rio quarta ex teftamento erat falva, toties hereditatem reftituebat ex SC. Trebelliano : fin plus dodrante effet reftituendum ; quartam ex SC.Pegafiano detrahebat, & de obligationibus fibi cavebat interpofitis ftipulationibus. §. 6. Inft. h. t. Aft quum ftipulationes illæ multis viderentur captiofe; placuit Juftiniano, explofo SC. Pegafiano, Trebelliano omnem auctoritatem præftare, vel potius ex duobus facere unicum, ita quidem, ut quartam heres femper haberet salvam, aЄtionefque inter eum & fideicommiffarium pro rata dividerentur, heredi vero fimul adeundi hereditatem imponeretur neceffitas. §. 7. Inft. b. t. Immo jure noviffimo, fi heres adire quartaque contentus effe nollet, deficientibus coheredibus aut fubftitutis, ipfe fideicommiffarius adire poteft per Novell. I. cap. I. §. I.

fultum

VIII. Ad fideicommiffa pertinet quoque VIII. SeSC. Apronianum. Nec municipia enim olim, natufconnec municipes heredes inftitui poterant, quo- Aptonianian incertum corpus erat, ut neque cerne- num. re univerfi, neque pro herede gerere poffent, Ulpian. Fragm. XX, 1, 5. Plin. Epift. V, 7. Fideicommiffaria tamen hereditas municipibus reftituenda erat per SC. Apronianum, de cujus ætate jam Lib. II. Tit. XIV. §. 2. differuimus.

ferentia

deicom

IX. Hæc de fideicommiffis univerfalibus. Ad IX. Diffingularia quod attinet, magna olim erat inter inter le ea & legata differentia. In legatis rigor juris, gata & fim in fideicommiffis favor voluntatis regnabat. miffa fin L. pen. D. de Legat. 1. Fideicommiffum ad eum, cui aliquid dimiffum erat, poterat pervenire,

A a 3

gularia:

X. Eam

XI. Codi.

Eo ven &

natura.

nire, herede licet mortuo, fi talis erat condi-
tio teftamenti: legatum ita relinqui non pot-
erat. Fideicommiffum codicillis, etiamfi per
teftamentum non effent confirmati, relinqui
poterat; legatum codicillis relictum non vale-
bat, nifi illi effent teftamento confirmati. A
legatario legatum alteri relinqui non poterat,
fed fideicommiffum poterat. Per legatum fer-
vo alieno directa libertas dari non poterat :
per fideicommiffum poterat. Fideicommiffis
tardius, quam. fcriptum erat, folutis, ufuræ
& fructus debebantur, legatorum non ufura,
fed duplum debebatur, fi inficiaretur heres.
(d) Hæc omnia tradit Cajus Inft. II, 7. 8.

X. At Justinianus, ne quid antiqui juris in-
fuftulit tegrum relinqueret, legata & fideicommiffa
Juftinia-
per omnia, quod ad effectum attinet, exæ-
quavit. §. 3. Inft. de legat. L. 2. C. comm. de leg.
XI. Quemadmodum fideicommiffa eluden-
cillorum dis legibus fuerant reperta; ita declinandæ ju.
ris teftamentarii fubtilitati acceptus eft ufus
codicillorum. Codicilli vero voce nihil de-
notabant aliud, quam fcripturam quamdam.
ad alios miffam. Hinc fæpe codicillos pro epi-
ftolis ponit Cicero Epift. ad Fam. IV, 12. VI, 18.
ad Att. XII, 8. ad Quint. Fratr, II, 10. Præci-
pue tamen id nomen tribuebatur epiftolis ad
præfentes miffis. Unde Seneca Epift. LV. Vi-
deo te, mi Lucili, quum maxime audio, adeo

te

d) Ultimam hanc differentiam, ex qua fe expe-
dire haud poffunt Aleander & Oifel, ad Caji l.
c. accurate explicant atque illuftrant V. C.
Schulting. Jurifpr. Antiq. p. m. 130. Gerard.
Nood. de fanor. & ufur. III, 7.

recum fum, ut dubitem, an incipiam non epifolas, fed codicillos tibi fcribere. Unde reEte colligas, codicillos, quos deinde Impe ratores tanquam ultimæ voluntatis genus adprobarunt, nihil aliud fuiffe, quam epiftolas fcriptas ad heredes de eo, quod post mortem fuam fcribentes ab heredibus fieri vellent. (e) Boehm. Diff. de Codicill. fine teftib. valid. Cap. I. §. 3. 4. p. 5. 6.

