An ea tri

liano, Pe

fceunio

XIX. Ve

Caracal

la •

XVIII. Non minus liberaliter jura civita- XVIII. ' tis Romanæ plurimis dediffe videntur Com- bui poffit modus, Pertinax, Didius, Julianus, Pefcen- Commonius, Niger, Severus. Sed nec hos tamen do, Pertinaci, Ju difcrimen illud fuftiliffe luculenter oftendit Spanh. Orb. Rom. II, 4. 5. p73. feq. XIX. Verus ergo famofæ illius conftitutio- Severo? nis auctor eft Antoninus Caracalla, qui pri- rus aumus edixit, ut in orbe Romano qui effent, &or eft omnes cives efficerentur. L. 17. D. de ftatu hom. Occafionem datæ hujus legis docent Excerpta Dionis Valefiana p. 745. Jam pri dem Auguftus vicefimam induxerat, locupletando ærario militari, quod vectigal ex hereditatibus dependebatur, de quo jampridem luculenter egerunt Valefius ad illum Dionis locum, Salmaf. de modo ufur. XIX. Petr. Burmanus de Veltigal. populi Romani XI. & jam ante hos Jac. Cujac. Obferu. V, 16. Xl, 24. Pende bant iftud vectigal ex Augufti inftituto heredes extranei, Romani cives, qui hereditatem ad bant; nifi vel pauperes effent hereditates, vel ipfi heredes agnationis jure ex lege XII. Tabularum hereditatem fortirentur. Dio Caff. LV. p. 565. Poftea mitiores principes quibufdam cognatis vicefimæ vacationem fubinde dederunt. Plin. Paneg. XXVII. Aft Caracalla, quum largitionibus ftupendis eluvionem fifco intuliffet, duplicato illo onere, decimam loco vicefimæ induxit, cujus decimæ præter Excerpta Dionis meminit etiam Ulpianus apud Au torem Collat. Leg. Mof. & Rom. XVI. fin. Uc ergo vectigal iftud a quamplurimis penderetur, omnibus qui in orbe Romano erant, civita

tem

tem dedit, λόγω πρ τιμῶν, ἔργῳ δὲ, ὅπως πλείω αὐτῷ καὶ ἐκ τ' τοιέτες προσῆ, διὰ τὸ τὰς ξένος τὰ πολλὰ αὐ μὴ σωτελεῖν, fpecie quidem honorem eis tribuens, fed revera ut fifcum fuum augeret: quippe quum peregrini pleraque borum vectigalium non penderent: ut ait Dio in Excerpt. Valef. p. 745. Ceterum quamvis fucceffor Caracallæ, Macrinus, decimam illam civibus tam moleftam aboleret ; jus ta men civitatis orbi Romano femel datum non ⚫ ademit: unde fenfin exolevit antiquum illud inter cives & peregrinos difcrimen.

XX. Con

genuos,

XX. Illud adhuc monendum videtur, ad ftitutio folos ingenuos pertinuiffe Antonini Caracalea ad in- læ conftitutionem non ad libertine condinon item tionis homines. Nov. LXXVIII, 5. Unde etad liber iam poft eam constitutionem falvum manfit tinos difcrimen inter libertinos cives, Latinos Jupertinuit, nianos, & dedititios, ceu ex Salviani adverfus avarit. libro 111, 7. animadverterunt Jac. Cujac. Obferv. IV, 3. & Ez. Spanhem. Orb. Rom. 11, 9. p. 84. feq.

XXI. Aft

civitate

XXI. Expofuimus hactenus, duce erudicum his tiffimo Spanhemio, data civitatis Romanæ quoque hiftoriam, oftendimufque, ita paullatim gra Comuni- dum effe factum, ut civitas primum omnicavit Ju- bus, qui Romæ aut in agro Romano domiftinianus. cilium conftituerent, deinde aliquot in Latio municipiis

tum toti Latio, mox univerfæ Italiæ, aliquot porro extra Italiam vel privetis, vel oppidis, vel provinciis, & poftremo omnibus in orbe Romano ingenuis daretur . Juftinianus tamen, ut fuit admodum liberalis, fublato illo libertinorum difcrimine, ri

tulis C. de Lat. & dedit. lib. toll. & Novella LXXVIII, 2. 5. ad ipfos quoque libertina conditionis homines hoc beneficium protulit, adeoque omnes in orbe Romano viventes æquo jure agere voluit.

ra civita

menta.

XXII. Proximum eft, ut ipfa jura civita- XXII. Ju tis paullo accuratius exponamus. Et de his tis fenquidem obfervandum ea fenfim magis ma- fim cepe gifque aucta fuifle atque amplificata. Jam re incre fub regibus cives gaudebant libertate, jure connubiorum, patrio, legitimi dominii, teftamenti, forfan & nexus atque ufucapio. nis. Jus quoque iifdem erat fuffragia ferendi in creandis magiftratibus, ferendis legibus, bellis decernendis. Pulfis poftea regibus, abdicatoque regibus imperio, paulfa tim provocatio conceffa ad populum magiftratus, connubia, facerdotia cum plebe communicata adeoque optimo jure cives effe cœperunt Ronani. Ez. Spanhem. Orb. Rom. 1, 1. 2. p. 4.

