numissus erit vel in aliuni translatus, et ipse heres extiterit aut alium fecerit, deberi legatum. § 246. Hinc transeamus ad (ideicommissa. § 247. Et prius de hereditatibus videamus. servum alius heres eflici, si prius quam iussu Tit. XXIII. DE FIDEICOMMISSARIIS HEREDI- Nunc transeamus ad lideicommissa. Et prius [est, nt\ de hereditatibus fideicommissariis videamus. § 1. Sciendum itaque est omnia fideicommissa primis temporibus" infirma esse, quia nemo invitus cogebatur praestare id de quo rogatus erat: quibus enim non poterant hereditates vel legata relinquere, si relinquebant, lidei committebanl eorum qui capere ex testamento poterant; et ideo lideicommissa appellata sunt, quia nullo vinculo iuris, sed tantum pudore eorum qui rogabantur continebantur. Postea primus dirus Augustus , semel iterumque gratia personarum motus, vel quia per ipsius salutem rogatus quis diceretur, aut ob insignem quorundam perfidiam, iussit Consulibus auctoritatem suam interponere. quod quia iustum videbatur et populare erat, paulatim conversum est in assiduam inrisdictionem; tantusque favor eorum factus est, ut paulatim etiam Praetor proprius creatur qui [de] fideicommissis ius diceret, quem fideicommissarium appellabant. § 2. In primis igitur sciendum est opus esse, ut aliquis recto iure testamento heres instituatur, eiusque fidei committatur, ut eam hereditatem alii restituat: alioquin inutile est testamentum in quo nemo heres instituitur. maxime in § 248. Inprimis igitur sciendum est opus esse, ut aliquis heres recto iure instituatur, eiusque lidei committatur, ut eam hereditatem alii restituat: alioquin inutile est testamentum in quo nemo recto iure heres instituitur. (§ 249.) Verba autem utilia lideicommissorum haec recte* usu esse videntur: Peto, Rogo, Volo, FideiCommitto: quae proinde lirma singula sunt, atque si omnia in unum congesta sint. (§ 250.) Cum igitur scripserimus: Lucws Cum igitur aliquis scripserit, Lucius Titius Heres Esto, possumus adi- Titius heres esto: poteritadiicere, *) ita Cod. habet. — Lachm. prop.: recepla; Poschmann: certe; Bocking vocabulum ex margine inrepsisse opinatur. — De re ipsa cf. Gai II. 581. Inst 11.21. § 3. Ulp. XXV. 2. 3. II. 7. Paul. S. R. IV. 1. § 5. 6. fr. 115. D. de legat. I. (30.) a) cf. Inst. II. 25. pr. et h. t. § 12. — fr. 2. § 32. D. de Orig. Iur. (1. 2.) Cic. in Verr. II. 1. 47. de fin. II. 17. 18. Val. Max. IV. 2. § 7. — De fideicommissis in universum vid. Ulp. XXV. Paul. S. R. IV. 1—3. cere: Rogo Te, Luci Titi, Peto- rogo te, LuciTiti, ut cum priQue A Te, Ut Cum Primum Possis mum possis hereditatem meam Hebeditatem Meam Adire, Gaio adire, eam Caio Seio reddas SEIO REDDAS RESI7TUAS. pOSSU- I' (' S l i I II il S. |)OlCsI llll 1(51)1 (|llis(|lle mus autem et de parte* restituenda et de parte restituenda heredem rogare; et liberum est vel sub rogare; et liberum est vel pure vel condicione vel pure relinquere fidei- sub condicione relinquere fideicom commissa, vel exdie certa. (§ 251.) missum, vel ex die certo. (§ 3.) Restituta autem hereditate is qui re- Restituta autem hereditate is qui re slituit nihilominus heres permanet ;* stituit nihilominus heres permanet; is vero qui recipit hereditatem, ali- is vero qui recipit hereditatem, ali quando heredis Ioco est, aliquando quando heredis, aliquando Iegatarii legatarii. (§ 252.) Olim aulent nec he- loco habebatur. redis loco erat nec legatarii, sed potius empto ris. tunc enim in wsu