vocatur §. 1. Inft. h. t. Quum enim ex juris Romani principiis leges de fucceffione inteftatorum non nifi alia lege tolli poffent, & tamen decemviri liberam cuivis patrifamilias teftamenti factionem conceffiffent : inveniendus erat color, quo juris analogia fervaretur. Itaque fingebant, hereditatem non tamen per ultimam voluntatem, quain per venditionem & mancipationem transferři. Unde errat Bald. ad XII. Tab. XXIX. p. 119. edit. Bafil. qui ipfum ritum mancipationis vel æris & libræ in teftamentis ejufmodi adhibendum in duodecim tabulis præ fcriptum putat. (d) Vid. Thomaf. Diff. alleg. §. XXXIII. fequ.

VII. Te

VII. In teftamento vero, quod per æs & libram fiebat, duæ res agebantur, nam & fa- ftamentu milia mancipatio fiebat & nuncupatio teftamenti, per æs & Conftituebantur fcilicet familia emtor, antefta, libram.

(d) Exftitic equidem in XII. Tabulis lex: QUÍ SE SINIT TESTARIER, LIBRIPENSVE FUERIT, NÍ TESTIMONIUM FARIATUR, IMPROBUS INTESTABILISQUE ESTO. Gell. No&t. Att. XV, 13. IV, 7. Sed hæć non adteftamenta pertinuit, verum ad eos, qui in mancipatione quacumque vel teftes adhibiti vel libripendes; poftea teftimonium ferre de eo, cui interfuerant, detrectabant. Vid. Jac. Gothofr. XII. Tab. Tab. VII. p. 221. Ídemque fentiendum de altero capite: QUI NEXUM FACIET MANCIPIUMQUE, UTI LINGUA NUNCUPASSIT, ITA JUS ESTO. Feftus voce nuncupata. Nam hoc quoque caput ad mancipationem, non ad teftamentum, pertinet's ut contra Franc. Hotomannum docuit Jac. Gothofr, ad XII. Tab. Tab. VI. p. 210.

务

tus & libripens, cum quinque teftibus civibus Romanis, quibus præfentibus more majorum fiebat mancipatio vel imaginaria venditio hereditatis. Quinctil. Declam. CCCVIII. Non dixerim, inquit, teftamentum, cui libripens deeft, & familia emtor, & cetera jure neceffaria. Poftea teftator tabulas tenens: HAEC, inquit, UTI IN HIS TABULIS CERISVE SCRIPTA SUNT, ITA DO, ITA LEGO, ITA TESTOR, ITAQUE VOS, QUIRITES, TESTIMONIUM PRAEBITOTE, Ulp. Fragm. XX, 9. Ifidor. Orig. IV, 24. Tum ultimis verbis accedebat anteftatio, aurefque teftium tangebantur, ut docet Clem, Alex. Strom. V, p. 574. in teftamenti factione fui temporis memorans ζυγὰ καὶ ἀπάρια, καρπισμός τε καὶ τὰς τ WTWV CARLAUGHS, libras, affes, mancipationes &attreltationes aurium. Teftium vero nec fubfcriptio requirebatur, nec fubfignatio, quam primus exegit Prætor. §. z. Inft. de teft. ord. VIII. Ipfis concipiendis confignandisque taftamentis bulis plerumque adhibebant jureconfultum dis adhi- ne quidquam, quod ad earum auctoritatem biti jure- pertinet, prætermitteretur. Docet id Arrian. confukti. Differt. Epilt. II, 13. Nounds €žnyйτau và vó

VIII. Te

conficien

μιμα, αλλά διαθήκίω μ' ἐ γράφει μὴ εἶδος, πως δεν γράφειν, ἢ παραλαβὼν ἢ εἰδότα. γι Jureconfultus ei leges enarrat. Atqui teftamentum nemo fcribit, nifi aut ipfe fciat, quomodo fcribendum fit, aut ejus rei peritum adhibear. Cic.de Orat.11,6. Scævolæ illudens: Nam fi nullum erit teftamentum recte faltum, nifi quod tu fcripferis omnes ad te cives cum tabulis veniemus, omnium teftamenta tu fcribes unus. Adde Suetonium

Ner.

!

Ner. XXXII. ubi ftudiofis juris, ideft Jureconfultis fub Nerone haud impune fuiffe dicitur, qui teftamenta fcripfiffent aut ditaffent, in quibus principi nihil fuerit relictum. Nonnunquam tamen teftatores, non adhibito jureconfulto, voluntatem fuam, quam poterant, clariffime exprimebant. Cujus rei elegans exemplum eft in L. Lucius Titius 38. §. 17. D. de legat. 2. Ubi teftator: Lucius,inquit,Titius hoc meum teftamentum fcripfi fine ullojurifperito, rationem animi me potius fequutus, quam nimiam & miferam diligentiam: & fi minus aliquid legitime, minuf ve perite fecero, pro jure legitimo haberi debet hominis fani voluntas. Quo cafu petita intestati bonorum poffeffione, heredes fcripti portiones fuas ex fideicommiffo petere poterant,

