LVII.Pri

pla exftant tum L. 9. D. de lege Rhodia tum in marmore Romano apud Briffon. de Form. III. p. 292. Aliquando a principibus vel de plano decernebatur, vel fententia cum plena caufæ cognitione ferebatur: tum dicebantur INTERLOQUUTIONES vel DECRETA, quale extat L. 3. D. de his qua in teftam.del. Denique aliquando novum jus conftituebatur, & tunc dici folebant EDICTA (g) vel CONSTITUTIONES. De quo difcrimine plura differunt jureconfulti.

LVII. Primus ita refcripfiffe videtur Vefpa mus re- fianus, cujus edictum exftat în L. 4. §. 6. D. de fcripfiffe videtur legation. At hic & fucceffores rarius id aufi Hadria videntur: multo frequentius vero Hadrianus. nus Imp. Nam præterquam quod fub eo principe nova quædam forma juri publico æque ac privato acceffit, in tantum, ut Latin. Pacatus Panegyr. ad Theodof. II. eum legibus imbuiffe rempubl. dicat; nullius fane Principis antiquioris in Codice exftant conftitutiones quam Hadriani, a cujus temporibus etiam Gregorianum codicem fuum orfum effe, jam fupra oftendimus. Plures Hadriani Epiftolæ & fententiæ Græce etiamnum exftant, collectæ a Dofitheo Grammatico, ex quibus fatis conftat, quam

ratio

(g) Id hic obfervari juvabit, artificiofe admodum Principes fibi poteftatem leges per edicta ferendi fenfim vindicaffe. Initio enim ea quæ SCtis fanxerat Senatus, editis promulgabant, poftea firmata fatis au&toritate, etiam inconfulto Senatu, quid fieri płaceret, edicere cœperunt. V.C. Burmann. de Vectig. pop. Rom. VI. p. 113.

rationem in refcribendo tenuerit hic Imperator. Ejus deinde exemplum fequuti funt Antonini, ceterique Imperatores omnes, quorum refcripta quamplurima in codice Juftinianeo, Theodofiano, ut & Gregoriani & & Hermogeniani fragmentis exftant.

Senatuf

Hadriani

LVIII. Neque tamen ob refcripta illa fta- LVIII tim defierunt SC. fieri, quamvis ea ex eo confulta tempore rariora effe coeperint. Sane fub ip- tamen etpfo Hadriano, ut alia exempla prætermitta- iam poft mus, prodiere SC. Julianum, Apronianum, tempora Tertullianum; fub M. Antonio Orficianum. facta Memoratur etiam Oratio Antonini & Commodi L. 16. D. de R. N. Orationes D. Severi & Commodi. L. 20. D. de jure dot. L. 23.

L. 32. D. de don. int. vir. & ux. L. 1. pr. D. de reb. eor, qui fub tut. Antonini Caracalla folius oratio L. 3. D. de donar. int. vir. ux. Orationes vero principum pro SCis accipi, fupra §. XLV. monuimus. Recentius, quod de jure privato agat, SC. mihi non fuccurrit. Et fane, qui ex eo tempore demum plane defiiffe Senatufconfulta exiftimant, eis nos non inviti noftrain adjungemus fententiam.

ad mate

LIX. Et hæ funt leges proprie fic dicte, LIX. quæ Romæ, tum libera adhuc republica, tum Tranfitio fub Imperatoribns, viguerunt, Jam etiam de riam de aliis quibufdam rebus, quarum obiter hoc ti- priviletulo meminit Imperator, quæque ex antiquita- tis & le tibus lucem aliquam defiderant, paucis agenLe Regia, dum. Eadem enim §. 5. h. t. qua de Principum differit conftitutionibus, etiam privilegiorum, ait & legis regiæ, qua populus imperium omne

LX. Pri.

runt? tum

in principem tranftulerit, facit mentionem ; De utriufque nonnulla monere operæ fuerit pretium.

