&tiones

res.

V. Poft renatas litteras, collectis undique v. Collefragmentis, reftituere eas tentarunt Aymarus XII. Ta Rivallius, Jo. Oldendorpius, Jo. Guiliel. For- bularum Aerus, Ant. Auguftinus, Fulv. Urfinus, Franc, recentio Balduinus, Ant. Contius, Franc. Hotomannus, Jac. Rævardus, Cal. Calcagninus, Jo. Crifpinus, Steph. Vin. Pighius, Theod. Marcilius Fr. Pithæus, Dionyf. Gothofredus, Juftus Lipfius, Paulus Merula, Conr. Rittershufius, Ludov. Charondas, Bafinftochius, Pandulph. Pratejus, Hadr. Turnebus, Jul. Pacius, Car. Sigonius, Ant. Clarus Sylvius, Ricardus Vitus, Jan. Vincentius Gravina, &, qui reliquis omnibus videtur præferendus, Jac. Gothofredus, cujus abfolutiffima collectio exftat in quatuor fontibus jur. civilis, qui prodierunt Geneva MDCLIII, 4.

earumque

VI. Ex interpretatione XII. Tabularum le- VI. Legis gis actiones nata funt, id eft, certi exercendi a&iones Juris ritus, certæque verborum conceptiones & formula formulæ, quibus neglectis fufceptum quodvis & fatti. civile negotium irritum habebatur. Quamvis enim actus legitimi nonnunquam infenfulatiore acciperentur pro omnibus actionibus quæ coram magiftratu fierent, adeo, ut & lictores lege agere dicerentur: Schulting. Jurifp. antejust.p.85.602.& feq. ftrictius tamen hic vocem accipimus partim pro formulis actionum,partim pro actibus voluntariæ jurifdictionis, follemniter explicandis, partiin pro actibus follemniter,

A 4

non

periiffe putat fub irruptionem Gothorum. Aft fæculo adhuc Justiniani exstiterunt Commen. tarii Caji, quibus integrum XII. tabularum textum infertum fuiffe, ex fragmentis patet, quæ in digeftis paffum exftant.

VII. Col

non tamen in jure peragendis. Hinc actiones legis funt manumiffio, emancipatio, in jure ceffio, adoptio, & fimiles; altus legitimi, tutoris datio, mancipatio, hereditatis aditio & repudiatio, alique plures. Horum omnium proprium erat, I, ut vel in jure vel certe follemniter, (/) fierent. II, ut nec diem nec conditionen admitterent.III, Ut uno actu fierent, & iterari nequirent. IV, ut per procuratorem explicari non poffent. Jan. Vinc. Gravina de XII. Tab. LXXX. p. 442. Brifsor. Antiq. Rom. III, 20. p. 76. Petr. Faber Semeft. II, 23. 24. & ad L. 77. D. de reg. jur. p.344. feq. Jac. Rævard. de Autorit. prudent. II. p. 952. feq. Accedebant Fafti, feu confignationes dierum faftorum, nefaftorum, interciforum, quibus lege agere vel licebat, vel non, vel ex parte tantum licebat. Harum rerum omnium notitia initio penes folos patricios, & pontifices potiffimum erat, qui tamquam oracula adibantur a populo: neque ere fua hi efse putabant, eas formulas & faftos evulgari. Cicero de Orat. I, 41. pro Murana XI. Quinctillian. Inft. Crat. III, 8. Pomponius L. 2. §. 6. D. de orig. jur.

VII. Egregiam ergo plebi operam navabat ledio ca- CN. FLAVIUS, qui arcanas iftas formulas jure Fla- & faftos pontificios, (m) ab Appio Claudio

rum in

viano.

(n) in

(1) Omnes actiones legitimas & actus legitimos in
jure factos putat Gravina, l. c. fed id falfum de
hereditatis aditione, repudiatione, aliifque acti-
bus legitimis, qui & extra jus recte expedieban-
tur. Sollemniter tamen omnes fieri debebant.
(m) Solos faftos a Flavio cum plebe communicatos
dicit Cicero pro Muræna XII. fed formulas ad-

(2) in librum collectos anno circiter CCCCXL. primus evulgavit. Unde natum JUS FLAVIANUM, de quo Popon. L. 2. §.7. D. de orig. jur. Cicero de Orat. 1, 41. pro Mur. XI. ¿s ad Attic. Epift. V1, 1. Liv. IX, 46. Plin. Hift.Nar. XXXIII, 1. Gell. Nolt. Art. VI, 9. Valer.Maxim. 11, 5.2. Addunt Pomponius, & Plinius, Flavium eo beneficio ædilitatem a plebe meruiffe: fed conftat ex Valerio Maximo, eum jam tum, quum ifta patriciorum arcana evulgaret, ædilem fuifse, & deinde prætorem factum, idque vel inde colligas, quod ipfe Pomponius faftos illos populo traditos, id eft uti ego ex Livio, IX, 46. interpretor, in albo (o) propofitos, refert.