ro liberti

ftamenta

IX. Scribendo nonnunquam fervi vel liber- IX. Set: ti, nonnunquam amici adhibebantur; aliquan- bedis vedo etiam ipfi teftatores teftamenta fua integra ferni amiconfcribebant , quæ tunc vocabantur hologra ci. Quæ pha. L. 28. §. 1. C. h. t. Teftamentorum a fer- dam tevis & libertis fcriptorum exempla funt in L. I. hologra §. 8. L. 15. princ. D. ad L. Cornel. de falf. nec non pha. apud Suet. Aug.CI.Tiber. cap. ult. De amicis teftamenta fcribentibus videndus Plin. Epift. VI, 22. De holographis agit Ifidorus Orig. V, 24. Teftamenti alieni fcriptor reftamentarius in juTe noftro vocatur, de quo vocabulo Briffon. de Form. VII. p. 587. & de verb. fignif. hac voce. Ceterum vel fub Nerone, vel fub Claudio ut ne quis alieni teftamenti fcriptor legatum fibi adfcriberet, cautum eft. Suet. Ner. XVII. L. 1. §. 7. L. 6. L. 1 4. pr. §. 2. L. 15. pr. D. ad L. Corn. de falf. Pariat. Leg. Mof.& Rom. VIII, 9. Y 3 X. In

3

X. Con

gua Lati

X. In teftamentis femper utebantur lingua fcribenda Latina, (e) ac proinde legatum Græce fcrierant lin- ptum haud valebat, tefte Ulp. Fragm. XXV, 9. Secus fe res habebat in fideicommiffis quæ & Grace relinqui poterant, immo & Punice, & quacunque alia lingua enim juris gentium erant & alia lingua; quæ juris civilis, Latina duntaxat poterant explicari. L. 8. S. 4. D. de acceptilat.

XI.Sæpe

Quæ

XI. Plerumque plures tabulæ eodem exemplures ta plo conficiebantur. L. ult. D. de his qua in teft. dem exe. L. 1. D. de bon. poff. fec. tab. Quem morem etplo facciam Auguftus obfervavit, tefte Suet. off. CI.

bula co

exé

XIt. Te

& Tiberius, tefte eodem in Tiber. cap. ult. !
Tabulas has vel privatim apud amicum
vel in æde facra apud virgines Vestales vel
ædituos deponebant. L. 1. D. de bon. poff. fec.
tab. L. 3. §. 1. D. de tab. exhib. Lipf. ad Tacit.
Ann. I. p. 17. Virgini Veftali maxime tefta-
mentum fuum commendaverat Julius Cæfar.
Suet. Jul. LXXXIII. cujus exemplum fequu-
tus etiam Auguftus. Id oltar. CI. Conf
Tac. Annal. Is da

XII. Scribebantur fere teftamenta in ceris, tamenta quæ ligneis tabulis erant infufæ. Unde in quomodo formula nuncupationis dicitur: uti in his tabufcripta ? lis cerifue fcripta funt, quemadmodum & alias loquebantur veteres. Liv. I, 24. Utrumque jun

་י

(e) Plura teftamenta Romanorum integra ex ve tuftis lapidibus aliifque monimentis collegit Barn. Briffon, de Form. VII. p. 677, fequ. & Mabillon, in adpend. de re diplom, qui tamen & teftamentum Julii Cæfaris manifefto fuppofitiium retulit Lib. V. Tab. I. n. III.

jungebatur evitanda captionis ergo. Proprie enim non ifcribebatur tabulis, fed ceris. V. A. Corn. van Bynkershoeck Obfervat. III, 21. Schulting. Jurifpr. Antiq.p. 629. Male ergo Cl. Salmafius per ceras intelligit ceras exteriores, quibus figna impreffa erant, negatque ceratarum tabularum mentionem facere in fcriptis fuis jureconfultos. (f) Salmafius de fubfcrip.fign. teftam. XIX. XX. XXVI.

XIII. Aliud poftea teftamentorum genus XIII. Te fenfim invaluit, quia Prætor infuper habitis il. ftamentu lis follemnitatibus, mancipatione fcilicet & Pretoriú. nuncupatione, fola exigebat feptem teftium fignacula. Septem, inquam, teftium, ut fcilicet præter quinque illos, quos exigebat jus civile, etiam effent, qui emtorem familiæ & libripendem referrent. Vid. §. 2. Inft. h.t.& ibi interpreres. Ceterum fatis antiquum eft hoc teftamentum Prætorium, jan Ciceroni in Verr. I, 45. memoratum. Ibi enim Verres Prætor edixiffe dicitur. SI DE HEREDITATE AMBIGATUR, ET TABULE TESTAMENTI NON MINUS MULTIS SIGNIS, QUAM E LEGE OPORTEAT AD ME PROFERENTUR, SECUNDUM TABULAS TEY 4 STA

(f) Quamvis enim earum ufus, reperta papyro, rarior fuerit; aliquem tamen adhuc fuiffe tem pore Conftantini M. immo & Theodofii, ex Themift. Orat. XVI.& XVIII. patet, ubi mentio fit vand i odúps. Occurrunt etiam cerati codicilli. L. 52. D. de Legat. 3. & ligneæ tabulæ L. 1. D. de bon. poffeff. contr. tab. Adde Schulting. ad Ulpian. Fragm. XX, 9. p. 629.