IX. Ritus in codendis

Janitum p. 423. Marcianus L. 8. D. h. t. ubi etiam obfervat, dictum fanctum effe a fagminibus herbis, quas fignum fuiffe inviolabilitaris inter omnes conftat. Conf. Feft. voce fagmina. Et hoc fenfu etiam portæ erant fancte, fiquidem & hafce violantibus capitale propofitum erat fupplicium: L. 2. & 3. D. ne quid in loco facro fiat. Vel fanéta dicuntur, quæ per follemnes quafdam ceremonias Dis medioxumis dedicabantur, & hoc fenfu fola moenia ac pomeria, non item portæ, fancta habebantur, quia per has res etiain impuræ ferri vehique folebant.

ix. Quoties aut urbs nova exftruenda, aut colonia condenda erat, toties conditor vel urbibus triumvir coloniæ deducendæ cinctu Gabino & exftru- ornatus, aratro aptabat æneum vomerem nibus ad- junctifque bobus, mare & femina, ipfe cir

édis mœ

hibiti.

cum lineamenta profundum ducebat fulcum. Sequebantur coloni, & excifas aratro glebas intro vertebant. Ubi portam effe volebant, vomere exemto, atque aratro fublato, relinquebant fpacium. Ducto fulco, cum boves illi, tum aliæ victimæ immolabantur Diis medioxumis, & tum demum exftruendis muris admovebantur manus Plut. Rom. Quaft. XXIV. & vit. Romuli p. 23. Dionyf. Hal. 1. p. 75. Hinc in numis coloniarum fere femper confpiciuntur juncti boves, acti a viro cinctu Gabino ornato . (f) Vid. Ezech. Spanh. de

(f) Hinc urbes dictæ ab urbo. Urbare enim veteribus erat aratro definire: Urbum vero dicebatur curvatura, quod ea in urbe condenda

ufu & prift. num. Diff. IX. p. 777. Vaillant. de numis aneis Colon. Latini juris. Parif. MDCXCV.fol. Adhibebantur & alia quædam boni ominis cauffa, ut Feftus docet voce Quadrata p. 389. quæ tamen, qualia fuerint, hodie vix conftat. Jam vero ex his facile reddideris rationem cur moenia, non autem portæ, fancta vifa fint. Ex enim aufpicato non fignabantur aratro, quia per illas cadavera aliaque impura evehenda erant: & hinc quoque facræ hoc quidem fenfu non videbantur. Plutarch. Quaft. Rom. XXVI.

X. Dedi

X. Perfecta moenia etiam dedicare follemniter folebant. Idque adparet ex Infcriptio- catio me ne apud Gruter. p. CCXVI, 2. COLONIA nium -, AUGUSTA VERONA NOVA GALLIENIANA VALERIANO II. ET LUCILLO COSS. MURI VERONENSIUM FABRI. CATI EX DIE III. NON. APRILIUM DEDICATI PRID. NON. DECEMBRIS. Facta ergo hac dedicatione fancta habebantur moenia, atque hinc nec refici poterant fine Principum, tamquam Pontificum Maximorum, auctoritate, nec quidquam iis fuperimponi. L. 8. §. 2. L. 9. §.fin. D. h. t.

XI. Si vero paullo accuratius rem confide- XI. Cur res, facile adparebit, non aliam ob cauffamn fan&itas hac fanctitatis opinione imbutos effe homines, tributa nifi ut cives pro moenibus, tamquam pro re bus ? fancta

adhiberi confueverat. Varro de Lingua Lat. IV, 32. P. 24. Pompon. L. 239. §. 6. D. de verb. fignif. Conf. Jac. Rævard. Conjectan. Il 7. P. 49..

XII. Res

juris quotu

fancta Diifque dedicata tanto fortius pugnarent. Idque etiam obfervat M. Terentius Varro apud Plutarch. Quast. Rom. XXVII.

XII. Res humani juris iterum vel in NULhumani LIUS, vel in PRIVATORUM quorundam erant PATRIMONIO. In nullius patrimonio erant res communes publica, (g) univerfitatis, & quæ xar'ioxlu nullius effe dicebatur, hereditas jacens.

plices?

XIII. Res

commu

XIII. COMMUNES, veteribus dictæ etnes, vel iam PUBLICÆ habebantur, quarum domipublicanium nemo ita poterat occupare, ut exclu deret alios. Tales erant aer, aqua profluens, mare, ejufque littora. Unde Virg. Æneid.

que patentem.

