Page images
PDF
EPUB

caput legis Papiæ Poppææ commentus eft; SEXAGENARIO MASCULO, QUINQUAGENARIÆ FEMINÆ NUPTIAS CONTRAHERE JUS NE ESTO. Jac. Gothofr. ad leg. Pap. Popp. II. Sed luculenter evicit V. C. Jac. Perizonius Diff. ad Leg. Vocon. p. 153. fequ. caput illud de fexagenariis & quinquagenariis non effe ex lege Papia Poppaa, fed ex SC. quodam facto temporibus Tiberii. Res patet ex luculento loco Suet. Claud. XXII. Capiti Papia Poppaalegis, aTiberio Cafare, quafi fexagenarii generare non poffent, addito, obrogavit. Mira quidem in turbando hoc Suetonii loco est criticorum folertia: (n) fed conftanter hanc lectionem præ fe ferunt meliores codices, nec ipfe fenfus ullam poftulat emendationem. Optimus Suetonii interpres eft Ulpianus Fragm. XVI, 3. ubi jureconfultus: Qui, inquit, intra fexagefimum, vel qua intra quinquagefimum annum neutri legi paruerit, licet ipfis LEGIBUS poft hanc atatem liberatus effet perpetuis tamen pænis tenebitur ex SC. PERNICIANO. Sed CLAUDIANO SENATUSN.S CON

(*) Cujacius & Torrentius plane ejiciunt Tiberium & locum ita refingunt; Capiti Papie Poppea legis, quafi fexagenarii generare non poffent, edicto abrogavit. Pulmannus pro edicto habet edito. Jac. Gothofredus Not. ad L. Pap.Popp. reliqua admittit, fed pro edicto legi jubet adanEto. Aft nullam harum emendationum vel textus admittit, vel accuratiores Codices, qui te fte Cafaubono præferunt: addito abrogavit, vel quantivis pretii locus Ulpiani, ut in sequenti. bus adparebit.

CONSUTO major fexagenario, fi minorem, quinquagenaria duxerit, perinde habebitur, al fi minor fexaginta annorum duxiffet uxorem. Et paucis interjectis: Quod fi major quinquagenaria minori fexagenario nupferit; impar matrimonium adpellatur, & SC. CALVITIANO cavetur, non proficere ad capiendas hereditates & legatas dores. Itaque mortua muliere dos caduca erit. Ex his ergo locis egregia lux adfunditur Suetonio. Difcimus enim inde I. quid in lege Papia Poppaa de fexagenariis & quinquagenariis fuerit cautum, videlicet, fexagenarios mafculos & quinquagenarias mulieres ob ætatem a poenis legis liberos fore. Difcimus II. quid addiderit huie capiti Tiberius. Quum enim animadvertiffet, multos ad hanc ætatem pervenire, qui legi numquam antea paruiffent: ftatuit, ut fexagenariorum & quinquagenaria rum nuptiæ non quidem effent irritæ, fed nihil tamen ad effugiendas cælibatus poenas proficerent. Id quod fancitum eft SC, PERNICIANO, vel, ut Cl. Perizonius f. 156. mavult, PERSICIANO, ita dicto a Paulo Fabio Perfico, qui tertio ante exceffum Tiberii anno Conful fuit cum L. Vitellio. (0) Difcimus III, qua in re CLAUDIUS Tiberii legi obro

() Ifte fane Fabius plerumque Perficus non addito nomine gentili adpellatur. Vid. Seneca de Benef, II, 21. & Lapis apud Gruter. Infcript.p. 12cc. NON. MAGIS. POENITENDI. SUNT. SENATORES. QUAM, POENITET. PERSICUM. NOB. VIRUM. AMI. CUM. MEUM. INTER. IMAGINES, MAJORUM. ALOBROGICI. NOMEN. LEGERE.

obrogaverit. Perpetuis enim pœnis illis exemit fexagenarios, dummodo quinguagenariis duxiffent minores, quandoquidem ex ejufmodi matrimonio proles adhuc fperari potrat. Denique & hoc IV. inde difcimus, poftremo acceffiffe SC. CALVITIANUM, vel ut Perizonius mavult, CALVISIANUM, (p) quo cautum, ut quod feni mafculo, ducenti juvenculam, dediffet SC. Claudianum, non item valeret de nuptiis vetulæ cum viro juvene, quippe nullam fpem prolis facturis. Sed & hæc jura una litura delevit Juftinianus L. 27. C. de Nupt. Vid. Comment. noftr. ad L.Jul. & Pap. Lib. H. Cap. 111.

go.

