heredes vocari diximus, agnatus qui integrum ius agnationis habet, etiamsi longissimo gradu sit, plerumque potior habetur quam proximior cognatus: nam patrui nepos vel pronepos avunculo vel materterae praefertur. totiens igitur dicimus, aut potiorem haberi eum qui proximiorem gradum cognationis obtinet, aut pariter vocari eos qui cognati sunt, quotiens neque suorum heredum iure quique inter suos heredes sunt, neque agnationis iure aliquis praeferri debeat, secundum ea quae tradidimus, exceptis fratre et sorore emancipatis qui ad successionem fratrum vel sororum vocantur, qui etsi capite deminuti sunt, tamen praeferuntur ceteris ulterioris gradus agnatis. Tit. VII. DE SUCCESSIONE LIBER mus. TORUM. Nunc de libertorum bonis videaOlim itaque licebat liberto patronum suum impune testamento praeterire: nam ita demum lex duodecim tabularum ad hereditatem liberti vocabat patronum, si intestatus mortuus esset libertus nullo suo herede relicto. itaque intestato quoque mortuo liberto, si is suum heredem reliquisset, nihil in bonis eius patrono ius [al. iuris] erat. et si quidem ex naturalibus liberis aliquem suum heredem reliquisset, nulla videbatur querela; si vero adoptivus filius esset, $39. Nunc de libertorum bonis videamus. ($ 40.) Olim itaque licebat liberto patronum suum in testamento praeterire: nam ita demum lex XII tabularum ad hereditatem liberti vocabat patronum, si intestatus mortuus esset libertus nullo suo herede relicto. itaque intestato quoque mortuo liberto, si is suum heredem reliquerat, nihil in bonis eius patrono iuris erat. et si quidem ex naturalibus liberis aliquem suum heredem reliquisset, nulla videbatur esse querella; si vero vel adoptivus filius filiave, vel uxor quae in manu esset sua heres esset, aperte iniquum erat nihil iuris patrono aperte iniquum erat nihil iuris patrono supersuperesse. (S 41.) Qua de causa postea Praetoris edicto haec iuris iniquitas postea Praetoris edicto haec iuris iniesse. (§ 1.) Qua de causa emendata est. sive enim faciat tequitas emendata est. sive enim faciestamentum libertus, iubetur ita te- bat testamentum libertus, iubebatur stari, ut patrono suo partem dimidiam ita testari, ut patrono partem dimidiam bonorum suorum relinquat; et si bonorum suorum relinqueret; et si aut nihil aut minus quam partem di- aut nihil aut minus partis dimidiae remidiam reliquerit, datur patrono con- liquerat, dabatur patrono contra tabutra tabulas testamenti partis dimidiae las testamenti partis dimidiae bonorum honorum possessio. si vero intestatus mo- possessio. si vero intestatus moriatur, suo herede relicto adoptivo filio, vel riebatur, suo herede relicto filio Ulp. XXVII.,,de bonis a) ad §§ 39–76. cf.,,de libertorum successionibus “ libertorum" Ulp. XXIX. et fr. 3. pr. D. de suis et legit. (38. 16.) R. III. 2. Paul. S. b) cf. fr. 1. fr. 3. § 10. D. de bonis libert. (38. 2.) Cic. in Verrem II. 1. 48. § 125. adoptivo, dabatur aeque patrono contra hunc suum heredem partis dimidiae bonorum possessio. prodesse autem liberto solebant ad excludendum patronum naturales liberi, non solum quos in potestate mortis tempore habebat, sed etiam emancipati et in adoptionem dati, si modo ex aliqua parte heredes scripti erant, aut praeteriti contra tabulas bonorum possessionem ex edicto petierant: nam exheredati nullo modo repellebant patronum. (§2.) Postea lege Papia adaucta sunt iura patronorum qui locupletiores libertos ea uxore quae in manu ipsius esset, vel nuru habebant. Cautum est enim, ut ex bonis eius qui sestertiorum centum millium patrimonium reliquerat, et pauciores quam tres liberos habebat, sive is testamento facto sive intestato mortuus erat, virilis pars patrono debebatur. itaque cum unum filium filiamve heredem reliquerat libertus, perinde pars dimidia patrono debebatur, acsi is sine ullo filio filiave decessisset; cum duos duasve heredes reliquerat, tertia pars debebatur patrono; si tres reliquerat, repellebatur patronus. § 43. In bonis libertinarum nullam iniuriam antiquo iure patiebantur patroni. cum enim hae in patronorum legitima tutela essent, non aliter scilicet testamentum facere poterant quam patrono auctore [II. 118. 