LX. Nonnunquam Imperatores quædam ftavilegia tuebant, quæ ad perfonam fingularem pertiquid fue nebant, neque trahenda erant ad exemplum, adiofa. quæ, five poenam duriorem irrogarent, five quid alicui indulgerent ob meritum, privilegia, adpellabantur, quafi privata leges, ut tradit Gell. NeƐt. Att. X, 20. Ifidor. Orig. V, 18. Et olim quidem privilegii vocabulum terre femper in deteriorem partem acceptum videtur pro poena extraordinaria, quæ certæ perfonæ tantum infligebatur. Lex fane facrata æque ac decemviralis dum PRIVILEGIA IRROGARI vetuit, pœnas ejufmodi duriores quibufdam hominibus extra ordinem infligi pohibuit, ceu vel ex verbo IRROGARI colligas, quod ad poenas pertinere nemo ignorat. Vid. Ger. Nood. ad Pandelt. Tit. de legib. fenatufc. & long. confu. p. 18. Enenkel. de Privil. jur. Civ. I, 1. 2. 3. qui etiamnum obfervat, Ciceronem vocem privilegium plerumque in deteriorem ; rarius in meliorem partem accipere. Aft jam libera republica, fæpius hanc legem mitigabant tribuni plebis, & quicunque e civibus ad majorem potentiam adfpiraverant. In Milonis odium Pompejus; in Ciceronis Clodius multa ftatueras, quæ a legibus abhorrebant, quæque ipfe Cicero privilegia vocat, in oratione pro domo XVII. Poftea fæpe eo jure utebantur etiam imperatores, eoque pertinet exemplum Hadriani, qui heræ cujufdam fævitiam poe

na fatis rigida relegationis in infulam vindicavit L. 2. §.fin. D. de his qui fui vel. al. jur. Id vero non mirum in herili imperandi ratione. Theodofius tamen jufserat, ut fi Imperator odiofum ejufmodi privilegium irrogaret, pœna triginta dies differretur. L. 20. C. de poen. Quani legem, auctore Ambrofio, occafione tumultus in ludis Circenfibus Thefsalonice excitati latam, illuftrat. Ad Rechenb. Differt. Hift. polit. Tom. II. differt. X.

lia.

.LXI. Aft folebant tamen & beneficia vel LXI.Tum certo ftatui, vel hominum generi concefsa favorabiPRIVILEGIA vocari. Unde fæpe in jure noftro occurrunt privilegia creditorum, privilegia fifci, reliqua: quamvis ea a privilegiis difcernenda, & beneficia potius legum vel jura fingularia dicenda exiftiment, qui paullo accuratius rem expendunt. Cujac. obf. XV, 8. Quin & fingularibus hominibus concefsa contra jus commune beneficia privilegia audiunt, tum apud auctores, tum in jure noftro, in quo etiam adpellantur privara privilegia, L. 4. C. Tbeod. de itiner. mun. ut & perfonalia refcripta L. 5. Eod. Talia Privilegia fuerunt leges de Menandro L. 5. §. ult. D. de captiv. ut & de Hoftilio Mancino L. 17. D. de Legationibus. Conf. Jac. Gothofred. ad XII. Tab. IX. p. 228.

qua po

LXII. Revera ergo extremis temporibus LXII Lex fumma poteftas legislatoria penes Principes Regia fuit, quibus eam delatam efse per LEGEM teftas leREGIAM, confentiens eft jureconfultorum gislatoria opinio. Ulpianus L. 1. pr. D. de conftitut. princ. in Princi Quod principi placuit, legis habet vigorem: utpate pes.

translata

quum LEGE REGIA, que de imperio ejus lata eft, populus ei, & in eum, omne suum imperium poteftatem conferat. Quæ totidem verbis repetit Imperator §. 6. Inft. h. t. Meminit quoque ejufdem legis Alexander Imperator L. 3. C. de teftam. ubi ait: Licet enim LEX IMPERII follemnibus juris imperatorem folverit ; nihil tamen tam proprium imperii eft, quam legibus vivere. Legem enim Imperii hic eamdem effe, ac legem regiam, jamdudum obfervarunt eruditi. Addo & L. un. §. 14. C. de caduc. tollend. ubi AUGUSTUM PRIVILEGIUM adpellatur a Juftiniano.

LXIII. LXIII. Aftea de lege dici non poteft, quanVarie de tæ enatæ fint inter eruditos controverfiæ. Eam hac lege fentétia. Hotomannus eamdem effe putat cum ea, quæ de regno Romuli lata fuerit, quain REGIAM etiam vocat Liv. XXXIV, 6. Aft eamdem in Triboniani cerebro fuiffe natam, fufpicabatur Mart. Schookius in diatrib. de lege regia Triboniani, quam repetitis curis auctiorem edidit fub titulo de quadruplici lege regia Francof.1668. 12. Quum enim Regium nomen perofi fint Romani, neque unquam Auguftus titulo tam invidiofo fe paffus fit ornari, nec verofimile fiat, populum Romanum, qui Cæfare interfecto, feffus civilibus difcordiis, tolerabat magis monarchiam. quam perpetuam optabat, tam inimica libertati lege in fervitutem fe ipfum addixiffe; non abs re fufpicari fibi videbatur Schookius, quidquid de lege regia in jure noftro legitur, ex Triboniani natum efse ingenio. Nec multo aliter fentiunt Connanus Comm. 1, 16. 3. Vultej, ad §. 6. Inft. h. t. Sed Hotomanno jam