plebs, otii delinita dulcedine, atrocem reip.me moriam exueret, quæ ejufdem eft Huberi fententia: fed partim, ne plebs, innumeris implicita litibus, de excutiendo jugo confilia conferret: (Thomaf. I. c. II. p. 70.) partim ut eo ipfo Auguftus legislatoriam poteftatem callide fibi vindicaret, legefque priftino reip. ftatui accommodatas per jureconfultos corrigeret, & ad præfentem detorqueret. (x) Unde & eam

pote

(x) Præcipua Augusti cura fuit, legum munia in fe trahere. Tacit. Ann. I, 3. Quum ergo novis omnino legibus opus effet, novo hoc ftatu reip. plures quidem initio rogationes tulit ad popu lum, fervato veteri reip. more, & inde natæ tot LegesJulia, quarum pleræque Augufto debentur, itemque Falcidia, Elia, Sentia, Fufia, Caninia, Papia Poppæa, Julia & Titia, & aliæ: fed non integrum tamen erat Augufto, omnes an. tiquas leges eadem facilitate evertere, qua illas fub triumviratu latas uno edicto, aboleverat. Tac. Ann. III, 28. Quum ergo refigi non poffent leges antiquæ, eæque tamen non convenire viderentur novo ifti ftatui reipublicæ; illud unum fupererat, ut per interpretationem novam, eæ ad præfentem reip. formam deflecterentur. Jam magiftiatibus hoc permittere, non videbatur tu. tum: fibi foli id vindicare, & incivile, & invidia plenum erat, & moleftiffimum. Reliqui ergo erant jure conf. tanto ad hoc negotium aptiores, quod jam in vetere rep. poteftas quædam, interpretandi penes iftos fuerat. Quemadmo lum vero hoc maximum erat Augufti arcanum politicum, quod, prifcis vocabulis retentis, res novas inveheret, eadem magiftratuum rerumque vocabula,nihil ufquam prifci atque integri moris relinquerer: Tacit. Annal. I, 3. ta & jure confultis, fpecie antiqui moris, inftrumentis novæ

poteftatem primo Atejo Capitoni, aliifque fuarum partium Jureconfultis conceffiffe videtur. XL.

dominationis ufus eft, ita fcilicet leges interpretaturis, quemadmodum id fuo expediret imperio. His præftru&tis, totius novæ conftitutionis reddi poterit ratio. Promifcuam iftam refpondendi licentiam fuftulit, eamque conceffit paucis. Cur vero? nifi ut eos feligere poffet, quos fciret fibi fore obnoxios? Juffit eos non privatim, fed publica auctoritate, refpondere. Quamobrem ? ut legum interpretatio ita penes fe effet. Judicibus eam legem dixit, ne ab iftis refponfis difcederent. Quam ob caufam ? ne obfervata legum antiquarum ruina, intercede re, & Augufti confilium turbare conarentur Signo opus erat, non rationibus. Cur vero? ut ne per rationum infirmitatem palam fieret, id agi, ut leges antiquæ everterentur. Ceterum vera effe hæc omnia, vel ex iis patet, quæ inter eum Antiftiumque Labeonem a&ta funt. Eminentiffimi ea ætate Jureconfulti erant Antiftius Labeo, & Atejus Capito, adeo, ut non immerito duo pacis decora eos appellet Tacitus Annal. III, 75. Quare operam dabat Auguftus, ut hos potiffimum fibi conciliaret. Labeoni ergo confulatum offerebat hoc videlicet autoramento calamum ejus redditurus obnoExium. Sed quum incorrupta libertate gauderet, og ab ambitione bonorum vacuus. Tacit. Ann.l.c. quumque nihil ratum penfumque haberet, nifi -qued juftum, fanctumque effe in Romanis antiquiestatibus legiffet: Gell. Noct. Att. XIII, 12,honorem iftum plane refpuit. Animadvertens vero Auguftus, Labeonis fibi operam parum utilem futuram, Atejum Capitonem adortus, hunc modis omnibus ornare coepit, confulemque creavit. Tacit. Ann. I 11,75. Erat enim hic eo ingenio •m ejus obfequium non poffet non dominantibus

placuit

XL. Sequentes imperatores, (fia Caligula XL. Ident difcefferis, qui totum jureconfultorum ordi- Impera

bus.

nem abolitorum fe minabatur, tefte Suetonio toribus
Calig. XXXIV.) hoc Augufti inftitutum diligen- fequenti-
ter fervabant, faltim ufque ad Hadrianum. De
Tiberio enim id patet ex L. 2. §.47. D. de orig.
Jur.ex quo loco etiam adparet, Hadrianum
iterum more majorum unicuique dediffe fa-
cultatem refpondendi, qui fui haberet fiduciam.
Rogatus enim a viris prætoriis, ut fibi liceret

