1) cfr. 5. 8. 16. D. de iure codicill. 2) cf. Gai II. 273. fr. 6. pr. 10. D. eod. 3) cf. fr. 6. § 1. D. de iure cod. c. 8. § 3. C. eod. § 1. Non tantum autem testamento facto potest quis codicillos facere, sed et intestatus quis decedens fideicommittere codicillis potest. Sed cum ante testamentum factum codicilli facti erant, Papinianus ait non aliter vires habere, quam si speciali postea voluntate confirmentur. sed divi Severus et Antoninus rescripserunt, ex his codicillis qui testamentum praecedunt posse fideicommissum peti, si appareat eum qui postea testamentum fecerat a voluntate quam codicillis expresserat non recessisse. (§ 2.2) Codicillis autem hereditas neque dari neque adimi potest, ne confundatur ius testamentorum et codicillorum, et ideo nec exheredatio scribi. directo autem hereditas codicillis neque dari neque adimi potest: nam per fideicommissum hereditas codicillis iure relinquitur. nec condicionem heredi instituto codicillis adiicere neque substituere directo [quis] potest. ($3.9) Codicillos autem etiam plures quis facere potest; et nullam sollemnitatem ordinationis desiderant. § 1. *Intestatorum hereditates lege x tabularum primum ad suos heredes pertinent. (§ 2.) Sui autem heredes existimantur liberi qui in potestate morientis fuerint, veluti filius filiave, nepos neptisve ex filio, pronepos proneptisve ex nepote filio nato prognatus prognatave. nec interest utrum naturales sint liberi, an adoptivi. 2) ef. Inst. I, 10. § 13. 3) est c. 10. (11.) C. de natural, lib. § 1. Intestatorum autem hereditates ex lege duodecim tabularum primum ad suos heredes pertinent. (§ 2.) Sui autem heredes existimantur, ut et supra diximus [II. 19. § 2], qui in potestate morientis fuerunt: veluti filius filiave, nepos neptisve ex filio, pronepos proneptisve ex nepote ex filio nato prognatus prognatave. Nec interest utrum naturales sint liberi, an adoptivi. Quibus connumerari necesse est etiam eos qui ex legitimis quidem matrimoniis non sunt progeniti, curiis tamen civitatium dati secundum divalium constitutionum 2 quae super his positae sunt tenorem, suorum iura nanciscuntur. nec non eos quos nostrae amplexae sunt constitutiones, per quas iussimus, si quis mulierem in suo contubernio copulaverit, non ab initio affectione maritali, eam tamen cum qua poterat habere coniugium, et ex ea liberos sustulerit, postea vero affectione procedente etiam nuptialia instrumenta cum ea fecerit, filiosque vel filias habuerit: non solum eos liberos qui post dotem editi sunt iustos et in potestate esse patribus, sed etiam anteriores, qui et his qui postea nati sunt occasionem legitimi nominis praestiterunt; quod obtinere censuimus, 3 *) primum huius Commentarii folium deperditum et quaedam lacunae inferius (usque ad § 17.) suppleri solent ex Collatione LL. Mos. XVI. 2 § 1—17. (Gai Inst. libro III.) et ex Iust. Institutionibus. Ad tit. I. cf. Collat. cit. § 1-8. Ulp. XXVI. 1-3. Paul. S. R. IV. 8. § 1-12. De iure novissimo ex nov. 118. v. infra ad tit. IX in fine. a) de suis heredibus cf. Gai II. 156. I. 127. Ulp. XXII. 14. XXVI. 1. Ulp. fr. 1. pr. § 2. 4. 6. D. de suis et legit. (38. 