122]. itaque sive auctor ad testamentum faciendum factus erat, neque tantum, quantum vellet, testamento sibi relictum erat, de se queri debebat, qui id a liberta impetrare potuerat. si vero auctor ei factus non erat, etiam tutius hereditatem morte eius capiebat; nam neque suum heredem liberta relinquebat qui posset patronum a bonis eius vindicandis repellere. ($ 44.) Sed postea lex Papia cum quattuor liberorum iure libertinas tutela patronorum liberaret [I. 194], et eo modo inferret, ut iam sine patroni tutoris auctoritate testari possent, prospexit, ut pro numero liberorum quos superstites liberta ** habuerit virilis pars patrono debeatur ex bonis eius, quae omnia iuris [2 lin.] ad patronum pertinet. * *) ita ex coniect. Huschkii. **) ita Goeschen, secundum Ulp. XXIX. 3. a) cf. fr. 16. pr. D. de iure patronatus (37. 14.). § 45. Quae autem diximus de patrono, eadem intellegemus et de filio patroni, item de nepote ex filio, et de pronepote ex nepote filio nato prognato. ($ 46.*) Filia vero patroni, item neptis ex filio, et proneptis ex nepote filio nato prognata, quamvis idem ius habeant, quod lege x11 tabularum patrono datum est, Praetor tamen vocat tantum masculini sexus patronorum liberos: sed filia, ut contra tabulas testamenti liberti vel ab intestato contra filium adoptivum vel uxorem nurumve dimidiae partis bonorum possessionem petat, trium liberorum iure lege Papia consequitur: aliter hoc ius non habet. (S 47.) Sed ut ex bonis libertae suae quattuor liberos habentis virilis pars ei deberetur, liberorum quidem iure non est conprehensum, ** ut quidam putant. sed tamen intestata liberta mortua, verba legis Papiae. faciunt, ut ei virilis pars debeatur. si vero testamento facto mortua sit liberta, tale ius ei datur, quale datum est patronae tribus liberis honoratae, ut proinde bonorum possessionem habeat, quam patronus *** liberique contra tabulas testamenti liberti habent: quamvis parum diligenter ea pars legis scripta sit. (§ 48.) Ex his apparet extraneos heredes patronorum longe remotum ab omni eo iure iri, quod vel in intestatorum bonis vel contra tabulas testamenti patrono competit. $ 49. Patronae olim ante legem Papiam hoc solum ius habebant in bonis libertorum, quod etiam patronis ex lege x11 tabularum datum est. nec enim ut contra tabulas testamenti, in quo praeteritae erant, vel ab intestato contra filium adoptivum vel uxorem nurumve bonorum possessionem partis dimidiae peterent, Praetor similiter ut patrono liberisque eius concessit. ++ ($50.) Sed postea lex Papia duobus liberis honoratae ingenuae patronae, libertinae tribus, eadem fere iura dedit quae ex edicto Praetoris patroni habent. trium vero liberorum iure honoratae ingenuae patronae ea iura dedit quae per eandem legem patrono data sunt: libertinae autem patronae non idem iuris praestitit. (§ 51.) Quod autem ad libertinarum bona pertinet, si quidem intestatae decesserint, nihil novi patronae liberis honora §§ 45. 46. ex coni. Hollw., Huschk., Lachm., Böck. cf. Ulp. XXIX. 5. **) ita Göschen. Huschke: debeatur opus ei non est. ***) sic fere ex coniect. Huschkii. †) ita Böcking; Huschke proponit: remotos esse ab omni eo iure hereditario, quod rel. tt) ex coniect. Göschenii, cfr. 17. D. de bonis libert. (38. 2.) a) cf. infra § 58 et Gai fr. 5. D. de bonis libert. (38. 2.) Inst. III. 8. pr. tae lex Papia praestat. itaque si neque ipsa patrona, neque liberta capite deminuta sit, ex lege XII tabularum ad eam hereditas pertinet, et excluduntur libertae liberi; quod iuris est etiamsi liberis honorata non sit patrona: numquam enim, sicut supra diximus [II. 161], feminae suum heredem habere possunt. si vero vel huius vel illius capitis deminutio interveniat, rursus liberi libertae excludunt patronam. quia legitimo iure capitis deminutione perempto evenit, ut liberi libertae cognationis iure potiores habeantur. ($ 52.) Cum autem testamento facto moritur liberta, ea quidem patrona quae liberis honorata non est nihil iuris habet contra libertae testamentum: ei vero quae liberis honorata sit, hoc ius tribuitur per legem Papiam quod habet ex edicto patronus contra tabulas liberti. § 53. Eadem lex patronae filiae liberis honoratae *. patroni iura dedit; sed in huius persona etiam unius filii filiaeve ius sufficit. § 54. Hactenus omnia ea iura quasi per indicem tetigisse satis est: alioquin diligentior interpretatio propriis commentariis [ef. § 33] exposita est.