teltandi

troducta

STAMENTI POSSESSIONEM HEREDITATIS DABO. Et ne quis hoc Edictum a Verre primum inventum exiftimet, ftatim addit Cicero: hoc tralatitium eft, id eft edictum vetus & ex anteriorum Prætorum albis in illud Verrinum translatum.

XV.Nova XIV. Manfit antiqua teftandi ratio per as ratio per & libram diutiffime, adeo ut Ulpianus fcriconftitu- bat ? Fragm. XX, 2. Illis duobus teftamentis tiones in (in comitiis calatis & in procinctu) abolitis, hodie folum in ufu eft, quod per as libram fit, id eft, per mancipationem imaginariam. Unum itaque memorat teftandi modum. Quamvis enim & Prætoria teftamenta frequentarentur; ea tamen non nifi improprie hoc nomen fustinebant, quum ex eis non hereditas, fed bonorum poffeffio daretur. L. 7. L. 9. D. de bon. poff. fec. tab. Denique quum & conftitutionibus quædam novæ inveherentur obfervationes; in unum conflari cœperunt ritus ex jure civili, prætorio & conftitutionibus principum nati, id quod temporibus Theodofii junioris factum effe, non fine adparatu docet Jac. Gothofredus ad L. 1. C. Theod. de teftament. & codicil. Tom. I. p. 334. fequ. Ex eo itaque invaluit, ut reftamenta I) uno contextu, II) præfentibus feptem teftibus, III) iifdemque fubfcribentibus & IV) annulo fignantibus fierent &V) a teftatore ipfo vel fcriberentur vel fubfcriberentur §. 3. Inft. h. 1. Quibus fextam follemnitatem addiderat Juftinianus, ut per manus teftatoris & teftium nomen heredis exprimeretur. §. 4. Inft. h. t. Eam vero ipfe Juftiniamus iterum fuftulit. Nov. CXIX, 9. Ut adeo parum

parum diuturna fuerit hujus fubtilitatis obfervatio.

quidam

XV. His præmiffis, & maxime fi obferva- XV. Cur veris, teftamenta olim in comitiis calatis fa- teftes effe &ta effe, facile patet, cur quidam teftes ef- non pofe non potuerint, veluti mulieres, impube- tuerint res, fervi, furiofi, furdi, muti. Nam nullus' 3 horum admittebatur ad comitia Thomaf. not. ad inftit. h. t. Et hinc etiam dicitur, nullam cum iis esse teftamenti factionem.

ftamentu

XVI. Ad teftamentum militare quod atti- XVI. Tenet, quo ritu illud antiquiffimis temporibus militare. in procinctu factum, jam fupra (§. III.) diximus. Ubi etiam illud cum aufpiciis evanuiffe, ex Cicerone obfervavimus. Sub Imperatoribus, (g) quum loco militiæ lectæ placeret mercenaria; eo quoque inter alia privilegio ornati funt milites, ut quomodocunque facta ab iis teftamenta, valerent etiam fine legitima obfervatione. Ulp. Frag. XXIII, 10. Hinc & ratum erat militare teftamentum, fi præfentibus commilitonibus aliquot, heredem quis nuncupaffet, vel fi gladio in arena, vel litteris fanguine rutilantibus in vagina fcripfiffet. L. 1. 5.C. de teft. mi lit. Ita vero demum valebat teftamentum, fi reftator vel in caftris mortuus effet, vel poft Y S

mif

(g) Quia teftamenta in procin&u facta jam CiGeronis tempore exoleverant: militaria tefta menta de quibus in jure noftro agitur, ex conftitutionibus Principum derivan la. Ulp. Fragm. XXIII, 1o. & quidem primum ex edicto Cæfaris, hinc Titi, poitea Domitiani, mox Nervæ, ac poftremo Trajan. L. 1. pr. D. k. to

XVII. Di

ftin&io

ganos &

miffionem intra annum. Ulp... Neque opus tamenerat, ut in acie extremoque periculo fierent teftamenta, donec Juftinianus in expedi tione & caftris tantum conftitutis militibus follemnitates remitteret. Sibi fane hanc militaris teftamenti reftrictionem difertis verbis tribuit Juftinianus. pr. Inst. h. t. L. 27. C. eod. (k) XVII. Nihil horum licebat paganis. Ita inter pa- enim fub imperatoribus dici coeperant, quicunque non erant milites. Suet. Aug. XXVII. Gall. XIX. Plin. Epist. VII, 25. X, 18. Tacit. Hist. 1, 35. 11, 14. 88. 111, 43. feq. Eaque ad pellatione nihil eft in jure frequentius. Ratio videtur, quia milites emeriti impetrata miffione ab Imperatoribus in pagis ad colendos agros, fibi donatos, collocabantur. Unde pagani, qui non amplius erant milites & producto vocis ufu, omnes du sy as púт diTo, qui & privari fæpiffime adpellantur.

milites.

