Page images
PDF
EPUB

proclamare ad libertatem. Exemplum hujufmodi fraudis in fcenam produxit Plaut. in Perf. 1, 3. v. 55. III. 1. IV, 3. v. 9. Quare SCto demum cautum eft, (e) ut, qui effent majorennes, feque pretii participandi caussa venumdari fivissent, in fervitute inanerent. L. I. L. 3. D. quibus ad libert. proclam. non licet.

VIII. Quamvis vero in fervorum conditio- VIII, Vane nulla fit differentia; §. 5. Inft. h. r. revera ta- ria fervomen alias difcrimen haud unum occurrit. Ra- rum mtnifteria. tione munerum alii erant atrienfes, alii difpéfatores, alii medici, topiarii, piftores, capfarii vel iustioquλaxes, fcoparii, lecticarii, ftructores, fciflores feu carptores, infularii, (f) & quæ alia erant fervorum minifteria, de quibus accurate actum a Laur.Pignorio in libero de fervis eorumque apud veteres minifteriis, & Tito Popma in Tractatu de operis fervorum conjunctim editis Amft. MDCLXXII, 12. Ratione dominorum privart alii erant,alii publici. Illi privatis ferviebat, ᏂᎥ

(e) SC. Claudiano hoc jus effe invectum nefcio quo
au&tore tradit Dionyf. Gothofr. ad §. 4. Inft. h.r.
(f) Et horum profecto diverfiffima erat in domo
conditio. Quum enim fervorum quidam lau-
tius haberentur in familia; alii contra nervis
ac compedibus vin&i ferviebant. Tales erant
janitores & oftiarii, quos in catena fuiffe do-
cet Sueton. de clar. Rhet. III. Sic & ruri quidam
vin&ti faciebant opus. Columella de re rust. I.
ult. Plin. Hift. Nat. XVIII. 3. Seneca de Benef.
V1, 10. Hinc comparara erant ergaftula dome-
ftica fubterranea, quæ diligenter exploranda ef-
fe a circumfpectis patribusfamilias monet Co-
lumella de re rust. I, 8. Conf. Barn. Britf. Ans
siqu. Rom. II, 9. p. 33. Lipf. Elect. 11, 15.
Hein. Ant. Rom. T.I.

E

hi ad publica adhibeantur minifteria & potiffimum magiftratibus adparebant. Publici vel in poenam ferviebant, vel tanquam captivi redigebantur in fervitutem. Prior mos non caret exemplis, quamvis minus probaretur a recti exempli viris. Vid. Plin. Epift. X, 40. 41. Pofteriore confuetudine nihil eft frequentius. Et hi captivi, redacti in fervitutem, nomina plerumque accipiebant vel a provinciis, ut Brutiani, Cyprii, vel a victoribus, a quibus in acie capti, veluti Gelliani, Clodiani, Lipf. Elelt. I, 12.& Adnot, nå Tacit. Annal. II,p. 95. Eorum alii erant tabelliones, alii actores, alii notarii populi Romani. Et longe tolerabilior erat eorum, quam privatorum fervorum conditio, fiquidem & ante manumiffionem jure gaudebant, pro parte dimidia teftamentum faciendi, Ulpian. Fragm. XX, 16. P. Pithoeus Schol. ad Collar. Leg. Mof.& Rom. V, 2. p. 752. edit. Ant. Schulting. Denique alii erant fervi proprie ita dicti, alii ftatu liberi, qui deftinatam in tempus vel conditionem habebant libertatem. L. 1. D. de ftatu liberis. Sane & hi fervi diferte dicuntur. L. 9. pr. & L. 29. pr. D. de ftatu lib. L. 12. §. ult. D. famil. ercife. Sic & fervi ruftici & urbani diftinguuntur in L. 99. D. de legat.3. Ubi videndus Merill. 1.0bf.111,5.pag. 143.Ali denique adfcriptitii, vel glebæ adfcripti. Quamvis enim & hi quibufdam ingenui videantur ob L. un. C. de colon, Thrac. eo quod jure connubii gauderent, & aliquid poffent habere proprii: Thomaf. de usu praît. distınƐt. inter liber. ferv. I, 16. feq. erant tamen in commercio, d. L. un, C. eod, L. 21. C. de agric. & cenfie

Unde

Unde fæpe fervi vocantur in jure noftro, hec a fervis differre, hinc inde dicuntur. L. 21. fin. C. de agric. & cenfit. Novell. CLXII. cap. 3.

TIT. IV. ET V.

De Ingenuis & Libertinis.