XII. Primus ejufmodi codicillos ad Au- XII. Eoguftum fcripferat L. Lentulus, (quem an- rumdem no U. C. 15CCLI. cum M. Valerio Meffali- origo. no Confulem fuiffe, ex Reinefii Infer. Claff. X. n. 3. p. 597. difcimus,) qui Romæ fecerat teftamentum, & Auguftum filiamque heredem inftituerat, deinde vero, decedens in Africa, fcripferat codicillos, quibus aliquid ab heredibus fieri petierat. Quamvis vero ante ea tempora inauditum effet, per epiftolam vel codicillos heredi aliquid injungi, quod ei neceffitatem imponeret, ultimam illam defuncti voluntatem implendi parebat tamen Auguftus Lentuli codicillis, ipfaque filia ex iis legata præftabat. Exemplum principis facile imitati funt alii. Quare Auguftus, convocatis fapientibus viris, interque eos C. Trebatio Tefta, cujus

) Hinc codicilli etiam Epiftola vocantur L. 89. pr. D. de legat. 2. L. 41. §. 2. D. de legat. 3. Et quamvis vulgo differentiam ftatuant inter codicillos & epiftolas fideicommiffarias, ut facit Petr. Muller. ad Struv. Ex. XXIV. 68. non opus tamen effe hac fubtilitate, præclare vicit laudatiffimus Boehnerus Diff.alleg. 1, 7. & 8.

XIII. For

cujus tum auctoritas maxima erat, quæfivit, an poffit recipi, nec abhorreret a juris ra tione codicillorum ufus ? Annuente Trebatio & illud codicillorum inftitutum magnopere probante, Auguftus auctoritatem illi accommodavit. Poft quæ tempora, quum & Antiftius Labeo, qui tamen nibil, nifi quod justum fanitumque esse in Romanis antiquitatibus legiffet, ratum penfumque habere folebat. Gell. Not. Att. XIII, 12. ac proinde magna erat apud omnes auctoritate, tefte Tac. Annal. III, 75.) codicillos feciffet jam nemini dubium erat, quin jure optimo codicilli admitterentur. Ita rem refert Juftinianus ipfe princ. Inftit.

b. t.

XIII. Non aliter vero concipi folebant mule ca codicilli ac epiftola. Hinc præmittebatur disillor follemnis illa, qua epiftolas aufpicari folebant, falutatio: L. Titius heredibus primis fubftitutis falutem. L. 56. D. de fideic. libert. Conf. L. 37. §. 2. L. 32. §. 3. D. de leg. 3. L. 30. §. 1. de adim. vel transf. leg. Nec tamen femper ad heredes, fed & nonnunquam ad ipfos fideicommiffarios verba dirigebantur. Cujus rei exemplum exftat L. 75. pr. D. de leg. 2. Integras formulas Latinas æque ac Græcas magno ftudio collegerunt Barn, Briffon. de Form. VIII. p. 686. fequ. & Guido Pancirol. Thefaur. Var. Lett. 1, 29.

XIV. Co

XIV. Confirmati tamen codicilli effe dedicilli te- bebant teftamento, fi heredi neceffitas impoRamento ni deberet, præftandi, quod erat rogatus.

confirma

Hinc testamentis inferi folebat formula; ki quos codicillos reliquero, valere volo.. L.' 56. pr. D. de fideic. libert. Alias ultimam defunti voluntatem implere non debebat heres, nifi ultro vellet, quod facere fe folere, ait Plinius Epift. 11, 16. Sed poftea per Severi & Antonini conftitutionem illa codicillos confirmandi neceffitas remiffa eft, modo adpareret, teftatorem a voluntate, quam in codicillis exprefferat, non receffiffè. Ant. Faber. Conjett. XV, 16.

lemnita

dicillis

XV. Ex his ergo facile adparet, in codi XV. Socillis non magis, quam in epiftolis, defide- tibus an ratam effe ullam follemnitatem. §. 3. Inft. opus fue h. t. Non ergo teftibus opus erat in codicil- rit in colis teftamento confirmatis, qui omnem virtutem atque efficaciam fuam teftamento mutuabantur ut recte animadvertunt Bachov, ad tit. Inft. de fideic, hered. §. ult. & Boehm. Diff. alleg. I, 19. Sane in Digeftis nunquam exiguntur teftes, immo alia omnia elucent ex L. 8. §. 2. D. de jure codicill. & L. 89. pr. D. de legat. 2. Quin nec in codicillis ab inteftato neceffarios vifos efse teftes, erudite probat laudatiffimus Boehmerus Diff. alleg. 1, 23. p. 22.

novum

XVI. Sed & hanc antiqui juris fimplicita- XVI. Jus tem fenfim pervertit Imperatorum vouosia. fenfim in Sic permifsum, ut codicilli etiam nuncupa- troductu. tione, fine ulla fcriptura fierent. L. 8. §. 3. C. de SS. Ecclef. L. 3. pr. C. de bon. libert. Id quod tamen codicillorum ab indole plane abhorret. Hinc ex eo tempore etiam teftibus opus vifum eft, quos in codicillis ab inte

ftato