erat ei cui restituebatur hereditas nummo uno eam hereditatem dicis causa venire; et quae stipulationes inter vendtiorem here dilaiis e.t emptorem interponi solent, eaedem interpontbanlur inter* heredem et eum cui restituebatur heredi tas, id est hoc modo: heres quidem stipulabatur ab eo cui restituebatur hereditas, ut quicquid liereditario nomine condemnatus fuisset, sive quid alias bona lide dedissef, eo nomine indemnis es sct, et omnino si quis cum eo hereditario nomine ageret, u< recte defenderetur: ille vero qui re cipiebat hereditatem invicem stipulabatur, ut si quid ex hereditate ad heredem pervenisset, id sibi restitueretur; ut etiam pateretur eum here ditarias actiones procuratorio aut cognitorio no mine exequi. S 25.3. Sed posterioribus tempori- § 4. Et iit Neronis quidem tempori bus Trebellio Maximo et Annaeo Se- bus, Trebellio Maximo et Annaeo SenecaConsulibus senatusconsultum fa- neca Consulibus, senatusconsultum faclumb est, quo cautum est, ut si cui ctum est, quo cautum est, ut si herehereditas ex fideicommissi causa re- ditas ex lideicommissi causa restituta stituta sit, actiones quae iure civili sit, omnes actiones quae iure civili heredi et in heredem conpeterent e» heredi et in heredem competerent ei et in eum dareutur cui ex lideicom- et in eum darentur cui ex fideicommisso raisso restituta esset hereditas. post restituta esset hereditas. Post quod quod senatusconsultum desierunt illae cautiones senatusconsultum Praetor in usu haberi. Praetor enim utiles actiones ei et utiles actiones ei etin eum in eum qui recepit hereditatem, quasi heredi et qui recepit hereditatem, in heredem dare coepit, eaeque in edicto propo- quasi heredi et in heredem nuntur. (§ 254.) Sed rursus quia dare coepit. (§ 5.) Sed quia heredes heredes scripti, cum aut totam he- scripti, cum aut totam hereditatem aut reditatem aut paene totam ple- paene totam plerumque restituere ro *) Ita versum.unum qui excidisse videtur supplet Goschen, coll. § 254. 257. a) cf. Gai fr. 8S D. de hered. instit. (28. 5.) b) verba SCti habet Ulp. fr. 1. 8 1. 2. D. ad SC.Treb. (36. 1.) cf. Ulp. XXV. U-16. rumque restituere rogabantur, ad- gabantur, adire hereditatem ob nullam aut minimum lucrum recusabant, alque ob id extinguebantur fideicommissa: postea Vespasiani Augusti temporibus, Pegaso et Pusione Consulibus, senatus censuit, ut ei qui rogatus esset hereditatem restituere perinde lieerel quartam partem retinere, atque ex lege Falcidia in legatis retinere conceditur. ex singulis quoque rebus quae per fideicommissum relinquuntur eadem relentio permissa est. Post quod senatusconsultum ipse heres onera liereditaria sustinebat; ille autem qui ex fideicommisso recepit partem hereditatis legatarii partiarii loco erat, iil est eius Iegatarii cui pars bonorum legabatur. quae species legali partitio vocabatur, quia cum herede legatarius partiebatur hereditatem. unde quae solebant stipulationes inter he nes inter heredem et partiarium legata- redem et partiarium legatarimn inrium interponi, eaedem interponantur terponi, eaedem interponebantur inter eum qui ex fideicommissi causa recipii hereditatem et heredem, id est ut et lucrum et damnum heredi tarium pro rata parte inter eos com mune sit. (§ 255.)Ergo si quidem non plus quawi dodrantem hereditatis scri ptus heres rogatus sit restituere, tum ex Trebelliano senatusconsulto restituitur here ditas, et in utrumque actiones hereditariae pro rata