refpon

magis probari, judice Tacito Ann. III,75. Egre. gia fane adulationis fpecimina eum dediffe, obfervant Tacit. III, 70. Sueton. de illuftr. Gramm. XXII. Ergo maximo ftudio fibi eum adjungebat Auguftus, ut ejus opera in novo dominatu uteretur. Hæc hiftoria egregie conje&turam noftram confirmat. Intelligimus enim inde, I. Auguftum de jureconfultis primariis fibi conciliandis magnopere laboraffe. Quod fane non feciffet tantus princeps, nifi eorum operam perutilem fibi in novo principatu consti tuendo, legibufque ad præfentem ftatum detorquendis, futuram animadvertiffet. II. Talibus jureconfultis amicis eum uti voluiffe, quorum fibi obfequium probaretur, id eft Capitonis fimilibus, qui non antiquo juri mordicus inhærerent, fed callide infervirent temporibus. Ex quo denique colligimus, III. non alia de caufa eum refpondendi facultatem quibufdam tantum jureconfultis dediffe, quam ut eorum calamis uteretur, ad leges veteres & in libera republica receptas evertendas, & ad novam imperii fui formam tanto facilius deflectendas. Plura de Augufti prudentia vuod diximus in Prefat. Comment. ad L. Jul, & Papiam, que evolviffe non poenitebit.

lentinia

refpondere, refcripfit, hoc non peri, fed praftari folere. Itaque ab Hadriano ad Alex. Severum libera denuo effe coepit refpondendi facultas. Dodvv. Pral. Cambden. IX, 11. p. 355. Hinc denuo reductum Augufti inftitutum, ceu patet exemplo Innocentii jureconfulti, quem refpondendi facultatem ab Imperatoribus accepiffe tradit Eunapius in vita Chrysanthi p. 286. XLI. Va- XLI. Non poterat non hoc Augufti privini III & legium fectas, fummamque juris incertitudiTheodo- nem invehere. Hinc de tollenda ea cogitarunt fii confti- Valentinianus III. & Theodofius junior imau&orita- peratores, qui Papiniani tantum, Paulli te jure Caji, Ulpiani, & Modeftini fcripta jufferunt valere in judiciis, & in allegatione plura eorum prævalere paucioribus, ex paribus vero ea, inter quæ Papiniani effent teftimonia: fi fententiæ denique fine Papiniano pares effent, judicis arbitrio locum effe L. un. G. Theod. de Refponf. prudent. & ibi Gothofredus. Addatur Thomaf. de Nav. jurisprud. antejuftin. II, 7. p. 112. feq.

tutio de

confulto

rum.

XLII. Ju. XLII. Denique & id incommodum vifum ftiniani Juftiniano, qui Jureconfultorum fententias Inftitu- hinc inde deceptas promifcue in pandectas

tum.

XLIII.

recepit, corpufque conficiendum curavit, aliquando non optime cohærens, quippe e membris fibi diffimillimis compofitum. L. 1. S.5. 6. C. de vet. jur. enucl.

XLIII. Quin & omni interpretandi facultaFacultas te interdixit jureconfultis, eofque ad coninterpre- fcribendas metaphrafes & paratitla conficientandi ju. reconful- da, tanquam ad perpetuas operas, condetis adem- mnavit. §. 2. Conft. de concept. Digift. Paratitla

ta.

quid

quid fint, explicat Æg. Men. Amen.jur.civ.XV.

initio ve

XLIV. Reftat, ut quas fymbolas principes, XLIV. mutata reip. forma, ad jus Romanum contule- Principes rint, paucis dicamus. Initio Imperatores ve- tere ritu terem leges ferendi morem aliquamdiu reti- leges tunuerunt. Hoc enim ritu fub Augufto, centu- lerunt. riatis comitiis ad populum latæ funt leges Julia, Alia Sentia, Papia Poppaa; fub Tiberio Junia Norlana. Claudius quoque veteri ritu rogavit legem, ut Domitius in familiam Claudiam & nomen Neronis tranfiret. Tacit. Annal. XII, 26. Quin ne fub Galba quidem plane exoleviffe veterem leges curiatas faltim ferendi ritum, patet ex Tacit. Hift. 1, 15.

XLV.

Senatuf

XLV. Quemadmodum vero habita illa fub Imperatoribus comitia nonnifi quædam prifti- Deinde næ libertatis fimulacra erant ; ita jam Tibe un funt rius, princeps aftutus tyrannicifque artibus confultis. magis, quam quifquam alius, inftructus, novum commentus eft leges ferendi morem. Ut enim populo jus omne eriperet, (y) comitia e campo tranftulit in curiam, id eft, & honorum conferendorum arbitrium & leges non amplius populi fuffragiis, fed fenatorum fibi obnoxiorum fententiis fubjecit. Tacit. Annal.I, 5. Sueton. Tiber. XXX. Reftituit populo comitia

(y) Falluntur ergo qui cum Pomponio L. 2. §. 9 D. de orig. jur. Triboniano §. 5. Inft. b.t. exiftimant, ideo in curiam e campo translata elle comitia, quia difficile effet, tantam populi multitudinem in unum convenire. Quafi enim difficilius id fuiffet fub Tiberio, quam libera republica, quando tota Italia ad comitia confluebat. Cic. Orat. ad Quirit. poft redit.