Et Prudent. adv. Symmachum II, v. 798.
Nuc adfunt homini dara munera legibus ifde,
Queis conceffa femel: fons liquitur, amnis
inundat,

Velivolü ratibus mure finditur,influit imber,
Aura volat tenuis, vegetatur mobilis aer.

Et

(8) Tribonianus princ. Inft. h. t. res communes a publicis fejungit: quidam veterum jureconfultorum communia & publica pro iifdem habebant, ut vel ex Marciano L. 2. D. de rerum divif. patet, ubi res publicæ omittuntur. Pari quoque fenfu veteres res communes & publicas vocaffe, luculenter oftendit Ger. Nood. Probabil. 1,7.p. 10. fequ. Licet itaque hic, ubi Antiquitates tradimus, loqui cum veteribus, fentire alias cum Juftiniano, cujus doctrinam alibi fuLius atque accuratius expofuimus.

Et res natura fit publica promtaque cunītis,
Dum fervant elementa fuum famulancia
curfum.

Idem exiftimandum de fluminibus, portubus, ripis, quæ & ipfa eatenus communia vel publica habebantur, ut liceret in iis pifcari, alligare naves, aliaque hujufmodi facere. Sed ea omnia de innoxio ufu intelligenda, neque eo extendenda funt, ut in mare, flumina, portus, nullum fuiffe principum vel reip. imperium exiftimemuş. Alia omnia oftendit jac. Gothofredus Differt. de Imperio maris, quæ cum aliis ejus opufculis juridicis, politicis, hiftoricis, criticis prodiit Genev. MDLIV. 40. Nota illa Oppiani Halieut. III. v. 4. fequ. ubi poeta ad Antoninum Caracallam:

- - Σοῖς καὶ γὰρ ὑπὸ σκήπτροισι θάλαλλα Εἱλείται και φύλα ποσειδάωνος εν ούλων. Tuis enim fub fceptris mare

Volvitur, & greges Neptuni incolarum. Idem de jure pifcandi ftatuendum eft. Tantum enim abeft, ut illud femper commune fuerit, dominioque exemtum, ut potius, qui longo tempore in diverticulo fluminis folus pifcatus fuerat, poffet alios ab eo jure excludere. L. 7. D. de diverf. & temp. prafcr.

XIV. Cur

vocarint

XIV. Ceterum eas res communes & publiejufmodi cas dixere veteres, ex fententia Stoicorum, res jurequorum principia jureconfultis fere omnibus confulti crant in deliciis. Stoicos enim veluti regnum publicas quoddam generis humani vel univerfalem om- & com. num Deorum hominumque rempublicam fta- munes tuiffe, nemo ignorat, idque luculenter docent Cicero de Finib. 111, 19. feq. M. Antonin. is

ἑαυτὸν

XV. Res

tatis.

Laurov II, 16. III, 11, IV, 3. VI, 44. XII, 36. Arrian. Differt. EpiƐter. I, 12.111, 24. Senec. de Benef. IV, 28. Addantur Thom. Gataker, Adnot. ad M. Anton. p. 75. Thom. Stanley. Hift. Philof. Fart. VII. P. I. Cap. 13. p. 614. Quum ergo etiam jureconfulti hanc philofophiam fequerentur, duplicemque adeo fibi conciperent rempublicam, majorem unam, quæ erat omnium Deorum hominumque, alteram minorem, uniufcujufque populi aut civitatis ; confequens erat, ut & bona, five publica, five communia dupliciter acciperent, nonnullaque omni jure; alia tantum jure gentium communia adpellarent, quæ tamen in jure civili Romanorum effent in reipublicæ dominio. Quæ omnia tam præclare explicantur ab humaniffimo jureconfulto, Gerardo Noodio, Probabil. 1, 7. p. 21. feq. ut otium nobis feciffe videatur.

XV. Res UNIVERSITATIS erant, quauniverfi- rum dominium univerfitas, ufum finguli ex univerfitate habebant, ut ftadia, theatra, balnea, curiæ. §. 6. Inft. b. t. Universitas vero vo- . cabatur unaquæque civilis focietas, excepta familia liberaque republica. Adeoque omnes Tapia & focietates, omnes tribus, omnia corpora opificum univerfitates erant. Huber. Pralett. ad Inft. II, 8. Poftquam vero in monarchiam degeneraverat refpublica, invisæ fuerunt principibus omnes fodalitates & Taueia, nec aliæ jus univerfitatis, arcæ communis, & collegii habebant, quam quæ fingulari Principum privilegio erant munitæ. Quare non raro in Infcriptionibus legimus; Q. E.S. C. L. Quibus ex SC. coire licer, vel fimilia. Vid.