a populo. Afcon. Pædian. in Verrin. II. p. 1839 Aft A. U. C. Iɔ ccıx. ærarii administratio, jubente Cæfare, a Quæftoribus ad Adiles tranf lata. Dio Caff. XLIII. p. 269. Auguftus, ubi ærarium militare inftituerat, ejus curam demandabat viris prætoriis, quos primum a Se. natu lectos, deinde forte ductos, ac demum ab ipfo Imperatore nominatos, conftat.Sueton. Aug. XXXV. Quæftoribus porro curam ærarii Saturni reddidit Claudius. Suet. Claud. XXIV. Denique adminiftratio ærarii juffu Neronis. fuit penes Præfectos ærario, (f) qui tamen etiam de cauffis fifcalibus judicabant. Gell. XIII, 24. Tacit. XIII, 28. Jac. Guther. de offic. Dom. Aug. III, 32. Quum vero ab Augufti temporibus duplex effet ærarium, Saturni alterum, ita dictum a templo, Opis & Saturni in quo cuftodiebatur, alterum militare; duo quoque erant Præfecti arario, vel diverfa faltim officia, uni aliquando perfonæ demandata. Exemplum fuppeditat marmor apud Gruter. p. MXXVIII, 5.

XII. Qui

XII, Fifco præerant Procuratores, Advo cati, Patroni fifci, quorum paffim in jure no- fco & ftro mentio fit. Sunt etiam PRÆFECTI FI- patrimo SCI GERM. CAS. IMP. apud Grut. Infor. p. nio Ca

(f) Quum vero ex lege Papia in ærarium & paullo poft in fifcum etiam influerent vicefimæ hereditatum; iis adminiftrandis præfuerunt PROCURATORES XX. HEREDITATIUM & PROMAGISTRI XX. HEREDITATIUM, quorum mentio fit in marmoribus apud Gruter. p. ccecxxxv11, 7. ccccxxvi, 5. CCCCLIV, 8,

farum?

XIII. Rei fifcalis admini

ccccxcviii, 10. A COMMENTARIIS FISCI ASIATICI, apud Reinef. Infer. IX, 33. PROCURATORES FISCI ASIATICI apud eumdem Claff. IX, 60. Immo creare Nerva cœpit Pratorem fifcalem, qui de rebus fifcalibus jus diceret. L. 2. §. 18. D. de orig. jur. Patrimonia Principum Procuratores Cæfarum adminiftrabant. Denique poftremis temporibus fifcum Comes facrarum largitionum; patrimonium principis Comes rerum privatarum adminiftrabat, de quibus videndi Gutherius de offic. Dem. Aug. III, 1. 16.25.32. & qui egregia multa hanc in rem collegit Gundlingius Diff. de principe herede cap. IV.

XIII. Quicunque ergo res fiscales adminiftrabant, excufari poterant a tutela, non tam ftratio quia bona eorum fifco obligata erant, ut excufa plerifque videtur; quam quod privilegio fe dedi vo- poffent defendere. Hinc dicitur, excufari eos luntaria. poffe §. 1. Inft. h. t. eos vacationem habere L. 10.

tionem

XIV. Poteftas

quæ a tu

tela ex

sufat quid.

C.h. t. privilegio defendi L. ult. C. qui dari tut. poff. Unde patet, non neceffariam fuiffe hanc excufationem, fed voluntariam. Thomaf. Not. ad Inft. h. t. p. 110.

XIV. Eadem de cauffa excufantur III. qui cum poteftate funt. Poteftas vero diverfimode accipitur ab antiquis. Nonnunquam magiftratibus urbanis opponuntur poteftates in provinciis apud Sueton. Claud. XXIII. Jurifdi&tionem defideicommiffis quotannis, & tantum in urbe delegari magiftratibus folitam, in perpetuum; atque etiam per provincias poteftatibus demandavit. Nonnunquam etiam in ipfa urbe a magiftratibus fejungebantur poteftates. In

urbe

urbe enim erant, qui jus dicerent, quamvis non effent magiftratus ordinarii, veluti Prafeitas annona, prafectus vigilum, quos magiftratus ideo effe negat Pomponius, L. 2. §. 33. D. de orig. jur. etiam hi dicebatur habere poteftatem. Porro poteftas diftinguitur aliquando ab imperio, adeoque tribuitur iis magiftratibus, qui neque vocationem, neque apprehenfionem habebant, veluti Quæftoribus. Vid. infra Lib. IV. Tit.VI. §. 5. Nulla harum fignificationum hic invenit locum. Cum poteftate enim hic effe dicuntur, quicumque funt cum imperio, id eft, magiftratus majores, vel majoribus aufpiciis & lege curiata creati. Gell. Noił. Art. XIII, 14. L. I. pr. D. fi quis jus dicenti non obtemp. Huber. praleit. ad Inftit. 1, 25.4. Unde ne Editas quidem excufabat L. 17. §. 4. D. h. t. Nam Ediles nec coercere poterant, nec jubere in carcerem duci, nec prehenfionem habebant, fed ipfi in jus vocabantur. Gell. Not. Art. XIII, is. Poftremo tamen participes hujus beneficii facti funt Senatores, L. 15. §. 3. h. t. immo & apxoves i wónov, id eft, Duumviri. Z. 6. §. 16. h. t.