16.) etiamsi non progeniti fuerint post dotale instrumentum confectum liberi, vel etiam nati ab hac luce subtracti fuerint. Ita demum tamen nepos si neptisve et pronepos proneptisve suorum heredum numero sunt, si praecedens persona desierit in potestate parentis esse, sive morte id acciderit sive alia ratione, veluti emancipatione: nam si per id tempus quo quis moriatur filius in potestate eius sit, nepos ex eo suus heres esse non potest. idque et in ceteris deinceps liberorum personis dictum intellegi a mus. Ita demum tamen nepos b Postumi quoque, qui si vivo parente nati essent, in potestate futuri forent, sui heredes sunt. (§3.1) Sui autem etiam ignorantes fiunt heredes, et licet furiosi sint, heredes possunt existere : quia quibus ex causis ignorantibus acquiritur nobis, ex his causis et furiosis acquiri potest. et statim morte parentis quasi continuatur dominium: et ideo nec tutoris auctoritate opus est in pupillis, cum etiam ignorantibus acquiritur suis heredibus hereditas; nec curatoris consensu acquiritur furioso, sed ipso iure. ($ 4.3) Interdum autem, licet in potestate mortis tempore suus heres non fuit, tamen suus heres parenti efficitur, veluti si ab hostibus quis reversus fuerit post mortem patris ius enim postliminii hoc facit. (§ 5.4) Per contrarium evenit, ut licet quis in familia defuncti sit mortis tempore, tamen suus heres non fiat, veluti si post mortem suam pater iudicatus fuerit reus perduellionis, ac per hoc memoria eius damnata fuerit: suum enim heredem habere non potest, cum fiscus ei succedit. sed potest dici ipso iure esse suum heredem, sed desinere. ($ 7.) Igitur cum filius filiave, et ex al- ($ 6.) Cum filius filiave, et ex altero filio nepotes neptesve extant, tero filio nepos neptisve extant, pariter ad hereditatem vocantur; nec pariter ad hereditatem vocantur; nec qui gradu proximior est ulteriorem qui gradu proximior est ulteriorem 1) cf. Paul. in Collat. XVI. 3. Inst. II. 19. § 2. 2) cf. Paul. fr. 11. D. de liber. et post. 3) cfr. 1. § 7. fr. 15. D. de suis et leg. Inst. 1. 12. § 5. 4) cfr. 1. § 3. D. de suis et leg. a) cf. Inst. II. 13. § 2. b) eadem fere habet Paul. in Collat. XVI. 3. et S. R. IV. 8. §§ 7. 15. cf. Gai II. 141-143. I. 132. Ulp. VII. 4. excludit: aequum enim videbatur nepotes neptesve in patris sui locum portionemque succedere. pari ratione et si nepos neptisve sit ex filio et ex nepote pronepos proneptisve, simul omnes vocantur ad hereditatem. ($8.) Et quia placebat nepotes neptesve, item pronepotes proneptesve in parentis sui locum succedere: conveniens esse visum est non in capita, sed in stirpes hereditates dividi, ita ut filius partem dimidiam hereditatis ferat, et ex altero filio duo pluresve nepotes alteram dimidiam; item si ex duobus filiis nepotes extent, et ex altero filio unus forte vel duo, ex altero tres aut quattuor, ad unum aut ad duos dimidia pars pertineat, et ad tres aut quattuor altera dimidia. 1) cfr. 1. § 8. fr. 6—8. D. de suis et leg. 2) cfr. 6-8 cit. cfr. 1. § 8. D. de cognatis. fr. 6. pr. D. de iniust. rupt. 3) cfr. 11. de suis et legit. excludit: aequum enim esse videtur nepotes neptesve in patris sui locum succedere. pari ratione et si nepos neptisve sit ex filio, et ex nepote pronepos proneptisve, simul vocantur. Et quia placuit nepotes neptesve, item pronepotes proneptesve in parentis sui locum succedere: conveniens esse visum est non in capita, sed in stirpes hereditatem dividi, ut filius partem dimidiam hereditatis habeat, et ex altero filio duo pluresve nepotes alteram dimidiam. item si ex duobus filiis-nepotes extant, ex altero unus forte aut duo, ex altero tres aut quattuor, ad unum aut ad duos dimidia pars pertinet, ad tres aut ad quattuor altera dimidia. § 7.1 Cum autem quaeritur, an quis suus heres existere potest: eo tempore quaerendum est quo certum est aliquem sine testamento decessisse, quod accidit et destituto testamento. hac ratione, si filius exheredatus fuerit et extraneus heres institutus, et filio mortuo postea certum fuerit heredem institutum ex testamento non fieri heredem, aut quia noluit esse heres, aut quia non potuit, nepos avo suus heres