Kxxxviii.

veteres nos docent: plura, quum multa hic fint antiqua monimenta, addere non licebit. LXXXVIII. Suis ergo, ceu ex his patet, Suis ute legibus utebantur Latini, nec juris Quiritium legibus, fiebant participes. (1) Licebat tamen eis, fi nifi fundi vellent, leges Romanorum in fuas civitates

bantur

facti.

recipere, vel, ut veteres loquuntur, poterant populi FUNDI fieri. Qua de re Cicero pro Balbo. VIII. Si quum jussisset populus Romanus aliquid, fi id adfcivissent socii populi ac Latini, &fi ea lex, quam nos haberemus, eadem in populo aliquo, tamquam in fundo refediffet, ut tum lege eadem populo is teneretur, non UT DE NOSTRO JURE ALIQUID MINUERETUR, Sed ut illi populi aur jure eo, quod a nobis effer conftiturum, aut aliquo commodo & beneficio uterentur. Tulit apud majores noftros legem C. Furius de teftamentis, tulit Q. Voconius de mulierum hereditatibus: innumerabiles alia leges de jure civili funt latà, quas Latini voluerunt, adfciverunt. Quicumque ergo populi leges Romanas adfcifcebant, & iis fubfcribebant, illifque in civitatibus fuis utebantur, ii fundi dici folebant, non a statu quodam, vel conditione, quemadmodum dici folent populi fæ dera

(1) Quæri folet an omnes quibus jus fuffragii datum, legibus fuis fpoliati & ut populi fundi fierent, coacti fint? Affirmat Sigon. de antique jure Ital. II, 7. Sed quid dicemus de Puteolis qui cum municipium illuftre fuerint, tefte Cicerone pro Cal. XI. fuo tamen jure libertateque uti dicantur eadem Agrar. II, 32. Conf. Schuvvarz, de jure ›Ital. §. V. p. 14. feq.

derati, vel liberi, fed a facto, quod fcilicet legibus populi Rom. fubfcripfiffent. Fundus enim auctor eft vel fubfcriptor. Gell. Nott. Att. XIX, 8. Hac ego dixi non ut hujus fententia legifque FUNDUS fubfcriptorque fierem: Feftus: FUNDUS dicitur populus effe rei, quam alienat, hoc eft auctor. Plaut. in Trinum V, 1. v. 6. Nunc mihi is propere conveniendus eft, ut qua cum ejus filio

Egi, ei rei FUNDUS pater fit potior. Add. Turneb. Adverf. IV, 12. Hotom. obf. 11, 5. Participes itaque juris Romanorum privati fiebant ifti populi, quod leges Romanas adfciviffent, & ut apud fe valerent, auctores facti fuiffent. Nec tamen eo ipfo jura Quiritium confequebantur: (nihil enim de jure Romanorum voluntaria ifta legum Romanorum receptione poterat minui, fed inter fe tantum iis legibus, quibus Romani cives, utebantur. Verbi cauffa, Latini tunc inter fe poterant teftari fecundum leges Romanas, id enim licebat populis fundi. Sed non ideo quidquam ex teftamento civis Romani capiebant. Id enim pertinebat ad jus Quiritium. Multo minus hæc legum Romanarum receptio ad jus publicum pertinebat. Unde Cicero I, 1. De noftra vero rep. de noftro imperio, de noftris bellis, de victoria, de falute fundos populos fieri noluerunt. Quæ fi obfervaveris facile carebis fpinofis illis Sigonii, Nic. Rigaltii, Ifin. Bullialdi, Henr. Valefii, aliorumque difputationibus de populis fandis (m)

quip

(1) Trinam illam differtationem de populis fun

LXXXIX.
Erat La.

quippe quibus res in fe clariffima obfcurari fere magis, quam illuftrari videtur. Pleniora bonæ frugis funt, quæ ad illam pro Balbo orationem commentatus eft U. C. Jo. Georg. Grævius.

LXXXIX. Quemadmodum ergo jure pritinis jus vato diverfo admodum ufi funt Quirites & cenfus. Latini; ita, quod ad jus publicum attinet paullo propius ab illorum prærogativis abfuerint. Confiftebant civitatis jura in cenfu militia, tributis, fuffragiis, honoribus & facris. Latinos Romæ CENSOS effe, nufquam lego, nifi furtim aliquando in tabulas cenfuales irreperent, quod deinde lege Claudia Papia & Licinia Mucia vetitum effe, fupra obfervavimus §. LII. At ex Liv. XLI, 13. conftat, Latinos in civitatibus fuis effe cenfos. Verofimile itaque eft, in Latii civitatibus non minus ac Romæ cenfum fuiffe actum a fuis magiftratibus, tabulafque cenfuales deinde Romam miffas. Id enim etiam in coloniis fieri folitum, nemo ignorat.

