C. I. L. 10,479 n. 4842. Hoc edictum Mommsenus e lapide marmoreo, quem muro insertum Venafri invenit, primus edidit (ZGR. 15,287); postea ab Henzeno ex gypseo lapidis ectypo suppletum prodiit in annalibus instit. archeol. Rom. 1854 p. 6 (imagine photographica adiuncta) et Or. 6428; a. 1876 lapis Mommseno rogante e pariete extractus est et adservatur hodie Venafri in aedibus Ianuarii Nola. Venafrum oppidum fuit Samniticum, quo ab Augusto colonia deducta est. Aquaeductum ibi ab eo esse exstructum eique ius hoc edicto constitutum ex aliis inscriptionibus Venafri repertis Mo. probavit. Capita quae distinxi in lapide versibus in marginem una littera prominentibus notata sunt.

[Edict[um im]p. Ca[esaris Augusti] (desunt versus sex) (8) Venafranorum nomin[e . . . . ius sit lice]atque.

(9) Qui rivi specus saepta fon[tes]. que aquae [ducendae reficiundae (10) causa supra infrave libram [facti aedi]ficati structi sunt, sive quod (1) aliut opus eius aquae ducendae refici]undae causa supra infrave libram (12) factum est, uti quidquid earum r[er]um factum est, ita esse habere itaque (13) reficere reponere restituere resarcire semel saepius, fistulas canales (14) tubos ponere, aperturam committere, sive quid aliut eius aquae ducen(15)dae causa opus [er]it, facere placet: dum qui locus ager in fundo, qui (16) Q. Sirini (?) L. f. Ter. [est esseve] dicitur, et in fundo, qui L. Pompei M. f. Ter. Sullae (17) est esseve dicitur, m[acer]ia saeptus est, per quem locum subve quo loco (18) specus eius aquae p[erve]nit, ne ea maceria parsve quae eius maceriae (19) aliter diruatu[r tollat]ur, quam permittendi ita requiritur, ut ea sublata decreti tenor solvatur: neque enim eximunt corpus et deponunt pontifices, sed permittunt, ut eximatur et deponatur. Itaque non recte pro eo vocabulum amicus quidam commendavit spatio sane aptum peregre.

specus reficiundi aut inspiciendi cau(20)sa: [neve quid ibi pri]vati sit, quominus ea aqua ire fluere ducive poss[it] (21) .. (20) .. Dextra sinistraque circa eum rivom circaque (22) ea o[pera, quae eius aqulae ducendae causa facta sunt, octonos pedes agrum (28) [v]acuo[m esse placet]; p[e]r quem locum Venafranis eive, qui Venafranorum (24) [nomine opus su]m[et?], iter facere eius aquae ducendae operumve eius aquae (25) [ductus faciendor]u[m] reficiendorum [causa1], quod eius s(ine) d(olo) m(alo) fiat, ius sit liceatque, (26) quaeque ea[rum rer]um cuius faciendae reficiendae causa opus erunt, quo (27) proxume poterit advehere adferre adportare, quaeque inde exempta erunt, (28) quam maxime aequaliter dextra sinistraque p(edes) VIII iacere, dum ob eas res damn[] (29) infecti iurato promittatur. Earumque rerum omnium ita habendarum (30) colon (is) (?) Ven[afra]nis ius potestatemque esse placet, dum ne ob id opus domi(31)nus eorum cuius agri locive, per quem agrum locumve ea aqua ire fluere (32) ducive solet, invius fiat; neve ob id opus minus ex agro suo in partem agri (33) quam transire transferre transvertere recte possit; neve cui1 eorum per quo(34)rum agros ea aqua ducitur, eum aquae ductum corrumpere abducere aver(35)tere facereve, quominus ea aqua in oppidum Venafranorum recte duci (6) fluere possit, liceat. ~

(37) Quaeque aqua in oppidum Venafranorum it fluit ducitur, eam aquam (38) distribuere discribere vendundi causa, aut ei rei vectigal inponere consti(39)tuere IIviro IIviris praefec(to) praefectis eius coloniae ex maioris partis decuri(40)onum decreto, quod decretum ita factum erit, cum in decurionibus non (41) minus quam duae partes decurionum adfuerint, legemque ei dicere ex (42) decreto decurionum, quod ita ut supra scriptum est decretum erit, ius po(43)testatem ve3 esse placet ; dum ne ea aqua, quae ita distributa discripta deve qua (44) ita decretum erit, aliter quam fistulis plumbeis d(um) t(axat) ab rivo p(edes) L ducatur; neve (45) eae fistulae aut rivos nisi sub terra, quae terra itineris viae publicae limi(46)tisve erit, ponantur conlocentur; neve ea aqua per locum privatum in(47)vito eo, cuius is locus erit, ducatur. Quamque legem ei aquae tuendae op[e]

...

(48)ribusve, quae eius aquae ductus ususve causa facta sunt erunt, tuendis (49) [IIviri praefect]i [e]x decurion(um) decreto, quod ita ut s(upra) s(criptum) e(st) factum erit, dixerint (50) eam fir]mam (?) ratamque esse placet ~.. (desunt versus undecim) (51–62) (50). . Venafranae s... (8) (63) (20) . . atio quam colono aut incola[e aut] ... (64) da (64) da . . i ..... is cui ex decreto decurionum ita ut supra comprensum est ne(65)gotium datum erit, agenti, tum, qui inter civis et peregrinos ius dicet, iudicium (66) reciperatorium in singulas res HS X reddere, testibusque dumtaxat X denun(67)tiand[o q]uaeri placet; dum reciperatorum reiectio inter eum qui aget et (68) eum quocum agetur ita fi[et ut ex lege, q]uae de iudicis privatis lata est, (69) licebit oportebit. ~

74. Edictum Claudii de civitate Anaunorum a. 46 p. C.

C. I. L. 5,538 n. 5050. E tabula ahenea, quae a. 1869 prope Tridentum in rico 'Cles' vallis 'di Non' effosa est (a. 0,5 m., 1.0,38), primum edita a Mo. Herm. 4,99 (indeque in ZRG. 9,179), post eum a. F. Kenner, Edict d. Kais. Claud. 1869, cum tabula ad archetypum depicta et commentario.

M. Iunio Silano Q. Sulpicio Camerino cos. (2) idibus Martis ~ Bais in praetorio edictum (3) Ti. Claudi Caesaris Augusti Germanici propositum fuit id (4) quod infra scriptum est: ~

(5) Ti. Claudius Caesar Augustus Germanicus, pont (ifex) (6) maxim(us), trib(unicia) potest(ate) VI, imp(erator) XI, p(ater) p(atriae), co(n)s(ul) designatus IIII, dicit:

(1.) (7) Cum ex veteribus controversis pendentibus1 aliquamdiu etiam (8) temporibus Ti. Caesaris patrui mei, ad quas ordinandas (9) Pinarium Apollinarem miserat, quae tantum modo (10) inter Comenses essent, quantum memoria refero, et (11) Bergaleos2, isque3 primum apsentia pertinaci patrui mei, (12) deinde etiam Gai principatu quod ab eo non exigebatur (13) referre, non stulte quidem, neglexserit, et posteac (14) detulerit Camurius Statutus ad me, agros plerosque (15) et saltus mei iuris esse: in rem praesentem misi (16) Plantam Iulium amicum et comitem meum, qui (17) cum adhibitis procura2) Hodie Bergell' sive, Val di Bregaglia'. 3) que

1) petentibus. delendum.