XXIII.At liud fui

XXIII, Duobus vero maxime fummis capitibus conftitit civitas Romana, quorum jus Quialterum JUS QUIRITIUM; alterum JUS ritium; CIVITATIS adpellatum eft. Quamvis enim civitatis, aliud jus hæc promifcue nonnunquam ponant auctores veteres, veluti Ulpianus: Fragm. III, 1.& 4. attamen, qui accuratius loquuntur, hæc cum cura diftinguunt. Plinius, Epift. X, 32. Aga gratias, Domine, quod & JUS QUIRITIUM libertis neceffaria mihi femina, & CIVITATEM ROMANAM Harpocrati, jatralipta meo, fine mora indulfifti. Et Epist. X, 4. Qua re rogo, des ei CIVITATEM ROMANAM;

eft

xum fit?

eft enim peregrina conditionis, manumiffus à
peregrina. Idem rogo des JUS QUIRITIUM
tibertis Antonia Maximilla. Manifefto hic di-
ftinguuntur jus Quiritium & civitas Romana,
inter quæ hoc intereft, quod illud ad ea,
quæ juris funt privati, pertinet; hæc ea, quæ
juris publici funt, continet. Spanh. Orb. Rom.
1, 1. 12. p. 28. Carol. Sigon. de antiquo jure
civ. Rom. 1, 6. feq. & de antiq. jure Ital. II, 3.
Quod quum non animadvertant viri quidam
eruditiffimi, in eum prolapfi funt errorem
ut jus Quiritium in iftis Plinii locis vel
idem effe cum jure Latii exiftiment, vel il-
lud cum ipfis juribus civitatis confundant,
a quo lapfu nec ipfe V. C. Christophorus
Cellarius fibi fatis cavit in Adnotationibus
fuis ad Plinium.

XXIV. Nonnulla, quæ tum ad jus QuiriXXIV. tium, tuin ad civitatem Romanam pertinent, Quæ jura utruque fummatim his verbis complectitur Cicer. Orat. comple- 11. de Leg. Agrar.XIX. Retinete iftam poffeffionem. gratia, libertatis, fuffragiorum, dignitatis, urbis, fori, ludorum,feftorum dierum,ceterorum omnium Commodorum. Aft fi accuratius fingulas utriufque juris partes confideres; jus civitatis in jure cenfus, militiæ, tributorum, vectigalium, fuffragiorum, honorum, & facrorum; jus Quiritium in jure libertatis, gentis, connubiorum, patrio, legitimi dominii, hereditatis atque ufucapionis fuit fitum. Car. Sigon. de antiq. jure Civ. Rom. I. 13. Ez. Spanhem. Orb. Rom.1, 1, 2. p. 4. De fingulis nunc paullo diftinétius agendum, ordiendumque a jure Quiritium. XXV. Ci- XXV. Primo ergo omnes cives Romani erant

ves Ro

LI

domini

$550 #

LIBERI: eaque LIBERTAS eos non folum a mani erat dominorum poteftate, fed & a tyrannorum im- liberi a perio, magiftratuum potentia, fibidine credi- poteftate torum, civiumque potentia tutos præftabat. :·(8) Nullus ergo civis Romanus fervus fieri poterat, nec ingenuitatem aut libertatem amittere, nifi aut captivitate, aut dolofa venditione, aut iis modis de quibus fupra Lib. I. Tit. I. n. 5.a feq. & Tit. XVI. n. 3. feq. actum eft: quamvis & in his plerumque fictionem quamdam adhibitam effe, obfervet Ger. Nood. Probab. 12. p. 85. Hoc enim juris erat a majoribus proditum, ut nemo civis Romanus aut LIBERTATEM, aut civitatem poffet amittere, nifi ipfe auctor faltus effet: inquit Cicero pro Domo XXIX. Sed de ingenuorum libertinorumque conditione fatis fuperque fuis locis dictum eft, nihil ut hic addendum a nobis videatur; præter id unicum, quod eadem libertas cives immunes a verberibus omnique tortura præftiterit. Quum enim fervilis ifta poena videretur, non poterat major civi

(g) Cave ergo confundas libertatem juris gentium cum libertate juris Quiritium, quæ nulli competit nifi civibus Romanis. Cic. pro Cacin. XXXIII. Qui enim poteft jure Quiritium liber efse is, qui in numero Quiritium non eft? Hinc tribubus omnibus moti libertatem dicebantur amictere, etiamfi haud fierent fervi. Liv. XLV, 15. Immo hinc intelligenda L. 5. §. 3. D. de extr. cognit. ubi media capitis deminutione, & fpeciatim aquæ ac ignis interdictione, etiam libertas amitti dicitur, quod de libertate juris gentium falfum: de libertate juris Quiritium veriffimum eft. Conf. Ger. Nood. obf 11, 31. p. 469.