LXXIV.

tin crum

CA P. IL

De jure Latii.

LXXIV. Sufficere hæc arbitramur de juribus Varia La civium Romanorum. Proximum eft, ut de JUnonina RELATII differamus, quod proxime acceffifle ad civitatis Romanæ prærogativan, jam fupra diximus, Idque vel inde patet, quod Dionyf. Halicar. VIII. p. 540. COS METÉXOVTAS THE ioo@oniTeas participes juris, quod civitatem quafi aquat, eleganter adpellat. Multa vero Latinorum fuere nomina. Dicti enim funt focii, (f) focii Latini, focii nominis Latini, focii nomenque Latinum, focii ab nomine Larino, focii mc Latium, uti productis ex Livio, Salluftio, Valerio Maximo teftimoniis oftendit Car. Sigon. de ant. jur. Ital. I, 2. p. 473.

LXXV.

fuerint?

LXXV. Latini ergo vel focii Latini nominís Qui & temporibus antiquiffimis erant Latii incola, poquales puli Romani fœderati, jure Latii donati, ut eos definit Sigon. de jure Ital. 1, z. p. 476. Latii incola dicuntur, ut a reliquis Italis; populi Rom. fœderati, ut a Latii incolis, qui tamen Latii jure haud fruebantur, fecernerentur.

LXXVI.

(f) Sæpe tamen confunduntur nomina, ut & Italici juris homines fociorum, & Latinorum, & Latini Italicorunr nomine veniant. Quod iti dem recte monuit Car. Sigon. I. c. p. 474. Id quum non attenderent recentiores quidam feriprores, ceteroquin eruditiffimi; mirun in modum totam hanc differentiam Latinorum ac Italorum perverterunt. Exemplo effe poteft Harduin. Not. & Emend. ad Plin. p. 3·89. T«m. 1.

Fœdera cum po

quiffima.

LXXVI. LATIUM olim duplex erat, VE- LXXVI. TUS & NOVUM. Vetus a Tiberi ad Circejos; novum a Circejis ad Lirim & Sinueffam pulis Laufque productum eft. Paullo latius utriufque tit antiLatii terninos profert Servius ad Virg. Æneid. 1. v. 6. Latium duplex eft, unum a Tiberiad Fundos, aliud inde ufque ad Vulturnum fluvium. Sed errorem hujus Grammatici jam alii oftenderunt. Latium ergo vetus Tiberi, Aniene, Ufente fluviis, marique Tyrrheno concludebatur, illudque infederant Albani, Rutuli & Equi. Novum, quod ab Ufente fluvio ad Lirim protenditur, Ofcis, Aufonibus, Volfcis, præbuit fedes. Plin. Hift. Natur. Ill, 5. Strabo Geogr. V. p. 231. Ex his primi foedus cum Romanis Albani jam ipfius Romuli tempore fecerant, quo cautum fuerat, ut ne bellum inter fe gererent fociæ civitates, alioquin, que bellum intuliffet prior, alterius judicium ac mulctam fubiret. Dionyf. Halicar. III. p. 13.8. Addit Strabo Geog. IV. p. 165. tam arЄtam fuiffe inter hos populos neceffitudinem, ut, quum proprium uterque regem haberet, connubia tamen, & facra & in cetera jura civilia communia haberent. Victis poftea a Tullo Hoftilio Albanis, ex foedere imperatum eft, ut juventutem in armis haberent, ufurum Regem Romanorum ea, quum res poftularet. Liv. I. 26. Diruta paullo poft Alba, legatos Romani miferunt ad triginta urbes, quæ in Albanorum fuerant ditione, poftularuntque, ut & ipfi diEto effent audientes. Abnuentibus his, vum exarfit bellum, quo in quintum annum populationibus magis, quam juftis præliis exP 4

tra

no

tracto, pax demum facta, fcedufque renovatum eft. Dionyf. Halic. III. p. 175. Rege hoc morte intercepto, plerique Latini foluta Regis obitu foedera dicebant. Unde majore conatu domiti a Tarquinio Prifco, pacis conditiones acceperunt, ut agros fuos ac leges haberent, ac focii populi Romani dicerentur illi quidem, fed ad regis tamen Romani mandata armati præfto effent. Dionyf. Hal. III. p. 191. Confirmavit id foedus Tarquinius Superbus, Liv. I, 52. qui ut tanto fanâtiore vinculo fibi conglutinaret hos focios, primus ferias Latinas Romanis cum Latii populis communes inftituit. Dionyf. Hal. IV. p. 250.