parte dantur: in heredem quidem iure civili, in eum vero qui recipit hereditatem ex senatus consulto Trebelliano. quamquam heres etiam pro ea parte quam restituit heres permanet, eique et in eum solidac actiones competunt: sed non ulterius oneratur, nec ulterius illi dantur actio nes, quam apud eum commodum hereditatis re manet. (§ 256.) At si quis plus quam dodrantem vel etiam totam heredita tem restituere rogatus sit, locus esl Pegasiano senatusconsulto. (§ 257.) Sed is qui semel adierit hereditatem, si mo do sua voluntate adierit, sive retinue rit quartam partem sive noluerit reti inter eum qui ex fideicommisso rece pit heredilatem, et heredem, id est ut et lucrum damnumque heredita rium pro rata parte inter eos cora mune sit. (§ 6.) Ergo si quidem non plus quam dodrantem hereditatis scri ptus heres rogatus sit restituere, tunc ex Trebelliano senatus consulto restituebatur he reditas, et in utrumque actiones hereditariae pro rata parte dabantur: inhe redem quidem iure civili; in eum vero qui recipiebal hereditatem ex senatus consulto Trebelliano tam quam in heredem. At si plus quam dodrantem vel etiam totam heredita tem restituere rogatus sit, locus erat Pegasiano senatusconsulto, et heres qui semel adierit hereditatem, si mo do sua voluntate adierit, sive retinue rit quartam partem sive noluerit reli a) cf. Ulp. XXIV. 25. fr. 104. § 1. D. de V. S. et Theopbilus h. 1. Cic. de Legg. II. 20: Alque eliam danl hoc Scaevolae quod est partitio: ut si in leslamenlo (leducta, scripla non sit, ipsique mimis ceperint quam onmibus hcrcdibus retinqualtir, sacrisne alligentur, (cf. c 19. 21. eod.) nere, ipse universa onera hereditaria nere, ipse universa onera hereditaria sustinet: sed quarta quidem retenta sustinebat. sed quarta quidemretenta quasi partis et pro parte stipulationes nterponebantur tamquam inter partiarium legatarium et heredem; si vero totam hereditatem restituerit, emptae et venditae hereditatis pulationes interponendae sunt. (§ 258.) stipulationes interponebantur. Se</si recuset scriptus heres adire he Ii tf. Insl. Consl. Tanta § (i. 2) cfr.il.fr. OS. § 1. I). adSC.Treb. 3| rfr. 16. § 2. 3. 55. g.2. D. coil. sed si recuset scriptus hercs adire hereditatem, ob id quod dicat eam sibi suspectam esse quasi damnosam, cavetur Pegasiano senatusconsulto, ut desiderante eo cui restituere rogatus iussu Praetoris adeat et restituat hereditatem, perindeque ei et in eum qui recepit hereditatem actiones dentur, acsi iuris est ex Trebelliano senatusconsnlii). quo casu nullis stipulationibus opus est, quia simul et huic qui restiluit securitas datur, et actiones hereditariae ei et in eum transferuntur qui recepit hereditatem, utroque senatusconsulto in hac specie concurrente. S 7. Sed quia stipulationes ex senatusconsulto Pegasiano descendentes et ipsi antiquitati displicuerunt, et quibusdam casibus captiosas eas homo ■excelsi ingenii Papinianus appellat, et nobis in legibus magis simplicitas quam diflicultas placet, ideo omnibus nobis suggestis tam similitudinibus quam differentiis utriusque senatusconsulti, placuit,1 exploso senatusconsulto Pegasiano quod postea supervenit, omnem auctoritatem Trebelliano senatusconsulto praestare, ut ex eo fldeicommissariae hereditates restituantur, sive habeat heres ex volunlate testaloris quartam, sive plus, sive minus, sive penitus nihil, ut tunc, quando vel nihil vel minus quartac apud eum remanet, liceat ei2 vel quartam vel