XC.Ut &

tie inter focios.

XC. Porro & MILITIE jure, fed paullo jus mili adftrictiore, gaudebant Latini. Primo enim ne pro fe quidem tuendis arma expedire potetant, injuffu populi Romani, ut teftatur Liv. III, 19. Deinde militabant quidem cum Romanis, verum non ut legionarii, fed tamquam focii, ut accurate ex Polybio docet Lipf. de milit. Rom. 1, 6. p. 48. Unde minus rem

acu

dis, quæ primum Dione conjun&tim prodii clǝICCLVI. iterum edidit I. Ge. Grævius V. C. Thef. Ant. Rem. T. II. p. 1925.

acu tetigit Car. Sigon. de ant. jur. Ital. I, 4° P. 494. qui Latinos inter auxilia ponit, quæ Varro de Ling. Lat. IV, 16. p. 16. ex alienigenis. Feftus p. 256. ex fociis exterarum nationum conftitiffe, ait. Tum demum ergo hi effe coeperunt focii & auxiliares, quum Latini & Itali civitate donati, legionaria militiæ præroga tivam confequerentur. Id porro addendum, fociis & Latini nominis femper triplicem equitum, aliquando & peditum numerum imperaffe Romanos. Sic apud Liv. III, 22. duæ partes fociorum in exercitu, tertia civium erat. Idem XXI, 17. refert, quatuor & viginti peditum Romanorum millia fuiffe fcripta, mille & octingentos equites fociorum, quadraginta quatuor peditum, & quatuor equitum. Alia exempla funt apud Liv. XXXVI, 12. XXXV, 2. & alibi paffum. Unde non injuria queruntur apud Vellejum Pater. Hift. II, 15. per omnes annos, atque omnia bella duplici numero fe militum equitumque fungi, neque in ejus civitatis jus recipi, qua per eos in idipfum perveniffer faftigium, per quod homines ejufdem

gentis & fanguinis, ut externos alienofque faftidire poffet. Denique obfervandum, Latinos, quemadmodum legionis jus haud habebant, ita nec eodem modo, quo milites Romanos, fuiffe caftigatos. Nam & virgis cædebantur, quas quum a Latinorum militum corpore, lege auctoritate Senatus lata, removere tentaret M. Livius Drufus, Tribunus plebis ; eam legem nunquam obfervarunt Imperatores, qui remoto virgarum metu, in officio fe continere exercitum poffe negabant. Car.

ni an tri.

Sigon, de antiquo Ital. I, 4. p. 496. Exemplum Turpillii eft apud Salluft. de Bello Jugurth. LXIX. Juffus a Metello cauffam dicere, peftquam parum fe purgat, condemnatus, verberatufque, capitis pœnas folvit. Nam is civis

ex Latio erat

XCI.Lati- XCI. DE TRIBUTIS Latinorum nihil rebutarii perio, nifi quod durior ea in re fuiffe videtur Latinorum, quam civium, conditio. Quamvis enim eos ab exteris, non magis quam cives fuos, tributis vectigalibufque onerari Romani paterentur, atque hinc in Ambracenfium foedere caviffent, ut Ambracenfes portoria, qui vellent, caperent, modo eorum cives Rom.

XCII. An

buerint

fuffragii ?

Latini focii immunes effent: Liv. XXVIII, 44. ipfi tamen Romani a Latinis tributa & vectigalia exigebant, adeo ut eos ftipendiarios adpellet Livius VIII, 8. & apud Appian. de Bello Civ. I, pag. 353. de fociis dicatur, eos militando tributa cenferendo gravates effe. Unde non temere colligas, tolerabiliorem quidem hac in re, quam Italorum & pro vincialium, duriorem tamen, quam civium fuiffe Latinorum conditionem.

XCII. Illud vero præftantiffimum erat jus jus ha- quorumdam Latinorum, quod jure SUFFRAGII gauderent ex foedere, quo eos obftrinxerat Caffius. Sane Hernicos & Latinos ad ferenda fuffragia fuiffe evocatos, adparet ex Livio XXV, 3.& Dionyf.Halic. VIII, p. 540. Attamen ne in eo quidem æquo cum civibus jure gaudebant. Nam primo non erant certæ tribui adfcripti, atque inde fortiri folebant, ubi ferrent fuffragia. Qua de re Livius XXV,3.Teftibus datis,