LXXVII. LXXVII. Exactis regibus novum ftatim bel-
Fa dein- lum coortum eft cum Latinis, qui a Romanis
de fepius denuo desciverant. Cum his tamen ab A. Po-
repetita. ftumio Dictatore victis ad lacum Regillum, de-

nuo foedus percuffum A. U. C. CCLX. Sp. Caf-
fio Vicellino & Pofthume Cominio Aurunculo
II. Coff. iis legibus, ut inter Romanos Latinaf-
ve civitates omnes aterna pax effet, neque ipfa
inter fe bellarent, neque aliunde hoftes induce-
rent, neque hoftibus tutos tranfitus praberent,
fed bello oppreffis opem pro virili ferrent, fpolio-
rum ac prade partem aqualem haberent: privata-
tum litium judicia illi, quibus mandata cognitio
fuerit, intra decem dies peragerent: hifque legi-
bus nihil addi denique poffet, nifi fi Romanis,
Latinifque ita placuiffet. Hanc enim foederis
formulam (g) nobis fervavit Dionyf. Hal. VI.

p. 115.

(g) Pluribus tamen aliis capitibus illud conftitiffe
vel ex Fefto adparet, qui voce nancitor. p. 327.

1

115. Conf. Liv. II, 22. & Cic. pro Corn. Balbo XXI. Et hoc eft foedus illud Latinorum, quod ceteris firmius manfit. Quamvis enim fubinde rebellarint Latini, veluti A. U.C.CCCLXVI. & CCCIV. fæpe tamen victi, fæpe reducti ad officium, poftremo illius foederis leges, quod cum Latinis omnibus Sp. Caffio & Postumo Cominio Coff. initum fuerat, recuperarunt, (b) ut patet ex Cic. pro Corn. Balbo XXIII.

Fœdus

LXXXVIII. His antiqui Latii populis accef- LXXVIII. fere deinde Volfci & Æqui, Latinorum judice cum VolFloro Hift. Rom. 1,1 1. pervicaciffimi & quotidia- fcis & ni prope Romanorum hoftes. Volfcis, fi Dionyf. quis. Hal. III. p. 181. credimus, Ancus; fin Liv.I,53. fententia ftandum fit, Tarquinius Superbus primus bellum intulit; qui & Æquos adgreffus eft. Poftea ab A. U. C. CCLVIII. variis ac pæne anniverfariis præliis attriti, demum A. .C. CCLXXXIV. Antium, maritimum oppidum, amiferunt, annoque infequente iis le gibus impetrarunt pacem, ut legibus fuis utentes, privatis ftipendiis, pro Romanis juffi militarent. Dionyf. Hal. IX. p. 616. Aft ftatim ad

arma

etiam hæc fœderis verba allegat: PEQUU-
NIAM QUI NANCITUR, HABETO, ET
SI QUID PIGNORIS NANCISCITUR,
SIBI HABETO.

(b) Poftremo enim bello a Q. Publio Philo-
ne Cof. ad internecionem cæfi, plerifque ju
ribus fuerant fpoliati, ex eoque tempore
etiam concilium Latinorum ad lucum Ferenti-
næ convocari defierat, ceu ex Cincianis com.
mentariis obfervat Felt. Voce Prætor. p. 376.

'IXXIX..

arma redierunt Æqui & Volfci. Unde aliquo ties fufi fugatique, quin & fub jugum aliquando miffi funt, donec A. U.C. CCCCXLIX. P. Sempronio Sopho confule pæne deleti & ad internecionem cæfi funt. Tamen & hi poftremo propter cognationem in Latii jura adfciti funt " ut patet ex Cic. pro Balbo XIII. quamvis, quo id tempore factum fit, nondum mihi liqueat.

Bernicis. xerat,

LXXIX. Idem dicendum de Hernicis, quos Ire cum primus Tarquinius Superbus focietate devin Latinarumque feriarum fecerat participes. Dionyf. IV. p. 152. Dein A. U. C. CCLXVIII. bello petiti a Sp. Caffio, tertium Confule, quum victi pacem petiiffent, eafdem conditiones, quas Latini, quin civitatem fine fuffragio impetrarunt, atque inde eft, quod fæpe a Latinis fejungantur, neque adeo cos in Latinorum corpore fuiffe ex Livio & Dionyfio evincit Car. Sigon. de ant. jur. Ital. 1, 6. p. 107. Poftea anno CCCXC!, novum cum Hernicis bellum exarfit: eoque finito, tertium, cujus omnes hujus gentis civitates erant participes, præter Alatrinates, Ferentinates & Verulanos. Liv. III, 42. Tribus illis, quia civitati Romane dovouí ar præferebant, fuæ leges redditæ: A. U. C. CCCCXLVII. Anagninis, & qui ama Romanis intulerant, civitas fine fuffragii latione data, concilia conaubiaqué adempra, & magiftratibus praterquam facrorum curatione interdittum. Liv. IX, 43. Sed Hernicos iftos autores poftremo jura Latii habuiffe, vel inde patet, quod Ferentinates Latinis adjungit Livius XXXIV, 41.