XXXVIII, Si quas perfonas uxores ducere xxxvIII haud poffent cives Romani; eas tamen CON- ConcubiCUBINAS habere poterant L. 1. §. I. D. de natus oriconcubin, Concubinatus enim per Leges nomen adfumferat, L. 3. §. 1. eod. vóμos fueño, prolege habebatur, tefte Clem. Alex. Padag. III, 3. illum οἱ σοφοὶ τὸ νόμον ἐπιτρέπεπν, fapientes lege permittunt. Id. ibid. Leges nimirum JuLia & Papia Poppea, quas nar' ioxlu viss vel leges effe dictas jam Lipfius Exceff. ad Tacit. Annal. III. litt. C. obfervavit, Ante celeberrimam fane illam legem concubina & pellex pari paffu ambulabant, nec altera erat honeftior: poft illam autem pellex erat, quæ cum aliquo, Cui uxor erat, corpus mifcebat, quæ autem, cum aliquo, cui uxor non effet, vivebat, ea N 6 ho

(p) Nullus in faftis poft Claudii tempora occur rit Calvitius: at fub Nerone & fequentibus In. peratoribus multi laudantur Calvifii.

1

honcftiore nomine vocabatur amica velconcu

bina L. 144. D. de V. S. convictrix. Grut. p.
DCCXCV, 8. γλυκυτάτη σύμβιος,
Id p
DCCLXXX, 9. uxor gratuita, id eft, quæ per co-
emtionem haud convenerat in manum. Idem

DCCC, 21. fodalitiaria, Grut. p. DCII, 5. amica,cum qua quis fine mendacio vivebat. L. 35. D. de aur. arg. ar. leg. Hinc honeftum ex eo tempore erat concubinæ nomen, L. 144. D. de V.S. & licita cum ea confuetudo. L. 5. C. ad SC. Orphit, adeo ut ab uxore folo delectu & animi deftinatione, Paull. Rec. Sent. II, 20. 2. & dignitate differret, L. 49. §. 4. D. de legat. 3. Ïɛmɔ uxoris loco haberetur, L. 144. de V. S. tainen hæc conjunctio dici non poterat legitima, quia lex concubinas habere permittebat, non ta men initam cum iis confuetudinem eadem effecta habere patiebatur, quæ tribuit matrimonium. Id quod contra Cujacium recte docuit Em. Merill. obf.III, 15. & Variant. Cujac. I, 34• XXXIX. In concubinatu vero effe poterat, cubinæ quæcumque non poterat effe uxor, vel in quam effe po ftuprum non committebatur. L. 1. §. 1. D. de tuerint? concub. Quod tamen recte intelligendum. Non enim quas honeftas & jus illud,, quod inpreffum mentibus noftris circumferimus, a toro vi1orum arcebat, cum iis concubinatum inire licebat, uti fibi perfuafit Cujacius obf. v, 6. fed cum illis tantum, quæ per leges mere civiles uxores effe non poterant. Hinc fas erat ingenuo concubinam habere judicio publico damnatam, L. 1. §. 3. D. de concub. mulierem quæ ftuariam, L. 16. D. de his, qua ut indign. obfcuro loco natain, L.3. pr. D. de concub. ancillam,L.3 8.

*XXIX. Que con

pro

[ocr errors][ocr errors]

pr. D. de reb. auit. jud. poff. mulierem provincialem, in qua quis officium administrabat, L. 5. D. eod. etiam fenem & cujufcumque ætatis, modo poffet virilis patientiæ legem accipere L.4. §. 4. eod. At non poterat quis in concubinatu habere feminam quamcumque, fi haberet juftam uxorem. Paull. Rec. Sent. II, 20. 1. L. ult. §. 2. de divort. Multo minus plures fimul concubinas habere licebat, quia femper infamis Romanis videbatur vita inter fupra concubinarum & ofcula, vel mollia concubinarum & Spadonum agmina transacta, qualem in Sophronio Tigellino & Fabio Valente reprehendit Tacit. Hift.73.111,20. in Commodo Imperatore Al. Spartian. vit, Comm. Cap. V. Et Juftinianus mulieres, quæ uni viro corpora præbent eodem tempore, non concubinas, sed Toprdas dicendas indignafque concubinarum juribus judicat, Nov. Xvil. Cap. 5. Minime omnium inter eas perfonas honeftus erat concubinatus, quas fanguinis propinquis tas vel adfinitas a matrimonio arcebat, ut paffim docet Ulpianus L. 1. §. 3. D. de connub. L. 56. D. de R. N.

ingenuæ

XL. Sed adjiciemus tamen, ne tunc quidem XL.An & locum concubinatui fuiffe, fi femina effet talis, honefta. ut in eam ftuprum committeretur. Stuprum vero committitur in virginem vel viduam ingenuam vitæque integram: L. 14. pr. D. ad L. Jul. de adult. non autem in obfcuro loco natam, Judionis, lenonis, arenarii filiam vel quæ quæftum corpore fecerat. L. 3. pr. D. de concub. Unde & Ovidio de arte amandi I. v. 30. amplexus hujufmodi muliercularum funt Venus tuta & concef

« PreviousContinue »