jus Ælia

VIII. Quanto gratius hoc plebi fuit offi- VIII. E cium, tanto minus illud placuit patriciis, qui num. novas fubinde cogitarunt formulas, eafque ne in vulgus manakent, occultioribus quibufdam nobis confignarunt. Eas vero denuo evulgavit Sext. Alius Q. F.P. N. Patus Catus, (p) anno circiter U C. DIIII. unde enacum Jus ÆLIANUM. L. 2. §. 7. D. de orig.jur. A 5 Cic.

dunt reliqui auctores, ut pura, Valerius Maximus, Livius, Gellius, Plinius, & ipfe Cicero Epift. ad Attic. VI, 1. An fafti fint iidem cum illis apud Gruterum Infcr.p.CXXXIII.nondum liquet. (n) Non decemviro illo ceu exiftimat Guido Panciroll. Var. Left. II, 2. fed Appio Claudio Caco, cujus fcriba fuerar Flavius. Plin. Hift. Nat. XXXIII, 1, Cicero de Orat. I, 41. Conf. Bynkersh. in Præterm. p. 46.

(o) In albis aliquid proponere, non privatorum
erar, fed Prætorum atque Edilium.
(P) Sexcura hunc Aliana ob jurifprudentiam mirifi-
ce collaudant Cicero in Bra: XX.& de leg.11323.

reftaura

tio.

Cic. pro Muran. XI. An hoc jus Ælianum idem fit cum S. Ælii Tripartitis nondum expeditum eft. Negant Bertrand. de Jurifpr. II, 4. p. 171. Guil. Grot. Vit. Jureconf. L.3. p.17. Mihi tamen ea de re dubitandum vix videtur ob L. 2. §. 38. D. de orig. jur. ex qua patet, in Tripartitis illis præter XII. tabulas earumque interpretationem, legis etiam altiones occurriffe. Vid. Bejeri Pofit. ad tit. D. de Orig. jur. p. m. 10. IX. U tri- IX. Utramque collectionem fata nobis inafque in viderunt. Formulas tamen actionum antiquas tericus & ftupenda plane induftria collegit Barn, Briffon. libro de formulis & fellemnibus populi Romani verbis, edito Francof. MDXCII, 4. quibus tamen non has tantum, fed & alias, facras, militares, forenfes familiare fque formulas complexus eft. Faftorum exemplum non unum exftat in antiquis marmoribus, ex quibus quædam æterno infcriptionum operi inferuit Gruter.p. CXXXIII. & cum Petri Ciacconii aliorumque explanationibus recudenda curavit Jo. Ge. Grævius Thefaur. Antiq. Rom. Tom. VIII. Veterum denique notarum juridicarum fpecimina poft Valerium Probum, Pe#rum Diaconum & Mangonem dedit Jo. Nicolai in libro de Siglis veterum » qui prodiit Lugd. Batav. MDCCVI, 4.

X. Ab

Plin. Hift. Nat. XXXIII, 11. & Ennius apud Cicer, de Orat. I, 45, qui vocatur

Egregie cordatus homo, Catus Ælius

Sextus.

Conf. L. 1.pr. C. de comm, ferv. manum, De gense Elia egregie differit Henr. Norif. Cenotaph. Pifan. Differt. Ilb 9. P• 412.

pruden

rat.

X. Ab iis temporibus multæ fubinde latæ X. Romafunt leges, multa quoque plebifcita, multa edi- na Jurif ta prætorum atque ædilium prodierunt, qui- tia mole bus accefferunt refponfa prudentum, & fub fua laboImperatoribus fenatus confulta. Edicta perpetua & Imperatorum refcripta, adeo, ut in magnum aliarum fuper alias cumulatarum legum cumulum excrefceret Romana jurisprudentia. Liv. III, 34. Romanarum legum Senatufque confultorum hiftoriam plures dederunt, in quibus eminent Paulus Manutius, Anton. Augustinus, Paulus Merula, Franc. Hotomannus,Janus Vinc. Gravina; fed hi omnes tamen in tanta meffe haud leve aliis reliquerunt fpicilegium.

colleЯio

XI. In hac legum Romanarum farragine XI. De haud pauci de univerfali quadam juris Romani fali juris collectione cogitare coeperunt. Agitaverat hoc Roman. confilium Cicero, (9) cujus integrum ea de re e cogitat librum allegat A.Gellius Not. Artic.I, 22.Quin- Cicero. Atilian. Inft. Orat. XII, 3. Ipfe quoque luculentam illius operis onlaypaçíav, adumbrationem fub Craffi perfona dederat libro deɑratore 1,42. Sed in fpongiam incubuit hic Ciceronis Ajax. XII. Idem

A 6

(9) Ciceronem non fuiffe in Romana jurilprudentia hofpitem, vel fcripta illius demonftrant. Q.Scævolæ fe operam dediffe, teftatur in Eruto: & in orat. pro Muræna Cap. XIII. minatur, fe, fi fibi homini occupato ftomachum moverint, triduo jureconfultum profeffurum. Unde & inter jureconfultos Ciceroni locum dedit Guil, Grot. Vit. Jureconfult. 1,9. p. 61. Sed an magnus in hac arte fuerit, adhuc fub judice lis eft. Vid. Schulting. Orat.de Jurifpr. Ciceronis & Bynkersh. Præterm. ad L. 2. §. 38. D. de Or. I. p. 85. feq.