existet: quia, quo tempore certum est intestatum decessisse patremfamilias, solus invenitur nepos. et hoc certum est. ($ 8.2) Et licet post mortem avi natus sit, tamen avo vivo conceptus, mortuo patre eius, posteaque deserto avi testamento, suus heres efficitur. Plane si et conceptus et natus fuerit post mortem avi, mortuo patre suo, desertoque postea avi testamento, suus heres avo non existit, quia nullo iure cognationis patrem sui patris tetigit. sic nec ille est inter liberos avo quem filius emancipatus adoptaverat. hi autem, cum non sunt quantum ad hereditatem liberi, neque bonorum possessionem petere possunt quasi proximi cognati. Haec de suis heredibus. a) Ulp. libro II. Instit.: Suis Praetor solet emancipatos liberos, itemque civitate donatos coniungere, data bonorum possessione, sic tamen, ut bona, si quae propria habent, his qui in potestate manserunt conferant: nam aequissimum putavit, neque eos bonis paternis carere per hoc, quia non sunt in potestate, neque praecipua bona propria habere, cum partem sint ablaturi suis heredibus. Cf. Paul. S. R. V. 9. § 4. cf. Inst. II. 13. § 4. fr. 6. § 4. fr. 9. D. de B. P. c. t. 2) cf. fr. 1. pr. § 1. D. de B. P. c. t. vocantur. Sed Praetor, naturali aequitate motus, dat eis bonorum possessionem unde liberi, perinde acsi in potestate parentis mortis tempore fuissent; sive soli sint sive cum suis heredibus concurrant. itaque duobus liberis extantibus, emancipato et [eo] qui mortis tempore in potestate fuerit: sane quidem is qui in potestate fuerit solus iure civili heres est, id est [al. et] solus suus heres est; sed cum emancipatus beneficio Praetoris in partem admittitur, evenit, ut suus heres pro parte heres fiat. ($ 10.) At hi qui emancipati a parente in adoptionem se dederunt non admittuntur ad bona naturalis patris quasi liberi, si modo, cum is moreretur, in adoptiva familia sint. nam vivo eo emancipati ab adoptivo patre perinde admittuntur ad bona naturalis patris, acsi emancipati ab ipso essent, nec umquam in adoptiva familia fuissent; et convenienter, quod ad adoptivum patrem pertinet, extraneorum loco esse incipiunt. post mortem vero naturalis patris emancipati ab adoptivo, et quantum ad hunc, aeque extraneorum loco fiunt, et quantum ad naturalis parentis bona pertinet, nihilo magis liberorum gradum nanciscuntur: quod ideo sic placuit, quia iniquum erat esse in potestate patris adoptivi, ad quos bona naturalis patris pertinerent, utrum ad liberos eius, an ad agnatos. (§ 11.) Minus ergo iuris habent adoptivi quam naturales. namque naturales emancipati beneficio Praetoris gradum liberorum retinent, licet iure civili perdunt; adoptivi vero emancipati et iure civili perdunt gradum liberorum, et a Praetore non adiuvantur. et recte: naturalia enim iura civilis ratio perimere non potest [I. 15. § 3]; nec quia desinunt sui heredes esse, desinere possunt filii filiaeve aut nepotes neptesve esse; adoptivi vero emancipati extraneorum loco incipiunt esse, quia ius nomenque filii filiaeve quod per adoptionem consecuti sunt alia civili ratione, id est emancipatione perdunt. ($ 12.2) Eadem haec observantur et in ea bonorum possessione quam contra tabulas testamenti parentis liberis praeteritis, id est neque heredibus institutis, neque ut oportet exheredatis, Praetor pollicetur. nam eos quidem qui in potestate parentis mortis tempore fuerunt et emancipatos vocat Praetor ad eam bonorum possessionem; eos vero qui in adoptiva familia fuerunt per hoc tempus quo naturalis parens moreretur repellit. item adoptivos liberos emancipatos ab adoptivo patre, sicut ab intestato, longe minus contra tabulas testamenti ad bona ita |