** § 55. Sequitur ut de bonis Latinorum libertinorum dispiciamus. § 56. Quae pars iuris ut manifestior fiat, admonendi sumus, de quo alio loco [I. § 22] diximus, eos qui nunc Latini Iuniani dicuntur olim ex iure Quiritium servos fuisse, sed auxilio Praetoris in libertatis forma servari solitos; unde etiam res eorum peculii iure ad patronos pertinere solita est: postea vero per legem Iuniam eos omnes quos Praetor in libertatem tuebatur liberos esse coepisse et appellatos esse Latinos Iunianos: Latinos ideo, quia lex eos liberos perinde esse voluit, atque si essent cives Romani ingenui qui ex urbe Roma in Latinas colonias deducti Latini coloniarii esse coeperunt: Iunianos ideo, quia per legem Iuniam liberi facti sunt, etiamsi non cives Romani. quare *** legis Iuniae lator, cum intellegeret futurum, ut ea fictione res Latinorum defunctorum ad patronos pertinere desinerent, *) filio? Lachmann (lacunam statuens) tentat: paene eadem quae ipsi patronae filio autem patronae patroni iura. Unterholzner: item patronae filio (Gesch. Zeitschr. V. 45.). Cf. fr. 17. 18. 42. pr. D. de bonis libert. (38. 2.) **) linea vacua. ***) ita Lachmann. Sched. npr, vel pr, vel ær. Inde Böcking ingeniose proponit: nam Praetor, lege Iunia lata cum intellegeret futurum etc.; sed res ipsa dubia videtur. * ob id quod neque ut servi decederent, ut possent iure peculi res eorum ad patronos pertinere, neque liberti Latini hominis bona possent manumissionis iure ad patronos pertinere, necessarium existimavit, ne beneficium istis datum in iniuriam patronorum converteretur, cavere, ut bona horum libertorum proinde ad manumissores pertinerent, ac si lex lata non esset. itaque iure quodammodo peculii bona Latinorum ad manumissores eorum pertinent. (§ 57.) Unde evenit, ut multum ** differant ea iura quae in bonis Latinorum ex lege Iunia constituta sunt, ab his quae in hereditate civium Romanornm libertorum observantur. (§ 58.) Nam civis Romani liberti hereditas ad extraneos heredes patroni nullo modo pertinet ad filium autem patroni nepotesque ex filio et pronepotes ex nepote filio nato prognatos*** omnimodo pertinet, etiamsi a parente fuerint exheredati a Latinorum autem bona tamquam peculia servorum etiam ad extraneos heredes pertinent, et ad liberos manumissoris exheredatos non pertinent. ($ 59.) Item civis Romani liberti hereditas ad duos pluresve patronos aequaliter pertinet, licet dispar in eo servo dominium habuerint: bona vero Latinorum pro ea parte pertinent pro qua parte quisque eorum dominus fuerit. ($ 60.) Item in hereditate civis Romani liberti patronus alterius patroni filium excludit, et filius patroni alterius patroni nepotem repellit: bona autem Latinorum et ad ipsum patronum et ad alterius patroni heredem simul pertinent quo qua parte ad ipsum manumissorem pertinerent. ($ 61.) Item si unius patroni tres forte liberi sunt, et alterius unus, hereditas civis Romani liberti in capita dividitur, id est tres fratres tres portiones ferunt et unus quartam : bona vero Latinorum pro ea parte ad successores pertinent pro qua parte ad ipsum manumissorem pertinerent. ($ 62.) Item si alter ex iis patronis suam partem in hereditatem civis Romani liberti spernat, vel ante moriatur quam cernat, tota hereditas ad alterum pertinet: bona autem Latini pro *) ex coniect. Göschenii; Böcking: ut res Latinorum libertorum. **) ita fere ex coniect. Göschenii. ***) ita supplendum, ut in III. 2. 45. a) Gai III. 45. 48. (63. 64.) b) fr. 24. D. de iure patron. (37. 14.): nullam esse libertorum divisionem. cf. §§ 61 sqq. c) cf. Ulp. XXVII. 2. 3. Inst. III. 7. § 3. in fin. d) cf. Ulp. XXVII. 4. XXIX. 4. e) cf. Ulp. XXVII. 1. Gai III. 59. II. 150. |