Iberi homines fubdividuntur in ingenuos & libertinos. Utrorumque conditio denuo ex antiquitatibus Romanis eruenda eft. I. Ingenui erant Romanis, qui nunquam juftam ferviverant fervitutem. Injufste enim in fervitutem detrufi, impetrata libertate, non ad libertinorum, fed ad ingenuorum ftatum redibant. §. 1. Inft. h. t. Idem obfervandum de filiis, quos patres in fervitutem vendiderant, quod ter facere poterant ex inftituto Romuli. Dionyf. Hal. II, 28. Nam & hi manumitsi non libertini erant, fed ingenui. Paul. Recept. Sent.l.1. Et ita interpretanda L. 2. pr. C. Theod. de liberali cauffa, ubi Conftantinus M. negat, libertatem, id eft ingenuitatem, filiis eripi poffe a parentibus. Ingenuos enim xar

oxus dictos effe liberos ex L. 4. ff. de just. jure patet. Immo ne civitatis quidem jura penitus perimebantur hac venumdatione. Cic. pro Cacin. XCV. nec iis jure poftliminii opus erat fi manumitterentur. Idem de Orat. 1. 181. Bynkersh. Opufc. p. 149. feq. Denique & illi, qui ob as alienum addicebantur creditoribus, itemque filii familias noxæ dediti ferviebant quidem, fed manumiffi ingenuitatis jura recuperabant. Quintilian. inft.Orat.

E 2

[ocr errors]

I.Ingenui

qui?.

VIII, 3.

Declam. CCCXI. Jac. Cujac. Obfer

vat. X111, 9. (a)

II.Etqui- II. Si qui vero e jufta fervitute erant nam li- manumiffi, eos vocabant libertinos. Quam-' bertini. vis enim libertini vetuftioribus auctoribus

III. Ritus

fint libertorum liberi; Suet. Claud. XIV. fequiore tamen ævo id maxime apud jureconfultos invaluit, ut & manumiffi dicerentur libertini. Cafaub, ad Suet. Aug. XXV. Obfervatur tamen differentia, ut ratione patronorum dicantur liberti, ratione ftatus "libertini. Oifel. ad Caji Inftit. I, 1. p. 7.

III. Manumiffiones antiquitus fiebant folmanumif- lemniter I. cenfu, quando fervus juffu domifionis per cenfum. ni nomen fuum in cenfum luftralem conferebar. Ulpian. Fragm. 1, 8. p. 564. Non fine caufa vero Ulpianus meminit cenfus luftralis. Non ffatim enim atque eum cenferi jufferat dominus, plenam libertatem confequebatur, fed exfpectandum erat, dum luftrum conderetur interim enim domino pœnitere licebat, ceu ex Cic. de Orat. I, cap. 40. oftendit Lud. Charond. annor. ad Vipian. l. c. p. 564. edit. Schulting. Adde Adpend. Lib. 1. §. 48.

IV.Manu.

IV. Deinde quum Vindicius, Vitelliorum miflionis fervus, conjurationem Brutorum aliorumque per vindi- juvenum ad fenatum detuliffet, præmium ei dam ori decernebantur libertas & civitas. Unde & IL

BO.

fol

1

(a) Signum ingenuitatis apud pueros & puellas erat bulla aurea, collo adpensa, postea toga prætexta. Theodor. Marcil. ad Perf. Sat. H. v. 35. p. 111, .

follemni illi manumiffioni, quæ coram ma giftratu fiebat vindilla nomen inditum

Liv. 11, 5. L. 2. §. 24. D. de orig. jur.

V. Fiebat hæc manumiffio coram ConfuV. Ejuf le, (b) Prætore, Procof. adhibito lictore, dem ri qui fervi percuffo capite, eodemque in gi- tus. rum circumato, inflictaque alapa, addebat verba: HUNG HOMINEM LIBERUM ESSE VOLO. (c) Hinc Perf. Sat. V. v. 75. de Dama fervo in girum acto:

Heu fteriles veri, quibus una Quirites

[blocks in formation]

(b) Et confules quidem etiam fequioris ævi ftatim, ut confulatum inierant, manumiffiones folebant expedire ad renovandam manumiffionis illius a Bruto fa&tæ memoriam. Id quod ex Caffiodori Var. VI, 1. p. 227. Ammiani Marcell. Hift. XXII, 9. aliifque locis egregie demonftrat P. Faber. Semeftr. I. ult. p. 194. Pertinent huc illa Sidonii Carm. II, ad Anthim. v. 545. Nam modo nos jam festa vocant, & ad Ulpia

[ocr errors]

pofcunt

Te fora, donabis quos libertate Quirites: Quorum gaudentes expectant verbera mala, Ut & illa Claudiani Conful. IV. Honor. v.613. Adfpice, mox lætum fonuit clamore tribunal Te faftos ineunte quatuor, follemnia ludis Omina libertas deductum Vindice morem Lex celebrat,famulufque, jugo laxatus herilis Ducitur, & grato remeat fecurior itu. Ubi conferri merentur Cafp. Barthii Adnot. pag. 706. (c) Subftituunt alii formulam: AJO TE LI BERUM MORE QUIRITIUM. Oifel, ad Caji Inft. I, 1.p. 11. 12. edit. Schulting. Initio ipfe dominus hæc verba pronunciabat, poftea tacente domino lictor, vel ea ut dicta accipie bantur, L. 23. D. de manum, vindi&t.

« PreviousContinue »