aliis ex

XV. De (V) paupertate, (VI) trium tu- XV. De telarum onere, ut & (VII) imperitia litte- cufandi rarum nihil eft, quod ex antiquitate mo- causis. nendum fit. Aft quum (VIII.) & profeffio liberalium artium excufarit; hujus quæ fuerit Romæ conditio, oftendendum erit paullo accuratius. XVI. Grammatici, quos initio LITTERATOS, vel LITTERATORES adpella- GramLS bant, matice

XVI. Profeffio

bant, (g) ferius Roma docuerunt. Ludimagiftris, qui primis litterarum elementis imbuebant pueros, femper quidem procul dubio ufi funt Romani: fed ab his diverfi grammatici erant, id eft, poetarum interpretes, Suet. I. c.. Unde & in jure noftro a ludi litterarii magi-. ftris difcernuntur. L. 1. pr. & §. 6. De extraord. cognit. Grammaticam olim Romæ ne in ufu quidem, nedum in honore fuiffe, rudi fcilicet ac bellicofa tum civitate, docet Suet. de. illuftr. Gramm. I. ex quo etiam difcimus, mediocre ejus exftitiffe initium, profitentibus: eam artem non nifi femigræcis, immo & libertinæ conditionis hominibus. Sane L. TITINIUS L. L., AMAZON GRAMMATICUS memoratur apud Reinef. infer. Claff. I, 228. p. 216. M. POMPILIUS M. L. FORTUNATUS GRAMM, apud Grut. Infer. p. MXXXV, 6. ut alia jam exempla præterimittam, quæ & ipfe Suetonius fuggerit. Primus hoc ftudium in urbem intulerat Crates Malleotes, qui miflus. ad fenatum ab Attalo Rege, inter fecundum & tertium bellum Punicum, quum fracto crure. decumberet, adfidue differendo, Romana ingenia excitavit. Sequuti eum funt alii, præcipue poft Q. Metelli tempora, poft que adeo fenfim crevit grammatices honor, ut ne clarif fimi quidem viri ab ea fe abftinerent, & ali-. quando femper viginti celebres, fcholæ in urbe florerent. Suet. de Illuft. Gramm. 3. Sed plerique. docebant privatim, aut certe magno virorum: illu

(8) Tefte Sueton. De Illuft. Gramm. IV. ubi eru dita funt, quæ adnotavit If. Cafaub. p.m. 732.

illuftrium ære conducti. Primus centena in annum festertia accepit Verrius Flaccus fub Augufto & Tiberio. Suet. ad Gramm. XVII. Postea fenfim invaluit, ut & Grammatici publicis in-vitati ftipendiis docerent. El. Spartian. Vit. Hadr. XVII. adeo ut ftipendium eorum ordina-rium temporibus Luciani effent μver Spa Xai, id eft feftertia quadraginta, aurei quaaringenti, vel mille coronati monetæ noftræ Belgica. Vid. Gronov. de Pecun. ver. LIV. cap. XI. p. 729. Immo & annona iis quotannis cœpit diftribui, quam aliquoties iis deminutam reftitutamque effe, patet ex Symmach. Epift. 1, 33. Caffiɔdor. Epift. IX, 21. ut & L. 11. C. Theod. de Medic. & Profeffor. Lib. XIII. Tit. III,

rhetori

XVII. Serius multo, immo & difficilius XVII. Romæ recepti funt rhetores, quippe quos an- Profilio no U. C. Iɔxcш. Ç. Fannio Strabone & M. Valerio Meffala Coff. SCto; deinde anno U. C. Iɔclxı. a C. Domitio Ahenobarbo & L. Licinio Craffo cenforio edicto urbe expulfos conftat. Suet. de clar. Rhet. I. Poftea & retho ricam privatim docere coeperunt plures, quorum aliquot recenfet Sueton, de clar. Rhet. III. fequ. Primus ut diferte notat Eufeb. in Chron. 2. MMCIV. publicæ Romæ docuit, falariumque e fifco accepit Quinctilianus, idque fub Domitiano. Atjam Vefpafianum Latinis Græ cifque rhetoribus annua centena, id eft, aureos mille e fifco conftituiffe, tradit Sueton. Vefp. XVIII. Pofteriores Imperatores ea in re modo liberaliores, modo tenaciores fuerunt. Sub Marco enim rhetorum ftipendium fuere drachmarum decem millia, Lucian. Eunuch