mogenia

XIX. Nec certior auctor eft codicis Hermo- XIX. Cogeniani. Eugenio Hermogeniano, qui tefte dex HerBaronio, fub Diocletiano, Præfectus præto- nus. rio fuit, atque ad fenatum retulit de perfequutione Chriftianorum, hanc compilationem tribuit Pancirollus de clar. leg. Interpret. 1, 65. Alii Hermogenianum jureconfultum auctorem fuiffe conjiciunt, quem fub Conftantino M. ejufque liberis floruiffe, erudite demonftrat.Eg. Menag. Amoen. Jur. XI. Conf. Jac. Gothofred. Prolegom. Cod. Theod. 1. p. 183. feq. Reinef.Epift. ad Rupert. LXIX. p. 640. Conftitutiones vero principum, quorum Gregorianus rationem. habuerat, in Hermogeni ano etiam codice fuiffe recte exiftimat Jac. Gothof.edus, fed ita, ut in nonnullis inter fe diffenferint. Quamvis veto de diffenfu eorum res certa fit, neque dubitare nos ea de re patiatur Auctor Collationis legum Mofaicarum & Rom. VI, 5. qui unam candemque Diocletiani & Maximiani Conftitu. tionem in utroque codice, est aliis tamen diebus

confulibus lectam, teftatur ; nihil tamen eft, quo certo demonftres, Hermogenianum etiam ab Hadriani temporibus aufpicatum fuiffe. In fragmentis fane illius non nifi Diocletiani & Maximiani Constitutiones occurrunt, fi a tribus

etiamnum exftant legimus conftitutiones Antonini Caracalla & Severi, Alexandri, Gordiani, Philipporum, Valeriani & Gallieni > Cari & Numeriani, immo & Diocletiani & Maximiani. Ex quo patet, errare virum fummum, Ja. Cujacium, dum in princ. paratitl. Codicis Gregorianum codicem in Valeriani & Gallieni Conftitutionibus defiiffe exiftimat.

bus primis difcefferis, quæ Aurelio (y) nefcio cui tribuuntur. Sed quum hanc infcriptionem finceram haud effe, vel primo intuitu pateat, nec ratio ulla adpareat, cur poft Gregorianum actum agere voluerit Hermogenianus, non præter rem fufpicari mihi videor, Codicem Hermogenianum non nifi fupplementum Gregoriani fuiffe, adeoque præter ea, quæ Gregorius omiferat, fuperiorum principum refcripta Diocletiani folum & Maximiani, ut & ejus fuccefforum Conftitutiones complexum effe, ufque ad annuin Chrifti CCCXII. (x)

XX.

() Nemo veterum Imperatorum folo Aurelii nomine di&us eft. Unde adparet Infcriptionem harum conftitutionum minus effe finceram. Sed certum eft, has quoque conftitutiones aut Diocletiani aut Maximiani effe. Nam prior C. AURELIUS VALERIUS DIOCLETIANUS vocatur in marmoribus apud Gruterum Infcript. p. CCLXXIX.& MLXXIX. Pofterior vero M. AURELIUS VALERIUS MAXIMIANUS dicitur non folum in nummis fed & infcriptionibus apud Gruter. p. CLIX. & CCLXXIX. Accedit, quod hæc conftitutionum fragmenta in fubfcriptione habeant Sirmium, ex qua Pannoniæ urbe quamplurimas horum Imperatorum Conftitutiones emanaffe patet ex L. 19. L. 24. L. 25. C. de tranfact. aliifque plurimis. Vid. Schulting. Jurifpr. Antejuft. p. 709. (3) In Codice Juftinianeo conftitutiones quædam occurrunt, poft Diocletianum fcriptæ, & anteriore ramen epocha Codicis Theodofiani, qualis eft L. ult. C. de tutor. & curat. qui fatis non ded. edita anno CCCVI. & L.1.C. de feriis prio re illa paullulum antiquior. Hæ, quum ex Codice Theodofiano defumtæ non fint, procul du

hi Impe

tiones

XX. Uterque collector profano deorum XX. Cur cultai addictus fuiffe videtur Gothofredo, De ratorum Hermogeniano fane jureconfulto contra Jo. gentilia Bertrandum id demonftrarunt Ægid. Menag. conftitu. Amanit. jur. civ. XI. & Guil. Grot.Vir.Jureconf. college. vet. II, 12. p. 178. Nec a veritate abludere vi- rint detur fententia Gothofredi, qui hos Au&tores ideo tantam operam in colligendis vetuftiorum Principum epiftolis pofuiffe exiftimat ut veteris jurifprudentiæ anteconstantinianæ, quæ tum Conftantini M. & fuccefforum conftitutionibus quotidie evertebatur, faciem pofteritati contemplandam fifterent.

dicis u

triufque

XXI. Periit uterque codex, præter fra- XXI. Cogmenta, quæ initio Jac. Sichardus edidit cum Codice Theodofiano Bafiles MDXXVIII. fol. deinde Petrus Gregorius Tholofanus Lugduni ta. MDLXVI. & Jacobus Cujacius Colon, Allobr. MDLXXXVI. & eodem anno Parifiiis. Noviffima abfolutiffimaque editio est Antonii Schultingii, cujus fimul annotationibus illuftrata utriufque Codicis fragmenta prodierunt in Jurifprudentia vetere ante juftinianea p. 683. feq. Lugd. Bat. MDCCXVII, 40.