XVIII. Immo inter paganos ne poterant. Quinam quidem omnes teftari. Cujus rei in promtu eft reftari no ratio. Non peregrinis hoc licebat, quia teftaPolerant - menti factio ad jura Quiritium pertinebat.

Non filiis familias, quia nihil habebant, de quo teftarentur, præter peculia caftrenfe & quafi caftrenfe, in quibus pro patribus familias erant. Nec filiifam. participes erant juris comitiorum, nifi magiftratum gererent. Ul pian. Fragm. XX, 10. ut taceam Legem XII. Tabularum, non filiisfamil. fed patribus familias

(b) Tribonianifmum ergo effe oportet, quod E. 1. C. de milit. teft. hujus coarctati privile gii mentio fit. Vid. Giphan, ad L. 1. C. cod. Donell. Comment. VI, 28.

milias liberam feciffe teftandi facultatem. (i) Non impuberibus, quia iis nec in comitiis locus erat, nec in militia. (k) Non furiofis, quia nullum iis erat animi judicium. Hinc fi dilucida erant furoris intervalla, interea dum furor remiferat, poterant teftari L. 9. C. qui teft. fac. poff. Non prodigis porro, quia vetere jure furiofis æquiparabantur. L. 12. fin. D. de curat. tut. dat. Non furdis & mutis, quia & hi nec rogationem audire, nec fuffragium dare in comitiis poterant, immo nec teftes rogare, pronunciata follemni formula: Vos Quiri tes teftimonium prabitore. Apulej. de afino aur. II. Ulpian. Fragm. XX, 9. Cujac. obf.v1,37. Quod fecus erat in cæcis. Denique nec captis ab hofte, deportatifve in infulam, ut & quamcunque capitis deminutionem vel maximam vel mediam paffis teftari licebat, amiffo quippe jure civitatis, quum teftamenti factio effet civium Romanorum propria. Sigon. de antiquo jure Civ. Rom. I, 12. p. 153.

Y 6

(i) Unde Juvenal. Sat. XVI.

Solis præterea teftandi militibus jus
vivo patre datur.

XIX.

Exceptum tamen peculium caftrenfe & quafi caftrenfe per conftitutiones principum. (k) Auguftum tamen etiam impuberes Tribimos militum feciffe, probaut ex Sueton. Aug. XXXIII. Unde & tribunis militum impube ribus factam effe teftandi poteftatem ex L. 4. C. de teft. milit. obfervat Aleander ad Caj. Inft. II, 3. 3. Sed nec Suetonius, nec dicta lex loquitur de impuberibus. Vid. notas Græ vii, Rubenii, Cafaub. ad Suet. & Schult, ad Caji Inft l. c. p. 45.

XIX. An feminis olim te

ftare licuerit

XX. Jus dadi o

exhere

lim berrimú.

XIX. Feminæ olim in còmitiis calatis pla ne teftari non poterant, quia nullus iis acceffus ad comitia. Poftea permiffa iis teftamenti factio fi effent fui juris, fed non nifi auctoribus tutoribus. Ulp. Fragm. XX, 15. Cic. pro A. Cscin. VI. Hinc earum teftamenta non poterant effe arcana, fed magno periculo fubjiciebant feminas, ceu difcimus ex L. 77. §. 24. D. de legar. 2. Ex qua lege inferri haud poteft, feminas non nifi nuncupativa teftamenta condidiffe, quamvis id intulerit Merill. Obf. II, 1. p. 69. & IV, 39.p.55. Tabularum enim a feminis fcriptarum exempla habemus apud Val. Max. VII, 8.2. Suet. Galb. V. Plin. Epift. II, 20. Heredum quoque a feminis fcriptorum mentio fit L. 19. D. de inoff. teft. L. 37. §. 6. D. de Legat. 3. L. 3. C. de inoff. teft. L. 33. D. de vulg. & pup. fubft. Vid. Comment. noftr. ad L. Jul. & Pap. II, 11. Feminæ, quæ in manun convenerant, capite deminutæ & filiarum familias inftar erant, neque adeo teftari poterant, ut recte docent M. Aurel. Galvan. de ufufr. IX. ult. & V. C. Ant. Schult. adul pian. p. 632. Unde errant Cujac. Obs. VII, 11. & Aleander ad Caji Inft. II, 2. 1. qui matribus familias, fi in manum conveniffent, teftandi fuiffe facultatem exiftimant.

XX. Ad exheredationem quod attinet, liberum olim erat, ex XII. Tabulis, filios uti occidere, ita exheredare. L. 1. D.de lib. & poftum. immo & præterire, idque adhuc tempore Ciceronis obfervabatur, ut patet ex libro de Orat. 1, 38. Poftea filii in poteftate conftituti aut instituendi, aut nominatim exheredandi erant.

pr.