quod deest ex nostra auctoritate retinere vel repetere solutum quasi ex Trebelliano senatusconsullo, pro rata portione actionibus tam in heredem quam in lideicommissarium competentibus. si vero totam hereditatem sponte restituerit, omnes hereditariae actiones fldeicommissario et adversus eum competunt. sed etiam id quod praecipuum Pegasiani senatusconsulti fuerat, ut quando recusabat heres scriptus sibi datam hereditatem adire, necessitas ei imponeretur3 totam hereditatem volenti fideicommissario restituere et omnes ad eum et contra eum transire actiones, et hoc transponimus ad senatusconsultum Trebellianum, ut ex hoc solo et necessitas heredi imponatur, si ipso nolente adire fideicommissarius desiderat restitui sibi he reditatem, nullo nec damno nec commodo apud heredem manente. § 259. Nihil autem interest utrum § 8. Nihil autem interest utrum aliquis ex asse heres institutus aut to- aliquis ex asse heres institutusautto tam hereditatem aut pro parte resti- tam hereditatem aut pro parte resti tuere rogetur, an ex parte heres in- tuere rogatur, an ex parte heresin stitutus aut totam eam partem aut stitutus aut totam eam partem aut partis partem restituere rogetur: nam partis partemrestituere rogatur: nam et hoc casu de quarta parte eius partis et hoc casu eadem observari praeci ratio ex Pegasiano senatusconsuito ha- pimus quae in totius hereditatis re beri solet. stitutione diximus. (§9.') Si quis 1) cfr.i. gie»qq.30. §3. D. ad sc. una aliqua re deducta sive praecepta quae quarfrTrw'*3 75 o, eod tam continet, veluti fundo vel alia re, rogalus ir. 91. D. ad L. Vaicid. sit restituere hereditatem: simili modo ex Tre belliano senatusconsulto restitutio fiat, perinde acsi quarta parte retenta rogatus esset reliquam hereditatem restituere. Sed illud interest, quod altero casu, id est ciim deducta sive praecepta aliqua re [vel pecunia] restituitur hereditas, in solidum ex eo senatusconsulto actiones transferuntur, et res quae remanet apud heredem sine ullo onere hereditario apud eum manet, quasi ex legato ei acquisita; altero vero casu, id est cum quarta parte relenta rogatus est heres restituere hereditatem et restituit, scinduntur actiones, et pro dodrante quidem transferuntur ad fideicommissarium, pro quadrante remanent apud heredem. quin etiam, licet [in] una re aliqua deducla aut praecepta restituere aliquis hereditatem rogatus est, qua maxima pars hereditatis contineatur, aeque in solidum transferuntur actiones, et secum deliberare debet is cui restituitur hereditas, an expediat sibi restitui. eadem scilicet interveniunt et si duabus pluribusve deductis rebus praeceptisve restituere hereditatem rogatus sit. sed et si certa summa deducta praeceptave, quae quartam vel etiam maximam partem hereditatis continet, rogatus sit aliquis hereditatem restituere, idem iuris est. Quae diximus de eo qui . ex asse heres institutus est, eadem transferimus et ad eum qui ex parte heres scriptus est. 2) rrr-As,1-nD,.ad■ sv-rr,eh-c!L § 10.2 Praeterea intestatus quoque morilurus lr. 8. g 1. D. de lure codicill. i i • • potest rogare eum ad quem bona sua vel legilimo iure vel honorario pertinere intellegit, ut hereditatem suam totam partemve eius, aut rem aliquam, veluti fundum, hominem, pecuniam, alicui restituat: cum alioquin legata, nisi ex teslamento, 3) sc TrJbeV'' 55- S 2" "' ad norl valeant. (§ ll.3) Eum quoque cui aliquid restituitur potest rogare, ut id rursus alii totum |