XXII. Quum vero hi codices & privatim XXH.cocollecti effent, & gentilium tantum Impera- dexTheo. torum refcripta complecterentur: Chriftiano- dofianus. rum quoque imperatorum a Constantino M. ufque ad fuam ætatem conftitutiones in va

ftum

bio ex alterutro horum codicum in corpus Juftinianeum migrarunt. Adeoque probabile eft, Hermogenianum faltim Codicem pertigiffe ad an num CCCVI. Schulting, ibid.

XXIII.

cis,

fum fatis opus collegit THEODOSIUS JUNIOR Imp. circa annum ccccxxxvIII. Gothof. Proleg. cap. I. n. 111. Unde etiam hic Codex infcribitur Nova leges legitimorum Principum : itemque Codex Theodofianus. (a) Ifidor. Orig. V, 1. p. 925. Jac. Gothofr. Prolegom. ad Cod. Theed. 1. & II. Exftat etiamnum hic codex, qui poft Sichardi, Tilii, Cujacii, Puteani, Pithoei & Sirmondi curas luculento commentario Jac. Gothofredi, illuftratus prodiit Lug. clɔ. ɔ CLXVIII. fol. Tom. VI.

XXIII. Nec tamen hic Theodofianus etNavi hu- iam codex fine nævis eft, quos accurate rejus codi- cenfet Gothofred. Proleg. 11. p. 187. Immo nec integer fatis ad nos pervenit. Nam CCCXX. circiter conftitutiones occurrunt in Codice Juftinianeo, quas in Theodofiano fruftra qua fiveris, quarumque indicem confecit Anfon. Marvilius, editioni Gothofred. fubje Ctum fub titulo Supplementi Codicis Theodo fiani, poft Gloffarium nomicum.

XXIV.

(a) Cum hoc Theodofiano Codice cave confundas Alarici Gothorum Regis Codicem, Aniani opera compilatum ex particulis codicis Theodofiani, Gregoriani, Hermogeniani, itemque ex inftitutionibus Caji, fententiis Pauli & Corpore Ulpiani, hinc inde tamen interpolatis manu ejufdem Aniani. Nam & hæc farrago fæpe Codicis Theodofiani vel legis Romane nomine laudatur a medii ævi Scriptoribus. Oifelius Prolog. ad Caji Inft. Jac. Sirmond. Quæft. tripl. ad calcem Var. Opuf. Tom. III. Jac. Gotho fred. Proleg. Cod. Theodof. V. Card. du Frefne Gloffar. Lat. voce Lex Romana Tom. II, p. 269.

Novella

XXIV. Adjiciuntur etiam Codici Theodo- XXIV. fiano conftitutiones novella Theodofii, Va- ill adje lentiniani III. Marciani, Majorani, Severi az. & Anthemii a Pithoeo primum vulgatæ Pa

rif. MDXXXI.

ftinian

XXV. Quum ergo nemo ante hac tempo- XXV.Col❤ ra legibus compilatis feciffet operæ pretium, leaio Jujurifprudentiaque effet ὡς ἂν ἄχθος καμήλων mcev, mulierum camelorum onus, ut lepide ait Eunapius Vit. defii p. 32. factum eft, ut Juftinianus Imp. de nova univerfi juris collectione cogitare coeperit, laudandus fane hoc nomine, quod dignum perfona imperioque fuo cepit confilium, felix quoque eo, quod opus a multis ante fe fruftra tentatum perfecit, fed a multis reprehenfus, quod non prudentius hoc negotium conficiendum curavit, & in eo infeliciffimus, quod in ea incidit tempora, quibus ob glifcentem barbariem vix licebat orbi litterario magnum quid atque excellens ajureconfultis ejus ætatis exfpectare.

toris ge

XXVI. Eft hic princeps ancipitis admo- XXVI. dum famæ, &, fi ejus ingenium noveris, lan- Hujus dibus, quas ei vulgus jureconfultorum ad- Imperametitur, vix dignus. Fuit fane varius in nius. omni genere vita, Cleri pariter ac Theodoræ, mulieris fcenicæ, quam uxorem duxerat, ludibrium, ad evertendas pretio leges paratiffimus, a prudentia denique legislatoria parum inftructus, fi incorrupta fides Procopii in Anecdotis a Nic. Alemanno vulgatis, cui nefcio an ab Eichelio, Gabriele Trivorio, aliifque fatisfa&tum fit.

XXVII